En helpt een neusspoeling echt? Neus-keel-oorarts Christine Löber legt uit hoe je je neus deze wintermaanden kunt wapenen en een verkoudheid kunt voorkomen.
‘Je zou ervan versteld staan hoeveel mensen met een gewone verkoudheid naar de dokter gaan’, zegt Christine Löber. Bijna elke dag ontvangt de neus-keel-oorarts patiënten met klachten als een verstopte neus. Niet alleen omdat ze een ziektebriefje willen, maar omdat ze zich oprecht zorgen maken.
‘Veel mensen lijken hun lichaam niet meer goed te kunnen inschatten’, zegt Löber. Is de kleur van mijn slijm normaal? Kan ik door te niezen een beroerte krijgen? En word ik met een grote neus sneller verkouden? Al die vragen worden volgens de arts verbazend vaak gegoogeld.
Droge lucht
In de herfst nemen verkoudheden toe – en niet alleen door de kou, zegt Löber. Dat is een misvatting. De echte reden is dat we meer tijd binnen doorbrengen en zo meer ziektekiemen en virussen inademen. De droge verwarmingslucht en het voortdurende temperatuurverschil tussen binnen en buiten drogen de slijmvliezen uit, waardoor ze zich minder goed kunnen verweren tegen indringers.
Je zou de neus kunnen vergelijken met een ingebouwde luchtfilter: hij helpt ons om verkoudheidsvirussen weer kwijt te raken. Bij elke ademhaling verwarmt en bevochtigt hij de lucht. Met behulp van slijm en trilhaartjes verwijdert hij stof en andere deeltjes. De neus heeft dus flink wat te doen in de winter.
Hoe vervelend ook, slijm heeft een belangrijke beschermende functie. Het bevochtigt de neus en vangt vreemde deeltjes op. Zelfs gezonde mensen produceren voortdurend slijm – een groot deel daarvan slikken we ongemerkt door.
Koude en droge lucht stimuleren de slijmproductie. Om de ingeademde lucht op te warmen, zwellen de neusschelpen op. Daardoor kan het slijm niet meer goed via de keel wegvloeien en krijg je een loopneus. In het algemeen geldt: hoe droger de neus, hoe meer hij in de kou kan gaan lopen.
Neushygiëne
Een regelmatig terugkerende loopneus of verstopte neus zonder dat je ziek of allergisch bent, kan in de winter wijzen op droog neusslijmvlies. Dat is geen reden tot ongerustheid. ‘Onze neus is opmerkelijk robuust’, zegt Löber. We hoeven hem niet te ‘beschermen’, maar we kunnen zijn werk wel ondersteunen.
De verwarmingslucht en het voortdurende temperatuurverschil drogen de neusslijmvliezen uit, waardoor ze zich minder goed kunnen verweren tegen indringers.
Met een goede neushygiëne kun je soms zelfs een verkoudheid voorkomen, zegt ze. ‘Het hangt natuurlijk af van de omstandigheden, maar tijdens een golf van infecties is de neus vaak overbelast.’ Wie zijn neus in de winter vochtig houdt, kan dat tegengaan.
Dermatoloog Nicole Bönisch vult aan: ‘Als de huidbarrière verstoord is, is ze vatbaarder voor ziektekiemen van buitenaf.’ De slijmvliezen kunnen zich dan minder goed verdedigen tegen virussen, pollen en andere allergenen. Wie veel in contact komt met andere mensen, kan tijdelijk een mondmasker dragen om virussen en bacteriën te weren.
Sprays, spoelingen en zalven
Hoe houd je je slijmvliezen vochtig? Eerst en vooral is het belangrijk om genoeg water te drinken. Tegen droge verwarmingslucht kan een luchtbevochtiger nuttig zijn. Daarnaast bestaan er allerlei neussprays, neusspoelingen en neuszalven die het slijmvlies helpen vochtig te houden en stof en ziektekiemen wegspoelen.
Niet elke neus heeft zulke producten nodig, maar wie vaak last heeft van een droge of geïrriteerde neus, kan de neus ’s ochtends en ’s avonds spoelen met een neusdouche. Zo’n douche helpt om slijm en stofdeeltjes weg te spoelen en is in het verkoudheidsseizoen een goede preventieve maatregel.
Zo maak je zelf een neusspoeling
Bij de apotheek of de drogist kun je kant-en-klare neusdouches verkrijgen, maar je kunt ze ook eenvoudig thuis maken.
– Breng 1 liter kraanwater aan de kook.
– Voeg 2 theelepels keukenzout of zeezout toe.
– Laat afkoelen tot 37 graden.
– Snuif het zoutwater via één neusgat op, buig het hoofd opzij en laat het via het andere neusgat weglopen. Houd de mond open zodat het water niet in de keel komt.
Sommige studies suggereren dat spoelen met een zoutoplossing luchtweginfecties kan verlichten en mogelijk zelfs verkorten. Zo bleek uit een studie uit 2024 met ongeveer 300 verkouden kinderen dat de kinderen die regelmatig neusdruppels met een sterke zoutoplossing gebruikten, minder gezinsleden besmetten en minder lang verkouden waren. Een grootschaliger Brits onderzoek met bijna 14.000 patiënten leverde hoopvolle resultaten op: mensen die een gel- of zoutspray gebruikten, waren gemiddeld één dag sneller hersteld.
Voorlopig is het evenwel nog te vroeg om verregaande conclusies uit de studies te trekken, onder meer door het beperkte aantal deelnemers. Maar het zou dus kunnen dat eenvoudige neussprays een positieve invloed hebben op de ernst en duur van een infectie.
Toch overdrijf je beter niet. Gebruik een neuszalf alleen als het slijmvlies of de huid rond de neus droog of geïrriteerd is, zegt Bönisch. Een dun laagje is voldoende. Te veel verzorging kan de huid juist belasten en leiden tot irritatie of mondroos.
Stinkneus
Bij een gewone verkoudheid zwellen de slijmvliezen op en wordt meer slijm geproduceerd, dat dikker en witter kan worden. Na verloop van tijd zorgen afweercellen voor kleurveranderingen.
De incubatietijd van een verkoudheid bedraagt meestal slechts enkele dagen. Is de verkoudheid eenmaal uitgebroken, dan zit er niets anders op dan uitzieken. Medicijnen en huismiddeltjes verlichten alleen de symptomen. Drink voldoende en rust goed uit. Duurt de verkoudheid langer dan zeven dagen, dan kan er sprake zijn van een bacteriële infectie.
Kun je iets leren uit de kleur van je slijm?
De kleur zegt op zich niet zo veel, aldus Löber. Je moet het steeds bekijken in combinatie met andere symptomen. Daarom kun je thuis niet bepalen of het om een virale of bacteriële infectie gaat.
In het algemeen geldt: gezond neusslijm is doorzichtig. Bij het begin van een verkoudheid wordt het wit, geel of groen wijst op een actieve immuunreactie, en als er bloed bij het slijm zit, kleurt het rood, bruin of oranje.
Om beter te kunnen ademen en dus ook beter te kunnen slapen, raadt Löber ontzwellende neussprays aan. ‘Gebruik ze gerust een week lang – zo snel word je er niet verslaafd aan.’ De gevreesde ‘stinkneus’, waarbij het neusslijmvlies afsterft en een vieze geur ontstaat, komt uiterst zelden voor. Let wel: ontzwellende sprays en druppels drogen de neus extra uit. Het is dan nog belangrijker om hem goed te verzorgen.
© Der Spiegel
