Factcheck: Hoe Griekse helikopterpiloot leden van Viruswaanzin fopte met ‘gps-tracker’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op sociale media circuleert een video waaruit zou blijken dat mondmaskers gps-trackers bevatten. Op die manier zou je mensen kunnen volgen. Knack onderzocht de video. Het blijkt te gaan om een satirisch filmpje gemaakt door een Griek.

Op 28 september plaatst een vrouw een video in de Vlaamse Facebookgroep Viruswaanzin vzw. Dat is een groep met 8600 leden die zich tegen de coronamaatregelen kant.

In de video zien we hoe iemand een mondmasker lijkt te ‘scannen’ met een smartphone. Op de smartphone verschijnt vervolgens via Google Maps de locatie van het mondmasker. Daarna zien we hoe iemand het mondmasker openscheurt en er een chip in terugvindt. Ondertussen horen we twee mannen praten in een vreemde taal. De video eindigt met enkele woorden in het Engels, een verbaasde en gechoqueerde ‘What the…‘

Lees telkens verder onder de afbeeldingen

Uit de reacties onder de video blijkt dat de video voor waar wordt aanzien door sommige leden van de groep.

De video bereikt 6600 mensen en wordt 2300 keer bekeken. De persoon die de video als eerste op Facebook plaatste, heeft het over de aanwezigheid van ‘De Chip’ in de mondmaskers. In reacties onder de video laten mensen weten dat ze zelf vruchteloos maskers hebben gecontroleerd op de aanwezigheid van zo’n chip.

De beeldkwaliteit van de video is slecht: we zien een klein horizontaal beeld in een verticale video. We proberen desondanks de oorsprong van deze video te achterhalen.

Kijken we hier naar de echte ontdekking van een gps-tracker in een mondmasker?

We nemen een screenshot van een opvallend beeld in de video: het moment dat er met de smartphone wordt gescand. Dat levert volgend resultaat op.

We laden de kleine afbeelding op bij Google Afbeeldingen. De zoekmachine herkent dat het om een ‘smartphone’ gaat en vindt ook één website waarop hetzelfde beeld te vinden is.

Het blijkt te gaan om een Slowaakse site (spravy.sk). Dat is een nieuwssite met horoscopen. Op de site staat een artikel met hetzelfde screenshot. We laten het artikel vertalen door Google Translate. Het zou gaan om ‘een choquerende video van een Slowaak die aantoont waarom een masker verplicht is’.

De bewuste video blijkt opnieuw afkomstig van Facebook. Deze versie van de video is opgeladen door een Slowaak die kritisch staat tegenover de mondmaskerplicht. Het gaat om dezelfde beelden als in de Belgische Facebookpost, maar in betere beeldkwaliteit. Dit opent mogelijkheden voor verder onderzoek.

We nemen opnieuw screenshots van de video. Bepaalde details die eerst niet zichtbaar waren, worden in deze versie wel duidelijk.

Zo zien we op het scherm van de smartphone nu duidelijk Griekse letters. Ook de locatie die na het scannen zichtbaar wordt, kunnen we nu helder zien.

Centraal op het scherm lezen we ‘Condor Nest Ltd’. Als we deze woorden invoeren in Google Maps, dan komen we uit op een locatie op 30 kilometer ten noorden van de Griekse hoofdstad Athene. Die locatie komt overeen met het scherm van de smartphone.

Condor Nest Ltd blijkt een een helikopterhaven te zijn.

We vermoeden dat de video daar is opgenomen. Als een dergelijke opvallende video inderdaad uit Griekenland komt, dan is er misschien eerder al over geschreven op het internet. We googelen de zoektermen ‘greek chip in mask‘.

Het tweede zoekresultaat blijkt een factcheck van Reuters. Hun factcheck gaat over een verwijderde video op Twitter gepost door een zekere @RealJamesWoods, die een half miljoen keer werd bekeken. De beschrijving van de video komt overeen met de video die wij onderzoeken.

Reuters nam contact op met de Griekse collega’s van Ellinika Hoaxes, dat is een erkende factchecker uit het International Fact Checking Network. Zij vonden de originele video. Die werd op 14 september op Facebook geplaatst door Dimitris Ververelis.

Als gemoedstoestand had Ververelis ‘sarcastisch’ opgegeven bij het plaatsen van de video. In het bijschrift legt hij uit dat hij zelf de chip in het masker plaatste om ’te trollen’. ‘Deze chip is een gewone NFC die we in het masker plaatsten voor deze video.’

NFC staat voor near field communication. Het is een manier waarop elektronische apparaten over een korte afstand data naar elkaar kunnen versturen. Het wordt bijvoorbeeld gebruikt als je betaalt met je smartphone. De draadloze gegevensoverdracht kan werken tot op een afstand van 20 centimeter.

Met een NFC-chip is het dus niet mogelijk om mensen via GPS te volgen, zoals wordt gevreesd door de mensen die de video voor waar aannemen. De chip die de maker van de video uit het masker haalt (links) lijkt inderdaad sterk op een NFC-chip (rechts).

De kans is daarom groot dat de video effectief is opgenomen in de buurt van de helikopterbasis. De man die de satirische video online plaatste, blijkt ook effectief een helikopterpiloot te zijn met als bijnaam ‘The Wizard’.