De waarheid over de keizersnede: ‘Geen banaal alternatief’

Keizersneden doen de laatste jaren stof opwaaien. Ze zouden het risico op obesitas, allergieën, astma, diabetes en zelfs autisme verhogen. Het KCE brengt duidelijkheid.

In 2014 bracht een team van het Ierse University College Cork een oorzakelijk verband aan het licht tussen keizersneden en autismespectrumstoornis: een geboorte via een keizersnede zou het risico op autisme met 23 % verhogen. In april van dit jaar stelde professor Yvan Vandenplas van het UZ Brussel in de aanloop naar het 3e internationaal symposium over prebiotica en probiotica in de pediatrie in Gent dat kinderen die via een keizersnede geboren worden en die de overdracht van ‘goede’ bacteriën die tijdens een vaginale bevalling plaatsvindt dus hebben gemist, 20 % meer risico hebben om aan allergieën, astma of diabetes te lijden. En begin september maakten de media flink wat ophef over een studie van de Harvard School of Public Health die aangaf dat een geboorte via een keizersnede het risico op obesitas bij kinderen met 15 % verhoogt.

Lees ook: ‘Keizersneden veranderen de menselijke evolutie’

Slecht karma

“Over de keizersnede zijn heel wat studies te vinden, die in de pers en op het internet met dramatische verwoordingen worden samengevat en de indruk geven dat kinderen die via een keizersnede geboren worden met een slecht karma opgezadeld zitten”, aldus dokter Pascale Jonckheer, samen met haar collega Sabine Stordeur auteur van het KCE-rapport in kwestie.

“Maar het team van Cork kwam in 2015 al op zijn conclusies terug, na controleonderzoek met de broers en zussen van de jonge autisten. Het verband tussen keizersnede en obesitas bij kinderen neemt ook af als je rekening houdt met factoren van moeders kant zoals leeftijd of obesitas, en de studie van Harvard verwaarloosde bepaalde andere elementen die de obesitas kunnen verklaren, zoals genetica en levenswijze. En terwijl wel duidelijk is dat een vaginale geboorte bijdraagt aan de vorming van het immuunsysteem, is het ook zo dat de ontwikkeling van de immuniteit door verschillende factoren wordt beïnvloed. Je mag de keizersnede dus niet te sterk veroordelen, vooral omdat ze bij bepaalde geboortes onvermijdelijk is.”

Soms valt de beslissing om dringende redenen, als de vaginale bevalling te lang aansleept of als ze het leven van moeder en/of kind in gevaar brengt. Maar een keizersnede kan ook gepland worden, bijvoorbeeld bij abnormale ligging – als het kind schuin, dwars of in een stuit ligt – of bij een meerling met een kind in stuitligging en het andere in hoofdligging. Maar die medische indicaties vormen slechts 6 % van alle keizersneden.

Plannen

“In 1985 adviseerde de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) een verhouding van niet meer dan 10 à 15 % keizersneden”, haalt Sabine Stordeur aan. “Maar in sommige landen, zoals Griekenland, Turkije en Brazilië, gebeurt meer dan 30 % van de bevallingen via die weg. In België ligt het gemiddelde op 21 %, met een variabiliteit tussen ziekenhuizen die schommelt tussen 12 en 33 %.”

Er zijn heel wat verklaringen voor de spectaculaire vermenigvuldiging van het aantal geplande keizersneden. “Ten eerste”, stelt Sabine Stordeur, “zijn er steeds meer zwangerschappen op latere leeftijd. Vanaf een leeftijd van 35-40 jaar hebben meer vrouwen last van hoge bloeddruk of zwangerschapsdiabetes, en lopen ze meer risico op placenta praevia (waarbij de placenta aan de onderkant van de baarmoeder ligt) en op pre-eclampsie (stijging van de bloeddruk, met mogelijk loslaten van de placenta en verlies van de baby als gevolg), waardoor een natuurlijke bevalling meer risico’s inhoudt.”

