Dat het maar niet wil regenen, voelt niet alleen voor meteorologen onwezenlijk en eng aan. Wat als ook jij overweldigd wordt door een verlammende angst dat er op een dag geen water meer uit de kraan komt? 4 tips tegen de klimaatburn-out.
Hittegolven, biodiversiteitsverlies, bosbranden, droogtes..: steeds meer mensen maken zich grote zorgen over de ecologische crisissen. Uit een studie van de UCLouvain blijkt dat een op de tien Belgen sterk psychologisch wordt beïnvloed door de klimaatverstoring, met gevoelens als onrust, angst, stress, somberheid, gepieker, boosheid, uitputting en machteloosheid als gevolg.
Vooral jonge mensen en vrouwen ervaren de emotionele impact van het ontsporende klimaat – ook zij die (nog) niet rechtstreeks getroffen zijn door het klimaat. Sommigen gaan in therapie om erachter te komen of ze nog wel kinderen moeten krijgen in deze ecologisch barre tijden.
Ook het optimisme rond de aanpak van de klimaatcrisis verschuift stilaan naar de minder gunstige kant: ‘Oorlogen kunnen we oplossen, maar de voortschrijdende, structurele ramp die de klimaatcrisis is, niet’, is de teneur van het recente essay ‘Optimisme zonder hoop’ van Tommy Wieringa, die pleit voor waardigheid en moed in het aangezicht van een mogelijke ondergang. ‘We gaan er misschien aan, maar laten we dat dan tenminste met opgeheven hoofd doen.’
Maar hoe doe je dat? Het hoofd rechthouden terwijl de natuur buigt?
Wat is klimaatangst?
Een officiële definitie van klimaatangst bestaat niet. Het is een normale emotie die lijkt op alle andere vormen van chronische stress, alleen is ze levensbedreigender van aard. Het gaat immers over onze levenskwaliteit, die van anderen en van toekomstige generaties.
‘De angst voor de droogte is existentieel, maar klimaatstress gaat ook gepaard met een verlieservaring van je omgeving’, legt ecopsycholoog Ann Sterckx uit. ‘We noemen dat “solastalgie” een term bedacht door Glenn A. Albrecht. Het is het gevoel dat je omgeving aan het veranderen is door de sterke degradatie van de biodiversiteit. De problemen zijn niet langer een ver-van-mijn-bedshow en komen steeds meer onze huiskamers binnen via allerlei media, en dat op manieren die ons angstig maken.’
Harriët van der Weele weet waarover ze spreekt: als activiste raakte ze zelf uitgeput door de immensheid van de milieuproblemen. Mindfulness en meditatie hebben haar geholpen om er anders mee om te gaan.
Van der Weele is niet toevallig de begeleidende stem van het programma ‘Klimaatzorgen’, een reeks van tien korte, geleide meditaties van meditatie-app Petit BamBou die concrete handvatten bieden om je niet langer te laten overweldigen door de emoties die het veranderende klimaat opwekt.
‘Meditatie leert je omgaan met het hier en nu, inclusief alle lastige gevoelens. Je leert: “ik ervaar deze emoties, maar ik ben ze niet.” Dat maakt het makkelijker om ze te verwerken en ze te gebruiken als brandstof voor positieve actie en persoonlijke groei.’
‘De kunst is net lang genoeg naar de problemen te kijken zodat je de urgentie voelt om in actie te komen, maar zonder dat je erin verdrinkt.’
Hoe ga je om met klimaatangst?
‘Als je je zorgen maakt om het klimaat, is de allerbelangrijkste eerste stap om niet weg te kijken van die gevoelens, maar ze te erkennen’, aldus van der Weele. ‘De kunst is net lang genoeg naar de problemen te kijken zodat je de urgentie voelt om in actie te komen, maar zonder dat je erin verdrinkt. Alleen op die manier kun je constructief onderdeel zijn van de oplossing.’
‘Een mooi voorbeeld daarvan is de filosofie van Joanna Macy’, weet Sterckx. ‘Deze Amerikaanse klimaatactivist en boeddhist zag hoe veel activisten richting een burn-out gingen omdat ze hun engagement niet combineerden met ruimte voor het toelaten van emoties. Die stap om hun verlies te erkennen en te doorvoelen slaan activisten soms over, met gevolgen voor hun welzijn en hun vermogen om vol te houden. Macy benadrukt hoe essentieel het is om te rouwen om biodiversiteitsverlies en andere vormen van ecologische schade. Dat verdriet is geen zwakte, maar een bron van kracht en verbondenheid. Ze nodigt ons uit om de wereld door een andere lens te bekijken: we moeten ons in de plaats van de natuur stellen en ons afvragen: “Hoe zou zij willen dat wij handelen?”’
4 tips om de klimaatburn-out tegen te gaan
Sterckx en Van der Weele geven volgende tips mee om om te gaan met ecologische crisissen.
1. Praat erover
‘Spreek je zorgen over het klimaat uit tegen vrienden, familie of een psycholoog’, adviseert Sterckx. ‘Gevoelens van boosheid, verdriet en angst horen bij het mens-zijn. Helaas geven we er veel te weinig uiting aan. Daarom waren de klimaatmarsen van de jongeren zo positief. Het is net door gevoelens te delen, dat je de kracht vindt in jezelf om uit de machteloosheid te komen.’
2. Word levensstijlactivist
‘Klimaatverandering is zo’n groot en wereldwijd probleem, dat je op je eentje de wereld inderdaad niet gaat redden’, zegt Van der Weele. ‘Probeer je dat wel te doen, leidt dat ontegensprekelijk alleen maar tot frustratie. Probeer manieren te vinden die passen binnen jouw circle of influence en jouw waarden en talenten. Je hoeft heus niet aan een gevel te gaan hangen of een snelweg te blokkeren als dat niet bij jou past. Je kunt wel kiezen om vegetarisch te eten, vliegreizen te beperken of plastic te mijden. We onderschatten vaak de kracht van ons consumptiegedrag op wat er geproduceerd wordt. Je hebt altijd de mogelijkheid om te kiezen aan welke wereld jij wilt bijdragen.’ ‘Levensstijlactivisme’, noemt Sterckx het. ‘Door de keuze van levensstijl kunnen we een belangrijke activist zijn.’
3. Zorg goed voor jezelf
Maak ruimte voor zelfzorg: slaap voldoende, eet gezond, beweeg regelmatig en kom tot rust met ademhalingsoefeningen of meditatie. En focus op het positieve. Maakt het nieuws je droevig? Beperk dan je nieuwsconsumptie. Geïnformeerd blijven is belangrijk, maar niemand wordt beter van doemscrollen.
4. Vergeet ook niet te genieten van de natuur
Moeder Aarde is nog altijd een inspirerende plek. Tijd doorbrengen in het groen komt het welzijn ten goede. ‘Ook al dreig je daardoor in een vicieuze cirkel te komen’, zegt Sterckx. ‘Als je de natuur opzoekt, voel je misschien nog meer de pijn van het verlies. Maar uit wetenschappelijke onderzoek blijkt wel degelijk dat het ontwikkelen van natuurverbondenheid, een diepere emotionele relatie met de natuur, noodzakelijk is om te koesteren wat er wel nog is.’
https://www.knack.be/nieuws/milieu/klimaat/klimaatoptimisten/7-manieren-om-met-klimaatangst-om-te-gaan/