In therapie gaan vanwege relatie-, gedrags- of emotionele problemen is voor heel wat mensen nog steeds niet evident. Een unieke inkijk in de wereld van de psychotherapie moet die angst uit de wereld helpen. ‘Het is zo belangrijk dat mensen zien wat goede therapeuten kunnen doen.’
De bedenkers van het veelbesproken ‘Taboe’ pakken deze maand opnieuw uit met een spraakmakende reeks waarbij de moeilijke thema’s alweer niet uit de weg worden gegaan. In de achtdelige reeks ‘Therapie’ krijgen we een nooit geziene blik in de therapieruimtes van zeven psychologen en psychiaters waar anonieme patiënten het diepste van hun ziel onthullen en vertellen wat elders niet kan gezegd worden. Ze spreken soms op heel confronterende wijze uit wat ze zelf vaak amper durven voelen en wat misschien al jaren op hun lever ligt.
Zo zien we onder meer een weduwe die in de war is omdat ze niet rouwt om haar overleden echtgenoot. Een man van middelbare leeftijd leert om te gaan met de angst om zijn dominante moeder teleur te stellen. Een man meldt zich aan omdat hij niet meer wil samenzijn met zijn vrouw, die in behandeling is voor kanker. En een vrouw kan maar niet kiezen tussen een man die haar niet ziet staan en haar partner, die haar verstikt.
Onbemande camera’s registreren de gesprekken in alle discretie en geven een integere inkijk in de wereld van de psychotherapie, maar ook in de wereld van de therapeuten zelf. Hoe verwerken zij hun sessies, wat nemen ze mee naar huis en hoe gaan ze te werk? Ze stellen niet alleen hun spreekkamer, maar ook zichzelf en hun beleving open.
Een van die therapeuten is klinisch psychologe en cognitief gedragstherapeute, gericht op kinderen en jongeren, Sarah Bal. In haar knusse spreekkamer met verse bloemen en schattige knuffels begeleidt ze tijdens de reeks onder meer een elfjarige jongen die het moeilijk heeft op school en bang is dat hij nooit nieuwe vriendjes zal vinden.
‘Ik geef toe, het heeft wel wat voeten in de aarde gehad om mij te overtuigen om aan het programma deel te nemen’, bekent Bal, ‘maar de professionaliteit van de programmamakers, de overeenkomsten die we vonden over de toon en vorm van de reeks, en de vele inspraakmogelijkheden hebben me uiteindelijk over de streep getrokken. Mijn belangrijkste vragen waren dat de cliënten te allen tijde, volledig anoniem, in hun waarde worden gelaten en dat het programma niet te hard zou focussen op de privéwereld van de zorgverlener zoals dat in andere programma’s soms gebeurt, want daar heeft de kijker volgens mij geen boodschap aan. Het kan bovendien verwarrend zijn voor de cliënt als hij te veel weet over de persoon die voor hem zit en hem moet helpen.’
Secuur en riskant proces
Met ‘Therapie’ hoopt Bal een aantal misverstanden rond psychotherapie de wereld uit te helpen. ‘Het is vaak moeilijk om voor jezelf of voor je omgeving toe te geven dat je een mentaal probleem hebt, maar je bent echt niet zwak als je in therapie gaat, integendeel’, legt Bal uit.
‘Je bent echt niet zwak als je in therapie gaat, integendeel’
‘Ook is de job van een therapeut iets anders dan een uurtje luisteren naar de problemen van mensen. Alles wat je doet en wat je zegt in therapie heeft een doel en een wetenschappelijke evidentie. Je moet van zoveel verschillende zaken kennis hebben en die kennis ook telkens weer inzetten. Elke nieuwe therapie is opnieuw een unieke puzzel, zowel voor de cliënt als de therapeut. We werken niet op automatische piloot. Elke cliënt heeft een uniek systeem aan eigen vaardigheden, achtergronden, ervaringen en context waar je rekening mee moet houden. Met al die verschillende zaken ga je vervolgens aan de slag om de cliënt te helpen tot inzichten te komen, anders te gaan denken of om dingen anders aan te pakken. Geloof me, met een gewoon babbeltje, kom je er niet, hoor. De therapeut is degene die faciliteert, en dat is een uiterst secuur en soms riskant proces. In therapie gaan is hard werken, zowel voor de cliënt als voor de therapeut.’
‘Had ik niet meer kunnen doen?’
Psychologen en psychiaters worden dagelijks geconfronteerd met complexe en ernstige problemen. Het is daarom niet onwaarschijnlijk dat hun job soms ook de grenzen van de eigen draagkracht overschrijdt. Dat is wat ‘Therapie’ laat zien. Zo vertelt psycholoog Jaak Beckers over hoe machteloos hij zich voelde toen hij de jeugdbescherming inschakelde voor het zoontje van zijn patiënte maar te horen kreeg dat men niets kon doen zolang er geen vraag van de betrokkene was. Tien jaar later zat datzelfde kind bij hem in de spreekkamer… als patiënt.
‘Ik heb door de jaren heen een aantal jongeren gehad die er een eind aan maakten. Het is een heel moeilijk aspect van het vak, maar het maakt er wel deel van uit.’
