Expo: Jan Fabre. Hortus/Corpus

Het Kröller-Müller Museum geeft een overzicht van het circa 35-jarige kunstenaarsbestaan van Jan Fabre.

Het Kröller-Müller Museum geeft met Hortus/Corpus (*** 1/2) een overzicht van het circa 35-jarige kunstenaarsbestaan van Jan Fabre.

Het uur blauw

Te midden van de machtige Veluwe, het beboste laagland in Nederlands Gelderland, staat het Kröller-Müller Museum, een fameus en dankbaar huis voor de kunst. Jan Fabre (1958) mag er zich met de weelderige collectie modernen meten. Daarenboven kan hij een resem sculpturen in de openlucht presenteren, een mooiere tuin kon hij zich niet wensen.

Toch hebben de kunstenaar en het museum de expo niet opgevat als een commentaar op, of een confrontatie met de uitmuntende vaste collectie. Men kan dat wel opperen, maar elke kunstenaar die zich in het Kröller-Müller begeeft, moet het oordeel van zijn voorgangers ondergaan. Genoeg om geïntimideerd te zijn, ook al laat Fabre dat niet merken.

Vincent Van Gogh of Pablo Picasso, vertegenwoordigd in de collectie, waren zeer duidelijk door de natuur in hun omgeving beïnvloed. Men noemt Jan Fabre weleens een cerebraal kunstenaar, maar is dat wel zo? Wij zien vooral het viscerale en het instinctmatige als drijfveren opduiken. Net wat Van Gogh en Picasso dreef. Het uiltje van Picasso zien we bij Fabre terugkeren als grote versie in bic. Tijdens “het uur blauw”, tussen hond en wolf, gaat het gekrijs van de kerkuil door merg en been. Diens witte, gesluierde kop deed de mensen geloven dat de duivel in eigen persoon in het dorp, rond de kerk, rondwaarde. Vele kunstenaars zijn gefascineerd door de wetmatigheden van de nacht, of de invallende duisternis, Fabre bezit de gave om er beklijvende zaken mee aan te vangen.

Fabres speeltuin

Met Hortus/Corpus bespeelt Fabre, in een ruim overzicht van zijn complete carrière, de tuin en het lichaam. Bijna symbolisch, als verbindingselement, lijkt wel zijn Man die de wolken meet, die bovenop het museumgebouw van Henry van de Velde, poëtisch en dwars, zijn ding doet. Zinloos is de actie van de wolkenman, het vergulde evenbeeld van Fabre, op zijn trapladdertje. Maar misschien wel zo boeiend als wat Piet Mondriaan, met een uitstekend ensemble in de vaste collectie vertegenwoordigd, op het platte vlak uitmat.

Spijtig dat Fontein van de wereld (als jonge kunstenaar), een evenbeeld van de kunstenaar dat weldadig over disparaat opgestelde grafzerken ejaculeert, bij ons bezoek niet operatief was. Gelukkig bleek het hoogtepunt, een stuk koninklijk plafond met de expliciete aanklacht tegen het Belgische kolonialisme, intact. Het stuk, Ik heb een stuk uit het plafond van het koninklijk paleis moeten uitbreken omdat er iets uitgroeide, lijkt een uitgestelde demarche. Nadat de kunstenaar het koninklijk paleis met ontelbare schildjes van exotische kevers had behangen, stak de kritiek als zou Fabre het koningshuis verheerlijken, de kop op. Een esthetische ingreep en niets meer. Fabre beweert dat hij in het plafond figuratieve aanklachten aanbracht, maar dat critici ze nooit opmerkten. Wat daar ook van zij, het omgekeerde plafond met de gegeselde Congolees, omringd door keverschilderijen met niet mis te verstane beelden, vormt een krachtig en ietwat verstommend ensemble.

Minder geïnspireerd

Sterke vergulde sculpturen zijn over de zalen en de beeldentuin verspreid. Maar het is niet al goud wat er blinkt. Er is minder geïnspireerd werk, zoals de breinserie, te zien. Fabre liet modellen van het menselijk brein vervaardigen waarmee hij vervolgens aan de slag ging. Brain van Ken , Een Breinboom of een brein als spaarvarken zijn hoogstens leuke spielereien. Silly humor,maar niets meer. Neen, Dependens (gehangene) of Ik, aan het dromen uit 1978 zijn beelden die een grotere impact sorteren. Is the brain the most sexy part of the body? Deze serie maakt ons niet wijzer.

Het museum vermeldt in het begeleidende drukwerk dat de vrije kunstenaar sinds de romantiek opgeld doet. Maakt die vrije kunstenaar kwalitatiever werk dan zijn ambachtelijke spitsbroeder uit het verleden? Is financiële autonomie een voedingsbodem voor betere kunst?

Het Kröller-Müller Museum biedt al jaren een forum aan individuen. Van Gogh, Mondriaan of Ensor bijvoorbeeld. Tot 4 september mag Jan Fabre zich tussen dat uitgelezen rijtje persoonlijkheden nestelen.

Jan Fabre. Hortus/Corpus
Tot 4 september
Kröller-Müller Museum
Otterlo

Matthias Depoorter