‘Covid-19: is dat eigenlijk wel juridisch toegelaten, nepnieuws of rare theorieën verspreiden?’

‘Waar kruipt die onzekerheid, die paniek, die angst over het coronavirus heen?’, vraagt Matthias Dobbelaere-Welvaert zich af. ‘Niet alleen naar de beurzen, zo blijkt, maar ook in het hoofd van de meest rationele mensen.’

Covid-19: is het allemaal wel spannend genoeg?

De mediahuizen draaien overuren, ook in dit land. Elke nieuwe besmetting is reden genoeg tot honderden breaking news-items, interviews met élke viroloog die maar kan gevonden worden in deze piepkleine regio, en natuurlijk tal van tips hoe we ons nu kunnen wapenen tegen deze (schrap maar wat u het minst passend acht) killer/seizoensgriep.

Een paar weken geleden bejubelden we China nog voor het bouwen van een ziekenhuis in een paar weken tijd. Vandaag blijkt het haastig opgetrokken containergebouw toch niet zo kwaliteitsvol en aangepast voor de vele zieken. Veelzeggend voor een totalitaire dictatuur die het Westen even snel wat lessen wou leren.

Liever een democratie met respect voor mensenrechten, waar men moslims niet in illegale kampen duwt, en totale surveillance nog niet (helemaal) is uitgerold, denk ik dan. Dat het hier dan allemaal wat langer duurt, moeten we er maar bijnemen.

Covid-19: is dat eigenlijk wel juridisch toegelaten, nepnieuws of rare theorieën verspreiden?

Traag. Dat is ook de kritiek van velen die, niet gehinderd door kennis ter zake, complottheorieën en fake news verspreiden op Twitter en Facebook. Van bekende economen – die beter zouden moeten weten -, tot de minder bekende bezorgde burger.

Dat de FOD Economie een heuse website heeft opgetrokken, en dat viroloog Marc Van Ranst als een soort uitgeputte Kroonridder overal wordt opgevoerd om een stroom van geverifieerde informatie op ons los te laten, allemaal goed en wel, maar het is nooit genoeg. Nooit volledig betrouwbaar, nooit geheel transparant en wellicht, nimmer spannend genoeg.

Allemaal de schuld van 5G

Eén van de meest opwindende complottheorieën die op het net circuleren, was dat het allemaal de schuld was van 5G. U hoort het goed, die nieuwe technologie die 4G moet vervangen. De theorie stelt dat COVID-19 een biowapen is, dat geactiveerd kan worden door de frequentie van 5G-stralingen. Dat, in combinatie met smart dust dat we overal inademen, zou de overheid in staat stellen om personen die niet willen luisteren, ‘buiten werking te stellen’.

Ik hou best wel van een spannende thriller of wat paranoia ten opzichte van een controlerende overheid, maar dit gaat misschien een stapje te ver. Als u zo gelukkig bent om te leven met enkel een krantenabonnement en zonder sociale media, dan zal u wellicht wel gespaard blijven van dit alles.

Zit er u wel op, dan zag u deze week een bekende econoom tweeten dat hij ‘verontrustende berichten in zijn mailbox kreeg’, met de disclaimer ‘waar of niet, dat weet ik niet’. We zouden niet alles te horen krijgen over dit virus, zei de man met meer dan 100.000 volgers op Twitter, en vast evenveel optredens in De Afspraak als Mia Doornaert of Rik Torfs (en dat zijn er altijd te veel).

Wat doet dat met een mens? Waar kruipt die onzekerheid heen, die paniek, die angst? Niet alleen naar de beurzen, zo blijkt, maar ook in het hoofd van de meest rationele mensen.

Is dat eigenlijk wel juridisch toegelaten, nepnieuws of rare theorieën verspreiden?

FAKE NEWS!@#?!

Donald Trump heeft de wereld al zoveel gegeven, maar de term fake news zal voor eeuwig aan hem verbonden blijven. Vooraleer u zelf een bloedstollende corona-thriller wil schrijven op Twitter, of uw Facebook-vrienden eens goed wil laten schrikken zodat de lokale supermarkt eruitziet als een scène uit de Walking Dead, moeten we wellicht even nagaan of dat allemaal wel mag.