“Daarnaast zijn zowel de ouders als de verloskundige tegenwoordig op zoek naar een zeker niveau van planningscomfort. Voor de ouders is het fijn om samen in het ziekenhuis te kunnen aankomen, op de geplande dag, in de wetenschap dat de opvang van hun andere kinderen geregeld is en dat alles voorzien is.”

“De werkagenda van de verloskundige is dan ook meteen handig ingepland. Soms gebeurt het dat de vermoede bevallingsdatum samenvalt met de vakantie van de verloskundige, terwijl de meeste vrouwen er met recht belang aan hechten dat de arts die hen tijdens de hele zwangerschap begeleidde ook bij de bevalling aanwezig is. In dat geval is een geplande keizersnede voor iedereen een goede oplossing.

“Sommige vrouwen vrezen ook voor een vaginale bevalling omdat ze aan hun eerste bevalling een pijnlijke herinnering overhouden, of omdat ze angst hebben achteraf met urineverlies of incontinentie te maken te krijgen. En aangezien de keizersnede onder plaatselijke verdoving gebeurt, kunnen vrouwen erop rekenen dat ze de geboorte mee kunnen beleven.”

Gescheurde baarmoeder

In het licht van al die factoren heeft de WGO haar advies gewijzigd: in plaats van een ‘ideaal’ aantal keizersneden te bepalen, raadt ze nu aan een keizersnede alleen uit te voeren als dat werkelijk noodzakelijk is. Maar waarom zouden we een praktijk met zo veel aanhangers, zowel aan de kant van de ouders als bij het medisch personeel, willen beperken?

Om op die vraag te antwoorden, boog het KCE zich over de gevolgen voor de moeder en/of het kind als keizersneden worden uitgevoerd zonder medische beweegreden. “Het belangrijkste risico heeft betrekking op de volgende zwangerschappen”, zegt Pascale Jonckheer. “Ten eerste is er een zeldzaam maar wel ernstig risico op het scheuren van de baarmoeder tijdens de arbeid, en dat kan leiden tot het overlijden van het kind en zelfs van de moeder. Het aantal afwijkingen van de baarmoeder (placenta praevia, placentaloslasting…) stijgt ook met het aantal keizersneden die de moeder eerder onderging.”

Klopt de oude zegswijze ‘eens een keizersnede, altijd een keizersnede’ dan nog steeds? “Niet noodzakelijk”, benadrukt Sabine Stordeur. “Behalve als het medisch absoluut noodzakelijk is, is een vaginale bevalling na een keizersnede – in ons jargon VBNK – een optie, als de vrouw goed omringd en opgevolgd wordt, de bevalling niet ingeleid wordt en men ze niet probeert te versnellen. Op voorwaarde natuurlijk dat het team paraat staat om alsnog tot een keizersnede over te gaan als er gevaar dreigt voor moeder of kind.”

Het idee bestaat dat een keizersnede voordelig is voor het kind, omdat het het trauma van de vaginale geboorte bespaard blijft. Maar die manier van ter wereld komen blijkt samen te hangen met een verhoogd risico op ademhalingsproblemen bij de geboorte, mogelijk met een opname op intensieve zorgen tot gevolg, met beademing en behandeling met antibiotica. Dat is vooral het geval als de keizersnede vóór de 39e week gepland wordt.

Geen banaal alternatief

Door de praktische voordelen en de schijnbare onschadelijkheid in een degelijke technische omgeving vergeten we het soms, maar de keizersnede blijft wel een chirurgische ingreep, die niet vrij is van risico’s. Als het medisch noodzakelijk is, mag je niet aarzelen. Toch wil dat niet zeggen dat een keizersnede voorgesteld kan worden als een banaal alternatief voor de ‘normale’ vaginale bevalling. “Ouders moeten in elk geval duidelijk geïnformeerd worden over de voordelen en de risico’s van beide bevallingswijzen”, benadrukt dokter Jonckheer. “Wie niet voor een keizersnede kiest als die niet noodzakelijk is, houdt zo alle opties open voor de volgende zwangerschappen.” (Marie-Françoise Dispa)

.