Factcheck: Nee, deze geënsceneerde stockfoto’s werden niet gebruikt door journalisten

Brecht Castel

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op Facebook circuleert een fotocollage waarin dezelfde persoon coronapatiënt is, maar ook nabestaande. De pandemie zou gepland zijn. In werkelijkheid gaat het om stockfoto’s met iemand die verschillende rollen speelde. De foto’s doken niet op in de Belgische media.

Op 4 november plaatst een een vrouw een fotocollage op Facebook. Met rode pijlen is aangeduid dat telkens dezelfde persoon op de foto’s voorkomt. Nu eens wordt die persoon getest op corona, dan ligt dezelfde persoon in een ziekenhuis, bekijkt die persoon een röntgenfoto of rouwt die persoon bij een lijk. Volgens de auteur van het bericht is de collage een bewijs voor een ‘plandemie’, een geplande pandemie. De collage wordt 658 keer gedeeld en 1,7 miljoen mensen zien het bericht op hun tijdlijn passeren.

Factcheck: Nee, deze geënsceneerde stockfoto's werden niet gebruikt door journalisten
© Facebook

In de commentaren zien we hoaxes opduiken die Knack al eerder onder de loep nam. De fotocollage zou volgens een Facebookgebruiker aantonen dat ‘de journalist met medewerking van de regering’ de bevolking wil ‘bang maken’ en ‘onderwerpen’.

Factcheck: Nee, deze geënsceneerde stockfoto's werden niet gebruikt door journalisten
© Facebook

De fotocollage duikt ook op in de Belgische Facebookgroep Viruswaanzin VZW. Die groep is gekant tegen de coronamaatregelen en telt 9300 leden.

Factcheck: Nee, deze geënsceneerde stockfoto's werden niet gebruikt door journalisten
© Facebook

We onderzoeken de oorsprong van deze beelden (1) en gaan na of ze door journalisten zijn gebruikt (2).

1) Waar komen de foto’s vandaan?

We uploaden de fotocollage bij Google Afbeeldingen en dat geeft volgend resultaat.

Factcheck: Nee, deze geënsceneerde stockfoto's werden niet gebruikt door journalisten
© Google

De eerste drie zoekresultaten leiden ons naar shutterstock.com, een site met stockfoto’s. We komen uit bij het portfolio van PPK_studio. Op die pagina vinden we de vijf foto’s die deel uitmaken van de collage die we onderzoeken (rode kaders). Bovendien vinden we nog andere foto’s waarop dezelfde persoon poseert (groene kaders).

Factcheck: Nee, deze geënsceneerde stockfoto's werden niet gebruikt door journalisten
© Shutterstock

We vinden maar liefst 34 foto’s met ‘hetzelfde model’. Zo staat dezelfde persoon ook model voor een foto van een ‘ouder koppel dat ’s ochtends blij in het park een koffie drinkt’. Het mag duidelijk zijn dat al deze foto’s geënsceneerd zijn. Iemand speelde telkens een andere rol.

Factcheck: Nee, deze geënsceneerde stockfoto's werden niet gebruikt door journalisten
© Shutterstock

De fotograaf achter PKK_studio blijkt een zekere Panyawat Boontanom te zijn. AFP Factcheck probeerde hem tevergeefs te contacteren.

2) Gebruikten journalisten de foto’s?

De foto’s werden wellicht door een amateurfotograaf opgeladen op een stockfotosite, maar doken ze uiteindelijk ook in de media op? Gebruikten journalisten geënsceneerde beelden?

De foto’s in de fotocollage vinden we niet terug op nieuwssites, maar andere foto’s van PKK_Studio vinden we wel terug op twee Poolse sites.

Factcheck: Nee, deze geënsceneerde stockfoto's werden niet gebruikt door journalisten
© Tvp.info
Factcheck: Nee, deze geënsceneerde stockfoto's werden niet gebruikt door journalisten
© Medonet.pl

Bij de tweede site gaat het over een foto waarop een lijkzak naar buiten wordt gedragen. Ook deze foto is in scène gezet. Uit andere foto’s uit dezelfde reeks blijkt duidelijk dat er niet echt een overleden persoon op de foto staat.

Op de Amerikaanse nieuwssite msn.com vinden we een foto van PKK_Studio in een fotoreeks over covid-19 met cijfers over de ziekte in de Verenigde Staten.

