Angst: wanneer een gezonde reactie een stoornis wordt

Angst kan een gezonde reactie zijn, maar ook een stoornis. Wanneer gaat angst over de schreef?

Angst is vaak een normale, gezonde en soms zelfs levensbeschermende reactie. Het lichaam verkeert in een soort alarmtoestand en bereidt zich voor om zich te verdedigen tegen gevaren. Maar soms lokken alledaagse situaties angstreacties uit die zo hevig zijn dat ze het normale functioneren belemmeren.

De oorzaak van ziekelijke angst is niet helemaal duidelijk. De ene persoon lijkt er kwetsbaarder voor dan de andere, en familiestudies wijzen ook op een ‘erfelijke’ gevoeligheid. Ook ervaringen uit het verleden en aangeleerde reacties (bijvoorbeeld door opvoeding) bepalen voor een deel hoe je met angstgevoelens omgaat.

Vrouwen dubbel zo vaak getroffen

Een angststoornis behoort tot de meest voorkomende psychische stoornissen. Tot 25 % van de bevolking zou er in de loop van zijn leven aan lijden. Men schat dat 3% van de mensen lijdt aan een paniekstoornis en 3 tot 8% aan een sociale fobie. Vrouwen worden dubbel zo vaak getroffen als mannen. Bij ongeveer 20% wordt het chronisch. Bij een angstaanval kun je de volgende klachten hebben: nervositeit, rusteloosheid, benauwd gevoel op de borst, hartkloppingen, zweten, koude rillingen, misselijkheid of buikklachten, duizeligheid, beven, het gevoel dat je zult flauwvallen, tintelingen of doofheid in handen en/of voeten, hoofdpijn, spierspanning in nek en onderrug, angst dat je gek wordt of zelfs doodgaat.

Wie met angststoornissen kampt, krijgt de raad om situaties die angstig maken niet uit de weg te gaan. Als je dat wel doet, neemt de angst op termijn alleen maar toe.

Vermijd cafeïne en alcohol

Schrijf op wat je denkt en voelt in situaties die bij jou angst uitlokken, en hoe je daarop reageert. Doe dat wanneer je de angst voelt opkomen. Probeer op die momenten de (automatische) angstgedachten kritisch te benaderen en probeer te bedenken wat je zou kunnen geruststellen. Het helpt ook om deze positieve gedachten op te schrijven, zodat je ze op moeilijke momenten kunt nalezen.

Ga op zoek naar ontspanning. Op die manier kun je op het moment dat je de spanning en angst voelt opkomen je aandacht afleiden. Zoek steun bij mensen die je vertrouwt. Weet dat de paniekgevoelens en spanning die met je angst samengaan vanzelf minderen na 1 tot 1,5 uur. Het is bijzonder nuttig om angstige situaties ’te doorstaan’. Het is namelijk belangrijk om te leren dat er niet zoveel reden was om bang te zijn. Vermijd te veel cafeïne en alcohol, omdat deze stoffen angstsymptomen kunnen uitlokken en verergeren.

Therapie

Ernstige angststoornissen worden behandeld met een combinatie van psychologische hulp en medicatie. Cognitieve gedragstherapie is wetenschappelijk de best onderbouwde therapie voor angststoornissen. Het doel van deze behandeling is de angstsymptomen te verminderen en komaf te maken met vermijdingsgedrag. Hierin slaag je door je onder meer bloot te stellen aan angst uitlokkende situaties, en hiermee op een meer normale manier te leren omgaan (exposuretherapie). Soms is medicatie nodig. Meestal wordt gekozen voor een antidepressivum. Kalmeermiddelen zoals benzodiazepines worden beter vermeden, omdat ze heel verslavend zijn.