Bent u ook glutengevoelig?

Glutenvrij ontbijtgranen © AFP
Marleen Finoulst
Marleen Finoulst Arts en journalist

De opmars van glutenvrije producten is niet meer te stuiten. Glutensensitiviteit is een nieuw verschijnsel dat tal van vage klachten moet verklaren. Gwyneth Paltrow en Novak Djokovic wakkeren de hype aan.

Er bestaan veel misverstanden en onwetendheid over gluten. Meer dan vijftig procent van de Amerikaanse bevolking eet glutenvrij, om redenen die niet wetenschappelijk ondersteund zijn. Maar hoe zit het het bij de Belgen? Vier studenten van Universiteit van houden een onderzoek rond glutenvrije voeding. Neem hier deel aan hun enquête.

Naar schatting 1 op de 300 Europeanen loopt schade op aan het darmslijmvlies na het eten van producten met gluten. Gluten is een eiwit dat in verschillende graansoorten voorkomt en dus volop in brood en pasta zit. De ziekte noemt men coeliakie of glutenintolerantie. Ze wordt gekenmerkt door vage darmklachten, zoals buikpijn, diarree, een opgeblazen gevoel, en vermoeidheid bij het eten van glutenhoudende voedingsmiddelen. De diagnose wordt gesteld middels een bloedonderzoek en onderzoek van het darmslijmvlies. De enig mogelijke behandeling is het glutenvrije dieet. Niet gemakkelijk, want gluten zitten in heel veel basisproducten. Tot voor enkele jaren waren glutenvrije producten schaars. Dat is vandaag anders: de markt wordt overspoeld met glutenvrije levensmiddelen.

Tegemoetkoming

Is de ziekte aan een opmars bezig of gaat het om een nieuwe hype? We vragen het aan professor Martin Hiele, gastro-enteroloog in UZ Leuven, die coeliakie van naald tot draad kent. “Coeliakie is inderdaad minder zeldzaam dan aanvankelijk gedacht,” steekt hij van wal. “Wanneer je gaat zoeken, dan vind je in Europa zelfs 1 op de 100 tot 1 op de 200 mensen met glutenintolerantie. Voor een land als België betekent het dat ongeveer 50.000 mensen overgevoelig zouden zijn voor gluten. Daarvan kennen we er hooguit 10%.” Mensen met een gedocumenteerde coeliakie krijgen een tegemoetkoming van het Riziv ter ondersteuning van hun (dure) glutenvrije dieet. Op dit moment komen zo’n 5000 mensen hiervoor in aanmerking.

Bent u ook glutengevoelig?
© iStockphoto

Artsen zoeken er vandaag sneller naar dan vroeger in geval van vage darmklachten. Bovendien is de diagnose ook vrij eenvoudig te stellen: met een serologische test, waarvoor een bloedafname volstaat, kunnen antistoffen tegen gluten in het bloed worden aangetoond.

Stijgende trend

Toch lijkt er ook sprake van een echte toename. “Om de 15 tot 20 jaar verdubbelt het aantal mensen met coeliakie, zo blijkt uit Amerikaanse cijfers,” vertelt professor Hiele. “Voor België hebben we daarover geen gegevens, maar andere Europese landen, waaronder Denemarken en Zweden, bevestigen de toenemende trend.” Voor de toename bestaan verschillende verklaringen. Eerst en vooral is de definitie van coeliakie een rekbaar begrip. “Vroeger moest schade aan het darmslijmvlies worden aangetoond, waarbij men een stukje slijmvlies wegnam tijdens een kijkonderzoek. In geval die schade herstelde bij een glutenvrij dieet, wat opnieuw met een biopsie moest bevestigd worden, was de diagnose een feit.

Ondertussen beschikken we over een bloedtest, waarbij het aantonen van antistoffen tegen gluten volstaat,” zegt Hiele. Ernstige afwijkingen aan het darmslijmvlies vormen het eindstadium van coeliakie. De diagnose wordt tegenwoordig veel vroegtijdiger gesteld. Soms zelfs te vroeg. “In het eerste stadium van de ziekte treft men enkel afwijkende lymfecellen in het slijmvlies aan, vindt men nog geen antistoffen en is het darmslijmvlies nog volledig intact. De abnormale lymfecellen hebben echter in slechts 1 geval op 10 met coeliakie te maken.” Wanneer dergelijk microscopisch beeld als criterium gehanteerd wordt, worden uiteraard veel meer mensen met een – mogelijke – glutenovergevoeligheid gediagnosticeerd.

Modewoord glutensensitiviteit

Coeliakie is nog min of meer af te bakenen, ondanks de rekbare definitie. Dat is niet het geval voor glutensensitiviteit, een nieuw fenomeen dat de laatste jaren opduikt. “Niet-coeliakie glutensensitiviteit wordt gekenmerkt door vage darmklachten en vermoeidheid,” zegt Hiele. Het doet sterk denken aan spastisch colon of prikkelbaredarmsyndroom, en wordt in verband gebracht met het chronischevermoeidheidssyndroom en zelfs ADHD. Er bestaat geen diagnostische test voor dit verschijnsel. “Het enige argument is dat mensen zich beter voelen met een glutenvrij dieet, wat zeer subjectief is,” onderstreept professor Hiele.

Het is niet uitgesloten dat glutensensitiviteit een nieuw woord is voor prikkelbaredarmsyndroom of cvs

Dubbelblind onderzoek is onbestaande. Wat begon als een internethype, houdt sinds 2012 de wetenschappelijke wereld in de ban. “In enkele medische vakbladen verschenen publicaties (1,2) en woedt de discussie, want het blijft zeer de vraag of het hier echt om een nieuw verschijnsel gaat.” Het is niet uitgesloten dat glutensensitiviteit een nieuw woord is voor prikkelbaredarmsyndroom of cvs, en dat deze mensen zich daadwerkelijk beter voelen met een glutenvrij dieet, al heeft hun aandoening niets met gluten te maken.

Sterren die beweren zich beter te voelen en beter te presteren dankzij hun glutenvrij dieet, maken glutensensitiviteit zelfs hip. De Serviër Novak Djokovic die tot de wereldtop tennis behoort, en de Amerikaanse filmster Gwyneth Paltrow die een glutenvrij kookboek op de markt bracht, krijgen zeer veel navolging. “Commerce”, zegt Martin Hiele. “In Australië eten 20 keer meer mensen zonder coeliakie glutenvrij dan mensen met coeliakie.”

Glutenvrij dieet maakt dik

Mensen met coeliakie die geen glutenvrij dieet volgen, ontwikkelen niet alleen darmklachten, maar ook een verhoogd risico op osteoporose en op bepaalde kankers, zoals lymfoom (1 op 100 coeliakiepatiënten) en een zeldzame keer een dundarmkanker. “Voor coeliakiepatiënten is een glutenvrij dieet een algemene gezondheidsmaatregel”, vindt professor Martin Hiele. Wie een glutenvrij dieet volgt zonder aangetoonde coeliakie, moet daarentegen geen objectiveerbare gezondheidsvoordelen verwachten. Bovendien komen er vaak enkele kilo’s bij. Veel gecommercialiseerde glutenvrije producten zijn namelijk calorierijker dan de ‘normale’ tegenhangers, omdat gluten voor smaak en binding zorgen, en in veel bereide producten vervangen worden door vet.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content