Factcheck: Nee, deze geënsceneerde stockfoto's werden niet gebruikt door journalisten
© Msn.com

Op deze voorbeelden na vinden komen deze foto’s zelden voor en we vinden ze niet op gerenommeerde nieuwssites. AFP Factcheck vond de beelden niet in de Nederlandse media.

We zoeken ook of ze opduiken op Belgische sites. Dit doen we door in Google specifiek te filteren op sites met extensie .be met zoekwoorden “pkk studio” en shutterstock.

Factcheck: Nee, deze geënsceneerde stockfoto's werden niet gebruikt door journalisten
© Google

Google vindt slechts 89 resultaten en op geen enkele van de gevonden sites vinden we een geënsceneerde foto van PKK_Studio. In de Belgische media vinden we nergens deze geënsceneerde foto’s.

‘Foto’s ensceneren gebeurt in België niet in die mate’, zegt Lieven Van Assche. Hij is persfotograaf en voorzitter van de Vlaamse Vereniging van Beeldjournalisten (VVBJ) ‘Wat soms wel gebeurt is dat de assistent van een fotograaf even figureert voor een banale foto van iemand met een winkelkarretje in een supermarkt. Voor dat soort algemene zaken kan dat. Voor zaken als patiënten en ernstige zaken kan dat natuurlijk niet. De verantwoordelijkheid daarvoor ligt bij de fotograaf.’

Bij erkende persfotografen gaan we ensceneringen over ernstige zaken normaliter niet tegenkomen. Maar worden er ook stockfoto’s van amateurfotografen gebruikt in de Belgische media?

We stuiten op andere foto’s van Shutterstock bij nieuwsartikels over covid-19. Zo vinden we bij het artikel ‘Apps om corona te bekampen liggen klaar’ van 27 maart 2020 op de site van Het Laatste Nieuws een stockbeeld over een corona-app.

Factcheck: Nee, deze geënsceneerde stockfoto's werden niet gebruikt door journalisten
© Het Laatste Nieuws

‘Het feit dat stockbeelden gebruikt worden is op zich niet erg’, stelt Van Assche. ‘Maar het moet kloppen. Als je wilt illustreren dat iemand in een grootwarenhuis loopt met een mondmasker aan, dan mag dat perfect iemand fake zijn die even poseert en zijn toestemming heeft gegeven omdat de relevantie van die persoon eigenlijk niet van tel is. Als het over patiënten of nabestaanden gaat, kan het natuurlijk niet.

‘In de regel gebruiken Belgische media foto’s van erkende fotografen van officiële persagentschappen zoals Belga en Reuters. Er worden ook wel stockbeelden gebruikt, maar dan eerder voor algemene beelden. Als een artikel gaat over de jeugd die meer achter beeldschermen zit, dan kan er perfect een stockfoto gebruikt worden waarbij een Amerikaanse jongere achter een laptop zit. Redacties zijn doorgaans selectief in het gebruik van stockfoto’s.’

Volgens de licentieovereenkomst van Shutterstock moeten foto’s die van hun site gebruikt worden bij nieuwsartikels steeds de naam van de maker en ‘Shutterstock’ vermelden. Mocht een geënsceneerde stockfoto dus worden gebruikt door reguliere media, dan zou dit normaal gezien te achterhalen zijn.

Conclusie

De foto’s uit de collage op Facebook blijken in scène gezet door een amateurfotograaf. Ze doken echter niet in reguliere media op en vormen dus ook geen aanwijzing dat de coronapandemie gepland zou zijn. We beoordelen de stelling dat er een ‘plandemie’ zou zijn als onbewezen en dus onwaar.

Bronnen

Alle bronnen werden laatst geraadpleegd op 22 november 2020.

Krasse uitspraak, straf cijfer of dito feit in de actualiteit gezien? Stuur uw vraag met exacte bronvermelding van het citaat naar factcheck@knack.be

Meer informatie over de factchecks vindt u op de website van Knack.

U vindt onze factchecks ook terug bij deCheckers, samen met betrouwbare factchecks van andere Vlaamse redacties.

Knack is erkend lid van het International Fact-Checking Network.

Krasse uitspraak, straf cijfer of dito feit in de actualiteit gezien?
Vul uw vraag in op de website van deCheckers met exacte bronvermelding van het citaat of stuur het naar factcheck@knack.be.


Roularta Media Group
© Roularta Media Group

Knack maakt onderdeel uit van Roularta Media Group.

Partner Content