Factcheck: Video waarin appelsap wordt getest op corona zegt niets over betrouwbaarheid sneltesten

Brecht Castel

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Een video op Facebook zou moeten bewijzen dat covid-sneltesten waardeloos zijn. Uit online onderzoek blijkt dat de video afkomstig is uit een Poolse ambulance. Hoe de video tot stand kwam is onduidelijk, maar hij bewijst geenszins de gebrekkige werking van een covid-sneltest.

Op 5 november plaatst een Belgische vrouw een video op Facebook. Daarin zien we hoe iemand appelsap test met een covid-sneltest. Het appelsap blijkt positief en zou dus antilichamen tegen covid-19 bevatten. De video wordt 413 keer gedeeld en wordt door 11.000 mensen bekeken.

Factcheck: Video waarin appelsap wordt getest op corona zegt niets over betrouwbaarheid sneltesten
© Facebook

In de video zien we een man een covid-sneltest uit de verpakking halen (links) en die bij andere testen op een tafel leggen (rechts).

Factcheck: Video waarin appelsap wordt getest op corona zegt niets over betrouwbaarheid sneltesten
© Facebook

Daarna drinkt hij van een fles appelsap (links) en trekt de inhoud ervan in een spuitje (rechts).

Factcheck: Video waarin appelsap wordt getest op corona zegt niets over betrouwbaarheid sneltesten
© Facebook

Ten slotte ledigt hij dat spuitje op een covid-sneltest (links), die wat later een positief signaal lijkt te geven (rechts).

Factcheck: Video waarin appelsap wordt getest op corona zegt niets over betrouwbaarheid sneltesten
© Facebook

Waar komt de video vandaan?

We gaan op zoek naar de oorsprong van de video. Daarvoor gebruiken we screenshots zoals die hierboven. We laden ze op bij Google Afbeeldingen en in de Russische zoekmachine Yandex, helaas zonder resultaat. Mogelijk is de kwaliteit van de video te laag.

Factcheck: Video waarin appelsap wordt getest op corona zegt niets over betrouwbaarheid sneltesten
© Yandex

Yandex herkent wel vergelijkbare testen, maar we vinden geen andere versies van de video. Andere versies zouden meer context kunnen geven of van een betere kwaliteit kunnen zijn, waardoor verder onderzoek mogelijk zou zijn.

De mannen die we zien en horen in de video lijken een Slavische taal te spreken. We zoeken in Yandex daarom naar video’s met de zoekwoorden covid en het Russische woord voor sap.

Factcheck: Video waarin appelsap wordt getest op corona zegt niets over betrouwbaarheid sneltesten
© Yandex

Het eerste zoekresultaat blijkt dezelfde video op de Russische sociale netwerksite VKontakte. Wanneer we de tekst van deze video vertalen met Google Translate, is er sprake van een ‘Poolse ambulance’.

Factcheck: Video waarin appelsap wordt getest op corona zegt niets over betrouwbaarheid sneltesten
© VKontakte

Rechtsboven zien we ook ‘Sebastian Ross’ staan. We komen zo uit bij de Facebookpagina van een Britse Pool, die de video ook postte. Deze versie van de video heeft een hogere beeldkwaliteit, wat ons toelaat om verder onderzoek te doen.

Is de video echt opgenomen door Poolse ambulanciers? We zoeken beelden van Poolse paramedici (links) en vergelijken die met elementen in de video (rechts). Zo zien we een logo dat lijkt op dat van een Ratownik Medyczny (geel kader), de paramedici van de Poolse politie. De letters ‘ik’ en ‘ny’ die zichtbaar zijn op een rode achtergrond in de video (paars kader) stemmen ook overeen met de laatste letters van die twee woorden.

Factcheck: Video waarin appelsap wordt getest op corona zegt niets over betrouwbaarheid sneltesten
© Policja.pl/Facebook

In een ander fragment van de video (zie uitsnijding rechtsonder) is het hele woord ratownictwo (‘reddings-‘) leesbaar.