‘Ik maak ook zeker dingen mee waarvan ik denk: “had ik hier meer kunnen doen?”‘, geeft Bal toe. ‘Ik heb door de jaren heen een aantal jongeren gehad die er een eind aan maakten. Zoiets meemaken is verschrikkelijk. Het is een heel moeilijk aspect van het vak, maar het maakt er wel deel van uit. Er zijn ook jongeren, maar ook ouders van jongeren, die onder je huid kruipen en waar ik aan blijf denken. Therapie is een wetenschappelijk gegeven, en daarnaast vergt het heel wat creativiteit die niet ophoudt eens de sessie stopt. Je blijft buiten de therapie zoeken welke richting je uit moet gaan en hoe je een betere therapeut kan zijn.’
‘Soms denk ik dat het zo fijn zou zijn om alle jongeren die bij me in begeleiding zijn geweest eens terug te zien, of om te horen hoe het met hen gaat. Je hebt per slot van rekening toch een belangrijk en ook wel intens deel van hun leven meegemaakt. Maar dat kan natuurlijk niet. Het is niet de bedoeling om na de therapie contact te houden met cliënten, al vind ik het vaak wel leuk als ik later nog eens iets van hen hoor. Zo was er een meisje dat me jaren later via een mailtje liet weten dat ze een diploma had gehaald en een gelukkige mama was. Toen was ik ongelooflijk trots op haar. She made it!’
Worstelen met het leven
Of het nu gaat over een scheiding, ouder worden, het gebrek aan een partner, verdriet, een fobie of zelfs een straf op school, sommige thema’s die in ‘Therapie’ aan bod komen, lijken voor een buitenstaander op het eerste gezicht nogal banaal, maar het zijn worstelingen en verlangens die allemaal te maken hebben met de grote existentiële thema’s en levensvragen rond liefde, dood, rouw, eenzaamheid en geluk. Mensen die extra kwetsbaar zijn, kunnen daardoor behoorlijk de weg kwijt raken.
Dat is ook wat Bal opmerkt bij de kinderen en tieners die ze in haar spreekkamer verwelkomt en die in toenemende mate worstelen met de beslommeringen van het leven, ondanks de vele sensibiliseringscampagnes. ‘Als je weet dat zelfmoord de tweede grootste doodsoorzaak is bij meisjes tussen de 15 en 29 jaar in Vlaanderen, dan vraag je je af of campagnes zoals ‘Te Gek!?’, ‘Oe ist?’ en ‘Fit in je hoofd’ jongeren wel effectief bereiken. Begrijp me niet verkeerd, het is goed dat die sensibiliseringscampagnes bestaan, maar ik heb de indruk dat ze zich nog te veel op volwassenen richten.’
Loon naar werk
De psychologe windt zich op als het over het beleid rond psychische kwetsbaarheid gaat. De lange wachtlijsten en het systeem van terugbetaling zijn voor haar een doorn in het oog. Er moet veel meer worden ingezet op haalbare hulp voor jongeren. Zo is voorstander van een terugbetaling van psychotherapie, maar dan wel een faire terugbetaling.
‘In het terugbetalingssysteem van De Block krijgt een psycholoog slechts 45 euro voor een gesprek van 45 minuten. Een uur bij de kapper zitten is duurder!’
Bal: ‘Klinisch psychologen dragen een grote verantwoordelijkheid voor het welzijn van hun cliënten. Veel psychologen bieden hooggespecialiseerde hulp aan mensen die kampen met een uiteenlopende waaier van ernstige problemen. Psychologie is een universitaire studie van vijf jaar die in 2020 zes studiejaren zal omvatten. Een postacademische psychotherapie-opleiding die je daarna volgt, duurt nog eens vier jaar. In heel wat Europese landen is er een volledige terugbetaling van psychotherapie, bij ons niet. Het huidige voorstel van minister van Volksgezondheid Maggie De Block is in dat opzicht niet fair. Haar terugbetalingssysteem is enkel bedoeld voor volwassenen tussen de 18 en 64 jaar, die te kampen hebben met de meest voorkomende psychische aandoeningen namelijk angststoornissen, depressie of alcoholverslaving. Er worden vier sessies terugbetaald. Een psycholoog krijgt daarvoor slechts 45 euro voor een gesprek van 45 minuten, zo staat in haar voorstel. Een uur bij de kapper zitten is duurder! Ter vergelijking: in Nederland bedraagt de gemiddelde kostprijs voor een uur psychotherapie door een universitaire psychotherapeut gemiddeld 90 euro of meer, en deze wordt volledig terugbetaald. Ik begrijp waarom zo weinig psychologen op het systeem hebben ingetekend.’
De essentie van een goed beleid begint volgens Bal bij gerichte preventie en die kan voor haar niet vroeg genoeg van start gaan. Ze pleit er dan ook voor dat kinderen al van in de kleuterklas leren praten over gevoelens, samen met de ouders en de leerkrachten. ‘Dat is uiteindelijk de belangrijkste reden waarom ik aan ‘Therapie’ heb meegewerkt. We moeten psychotherapie en praten over problemen dringend destigmatiseren. Het is zo belangrijk dat mensen zien wat goede therapeuten kunnen doen, hoe dat werk eruit ziet en hoe een heleboel mensen daar ook echt baat bij hebben, zodat ze zelf minder angst hebben om in therapie te gaan indien nodig. Ook het feit dat steeds meer bekende Vlamingen getuigen over hun psychische kwetsbaarheid helpt om psychotherapie uit de taboesfeer te halen. Geestelijke gezondheidszorg is immers een groot gezondheidsprobleem met een immense grote maatschappelijke kost. Helaas blijft de cliënt nog te veel in de kou staan.’
‘Therapie’. Acht weken lang, vanaf woensdag 20 maart om 21.20 u. op Canvas.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