Het is niet wenselijk, noch praktisch uitvoerbaar om de vrijheid van meningsuiting verder aan banden te leggen.

En het antwoord is: ja, wellicht wel. U mag gek doen. Er is immers een mensenrecht: artikel 10 EVRM, ofwel ‘het recht op vrije meningsuiting‘.

Die bekende econoom refereerde er dit weekend naar – na de heisa -, dat zijn recht op vrije mening zou ‘ingeperkt worden’. Daar is natuurlijk niks van aan: ook onzin mag vrij weerlegd worden. Het recht op vrije meningsuiting betekent niet het recht om vrij onzin te spuwen en niet tegengesproken te worden.

Dat recht op vrije meningsuiting is niet absoluut. Zo werden er – terecht of onterecht, voer voor rechtsgeleerden – beperkingen gesteld aan racistische, negationistische of seksistische uitlatingen. Er is dus géén expliciete beperking voor het verspreiden van valse informatie of nepnieuws. Dat is ook erg moeilijk: wie heeft de waarheid écht in pacht? De overheid? De wetenschap? Wie zal bepalen dat een nieuwsstuk niet waarachtig is, en hoe gaan we dat bestraffen? En wie? Politieagenten?

U merkt het al, het is niet wenselijk, noch praktisch uitvoerbaar om de vrijheid van meningsuiting verder aan banden te leggen. En toch. Meerdere landen maken plannen om nepnieuws aan banden te leggen. Rusland bijvoorbeeld. Of Thailand, Maleisië en de Filipijnen. Maar ook India had het plan opgevat om journalisten die verdacht werden van het verspreiden van fake news, tijdelijk of permanent hun persaccreditatie af te nemen. De premier – in een onverwachte wending – voerde het plan echter een dag later af.

In Duitsland hangen grote sociale netwerken hoge boetes (tot 50 miljoen euro) boven het hoofd als ze niet snel genoeg haatberichten of foute informatie van hun platformen verwijderen.

De lijn tussen informeren en paniek zaaien is dun, maar 50 breaking-titels op één dag helpen niet bij een rustige en kalme mindset.

Juristen en activisten zijn op zo’n moment vaak in alle staten. Een wetgevend kader om nepnieuws aan te pakken, zal in veel gevallen inderdaad leiden tot het muilkorven van meningen en stukken waarbij de overheid in een niet zo denderend oogpunt wordt geplaatst, of tot de oprichting van een publiek of privaat ‘waarheidsorgaan’, al dan niet in handen van dictaturen of (sociale-) mediagiganten. Dat zoiets weinig wenselijk is, hoeft geen verder betoog.

Journalisten

Doet u dan misschien maar verder met uw kruistocht tegen 5G en betrek er gerust nog eens corona bij. U zal misschien niet erg serieus genomen worden, maar liever dat dan een alwetend ‘Belgisch Orgaan voor de Waarheid’.

Let u er overigens wel even voor op: als uw zinderend bericht zou leiden tot effectieve schade (materiële dan wel fysieke schade), dan bestaat de kans alsnog dat u hiervoor juridisch kan worden aangepakt.

Het is wel knap jammer voor al die medische professionals die nu dag en nacht niet alleen moeten strijden tegen de verspreiding van COVID-19, maar evengoed tegen de zondvloed van wazige filmpjes, complottheorieën en nepnieuws. Het is de prijs die we betalen voor onze overgedramatiseerde – pardon – overgemediatiseerde maatschappij, waarin we een filmpje van Mariette met een aluhoedje even belangrijk zijn gaan vinden als de mening van een doorgewinterde expert met jaren ervaring en legio diploma’s.

Ook journalisten zouden kunnen helpen. De lijn tussen informeren en paniek zaaien is dun, maar 50 breaking-titels op één dag helpen niet bij een rustige en kalme mindset.

Al schrijf ik dit alles misschien gewoon opdat ik volgende week nog rustig eten kan kopen in mijn lokale supermarkt. Wie weet.

Hoe hoog men stijge in maat of toon, het treurspel spant alleen de kroon – Ovidius.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content