Factcheck: Video waarin appelsap wordt getest op corona zegt niets over betrouwbaarheid sneltesten
© Radio Szczecin/Facebook

We nemen contact op met onze Poolse factcheckcollega’s van Demagog. Hoofdredacteur Pawel Terpilowski: ‘Ik ken het filmpje. We hebben echter niet kunnen achterhalen of de man in de video een echte paramedicus is of niet. Uit onze factcheck bleek wel dat ermee geknoeid is.’ Op 6 november verschijnt inderdaad een Poolse factcheck over de video.

Geknoei met beelden

Twee elementen in de video roepen vragen over de waarachtigheid op.

Ten eerste is er twijfel over de inhoud van het spuitje. De fles waar de man van drinkt was niet nieuw en gesloten, dus we zijn niet zeker dat er appelsap in zit. Bovendien drinkt de man van de fles, waardoor er ook speeksel in de fles komt. Dat kan de test uiteraard beïnvloeden. Het spuitje dat hij gebruikt is ook niet voorverpakt en kwam mogelijk voordien al in aanraking met een andere stof.

Ten tweede is het onwaarschijnlijk dat de positieve covid-sneltest op het einde van de video de test is waarop het spuitje werd gespoten. Op een bepaald moment in de video (2:06) zwenkt de camera weg van de testen. Op dat moment is het perfect mogelijk om de test van het spuitje te wisselen met een positieve test. Op de tafel liggen heel wat covid-sneltesten. Dokter Tomasz Dzieiatkowski, die de video analyseerde voor Poolse media, vat samen: ‘Deze video kan alleen beschouwd worden als een farce.’

De testen in de video (links) zijn sneltesten op antilichamen tegen covid-19 geproduceerd door het Amerikaanse bedrijf Healgen (rechts).

Factcheck: Video waarin appelsap wordt getest op corona zegt niets over betrouwbaarheid sneltesten
© Facebook/Healgen

In de gebruiksaanwijzing van Healgen staat dat er een wachttijd is voor de test van tien minuten. Het is dus niet mogelijk om in een video van slechts 2 minuten en 20 seconden een resultaat van de test te zien. Tenzij de video is ingekort, maar daarvoor is geen indicatie. Wellicht is er een wisseltruc toegepast.

Factcheck: Video waarin appelsap wordt getest op corona zegt niets over betrouwbaarheid sneltesten
© Healgen

De testen van Healgen zijn ook in Nederland en België te bestellen. Om de betrouwbaarheid van serologische testen te onderzoeken werd de test ook gebruikt in een Belgisch laboratorium, zo blijkt uit een document van Sciensano. De test van deze producent is niet aanbevolen door het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG). Een dergelijke validatie van het FAGG is evenwel niet nodig om de test in België te verkopen. Ze zijn wel gecertificeerd en voldoen aan een Europese richtlijn.

Conclusie

De Poolse video is onbetrouwbaar om verschillende redenen. Het is onduidelijk wat de juiste inhoud is van het spuitje, de positieve test die we zien kan verwisseld zijn en de duurtijd voor de test werd wellicht niet gerespecteerd. De video illustreert dus niet de (on)betrouwbaarheid van deze testen. We beoordelen de video daarom als onwaar.

Bronnen

Alle bronnen werden laatst geraadpleegd op 12 november 2020.

Krasse uitspraak, straf cijfer of dito feit in de actualiteit gezien? Stuur uw vraag met exacte bronvermelding van het citaat naar factcheck@knack.be

Meer informatie over de factchecks vindt u op de website van Knack.

U vindt onze factchecks ook terug bij deCheckers, samen met betrouwbare factchecks van andere Vlaamse redacties.

Knack is erkend lid van het International Fact-Checking Network.

Krasse uitspraak, straf cijfer of dito feit in de actualiteit gezien?
Vul uw vraag in op de website van deCheckers met exacte bronvermelding van het citaat of stuur het naar factcheck@knack.be.


Roularta Media Group
© Roularta Media Group

Knack maakt onderdeel uit van Roularta Media Group.

Partner Content