Matthias Depoorter

Expo: Isala en Louise

Matthias Depoorter Matthias Depoorter is recensent Expo.

Museum M laat Isala en Louise (***) aan het woord.

Museum M laat Isala en Louise aan het woord.

Vrouwenberoepen

Isala en Louise (***), een beknopte tentoonstelling in het Leuvense Museum M, vertelt het levensverhaal van twee opmerkelijke vrouwen. Isala van Diest (1842-1916) staat geboekstaafd als de eerste vrouwelijke arts in België. Louise Heger (1839-1933) was een landschapsschilderes in een tijd dat vrouwelijke kunstenaars niet talrijk waren.

Het hoeft ons niet te verwonderen dat de carrières van beide vrouwen niet zonder zorgen verliepen. Van Diest werd zelfs aanvankelijk geweigerd als studente aan de Leuvense universiteit. Ze besloot dan maar om in Bern, waar vrouwen probleemloos aan de universiteit toegelaten werden, te studeren. Vervolgens werd ze verplicht om bijkomende examens af te leggen om officieel in België als arts aan de slag te kunnen. Ze zou zich ook inzetten voor de rechten van de vrouwen en was altijd begaan met het leven van prostituees.

Sekse als verdeelsleutel

In het sociologische klimaat van de negentiende eeuw werden vrouwen uit de publieke sfeer gehouden. Het fnuikend paternalisme hield hen, omwille van vermeende fysieke en verstandelijke condities, met kind aan de haard. Van Diest en Heger stelden met hun carrières die dwingende en eeuwenoude rolpatronen in vraag.

De expo wordt doorspekt met treffende uitspraken van mannen en de bekommernissen van onze twee protagonisten. Uitspraken à la: “Il est un art dans lequel la femme excelle: c’est celui des choses qui n’exigent ni pensée profonde, ni grand sentiment, ni large virtuosité.” En zo gaat het maar door met verfoeilijke oprispingen. Vrouwen werden vereenzelvigd met eendimensionale clichés : de heks, de hoer, de madonna, het manwijf of de vrouw aan de haard. Het machtsspel waarin de man angstig is voor de vrijgevochten vrouw: protectionisme via repressie. Ontluisterend machismo.

Niet alle mannen waren even bevooroordeeld in negatieve zin. Dichter en kunstcriticus Emile Verhaeren (1855-1916) was opmerkzaam en schreef over de talentvolle Louise Heger: “On ne pourrait trop engager cette artiste à aller franchement de l’avant at à prendre part le plus souvent possible aux expositions. Il y a là un réel talent, bien qu’il se trompe quelquefois.” Heger oogstte succes met haar werken en mocht veelvuldig tentoonstellen. Ze werd zelfs in 1903 benoemd tot Ridder in de Leopoldsorde. En vergis u niet: Hegers schilderijen zijn geen lieflijke, verfijnd romantische, uit pastelroze toetsen opgetrokken kabinetstukjes. Laten we die achterhaalde waanbeelden voor negentiende-eeuwse kunstcritici reserveren. Zelf zei Heger in verband met haar landschapsschilderijen: “J’ai soif d’un grand ciel.”

Opstelling

Wij vinden dat M net iets te veel op het documentaire karaker van de expo heeft ingezet. De ophanging van de werken kon subtieler. Het hoofdaandeel van de schilderijen hangt aan één muur die in opzichtig groen gemarkeerde vakken is onderverdeeld. Een te schoolse aanpak om kunst te laten schitteren. Daarenboven hangen sommige werken te hoog en andere dan weer te laag. Nogal een rigide en charmeloze opstelling waarbij de weerkaatsing van het licht van de spots meermaals een spelbreker is.

Storend is in net iets te veel gevallen het schilderkunstig niveau van de verzamelde werken. De schilderijen opgehangen aan de centrale muur leveren al te weinig visueel vuurwerk op. Zelfs het werkje Kunstenares in het atelier van Alfred Stevens (1823-1906) is geen hoogvlieger. Voor het iets betere werk moeten we verder op het tentoonstellingsparcours zijn, bij enkele etsen van Félicien Rops (1833-1898) bijvoorbeeld.

De boodschap van deze expo beklijft dan ook meer dan de vergaarde kunstwerken. We zijn al langer op de hoogte van het misogyne klimaat van die dagen, en toch zijn de citaten die de kunstwerken begeleiden misselijkmakend. Het professionele traject dat Isala en Louise aflegden vormde één van de vele schakels die hebben geleid tot het humanere en vrouwvriendelijkere klimaat van nu.

Isala en Louise. Twee vrouwen/Twee verhalen
Tot 27 november
L. Vanderkelenstraat 28
3000 Leuven
www.mleuven.be

Matthias Depoorter

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content