Het Europees Parlement moet zich uitspreken over de immuniteit van Carles Puigdemont en zijn partijgenoot Toni Comin. Het ziet er niet goed uit voor beide heren.
Op 14 oktober werd de Catalaanse separatist Oriol Junqueras tot 13 jaar gevangenisstraf veroordeeld voor zijn betrokkenheid bij het onafhankelijkheidsreferendum in 2017. In afwachting van zijn proces zat Junqueras in voorhechtenis in de cel in Madrid. Maar het Europees Hof van Justitie oordeelde eind december dat Junqueras immuniteit genoot vanaf 2 juli, de dag waarop het Europees halfrond het werk aanvatte. Zijn voorhechtenis was met andere woorden in strijd met het Europees recht, aldus het Hof.
De Spaanse kiescommissie is echter van mening dat de uitspraak van het Hof van geen tel meer is omdat Junqueras intussen veroordeeld werd. Tenzij de Europese Commissie een inbreukprocedure opstart, ziet het er voor de Catalaanse partijvoorzitter niet goed uit. Het Europees halfrond lijkt zich te hebben neergelegd bij de situatie. Parlementsvoorzitter David Sassoli nam het parlementair mandaat van Junqueras opnieuw af na de uitspraak van de Spaanse kiescommissie.
Voor voormalig Catalaans minister-president Carles Puigdemont en zijn partijgenoot Toni Comin is de uitspraak van het Europees Hof wel in de praktijk voelbaar. Beide heren werden – in tegenstelling tot Junqueras – niet veroordeeld in Spanje, kunnen wel hun zetel opnemen en genieten dus parlementaire immuniteit van het Europees halfrond. Daarom besloot de Brusselse onderzoeksrechter eind december om de uitvoering van het Europese aanhoudingsbevel tegen de twee op te schorten.
Weerwerk
Toch kunnen Puigdemont en Comin niet op de beide oren slapen. Eind vorige week diende Carlos Lesmes, hoofd van het Spaanse Hooggerechtshof, een formele aanvraag in bij het Europees Parlement om de immuniteit van Puigdemont en Comin op te heffen. Volgens de procedure moet Sassoli het verzoek ontvankelijk verklaren en aankondigen in het halfrond.
Vervolgens buigt de commissie Juridische Zaken (JURI) zich in een gesloten zitting over de kwestie, waarbij Puigdemont en Comin eenmalig de kans krijgen om zich te verdedigen. Het ganse proces kan enkele maanden in beslag nemen. JURI maakt vervolgens een verslag op van het onderzoek, waarbij het een voorstel tot gemotiveerd advies voorlegt aan het Europees Parlement. Op basis van dat voorstel moet het halfrond zich nadien met gewone meerderheid uitspreken over de kwestie.
Op de steun van Macron moet Puigdemont niet rekenen, nu hij een actie in Zuidoost-Frankrijk op poten wil zetten.
Wat zijn de kansen dat het Europees Parlement het vel van beide heren redt? Tijdens de vorige zittingsperiode tussen 2014 en 2019 werden 53 aanvragen ingediend om de immuniteit van Europarlementsleden op te heffen. Het halfrond stemde met 49 verzoeken in, goed voor ruwweg 92 procent van het totaal. Ook ditmaal wordt er geen weerwerk verwacht.
Donkere wolken
Hoewel geen enkele politieke groep al een formeel standpunt heeft ingenomen, staan Comin en Puigdemont er niet goed voor. Hoe zit de vork aan de steel? Het parlement stemt met een gewone meerderheid over de kwestie. Onthoudingen worden niet meegerekend. Na de brexit op 31 januari zal het Europees halfrond nog 705 zetels tellen. Mits volledige bezetting en nul onthoudingen volstaan 353 zetels om de immuniteit op te heffen.
Een goedgeplaatste bron binnen de Europese Volkspartij (CD&V, CdH) laat weten dat de fractie de Spaanse aanvraag zal steunen. ‘Je mag er vanuit gaan dat we voor de opheffing zullen stemmen’, klinkt het. Vanaf 1 februari is de Europese Volkspartij goed voor 186 zetels, tenzij de Hongaarse Fideszpartij (12 zetels) van Viktor Orban het ruime sop kiest of wordt buitengezet.
‘Politieke spelletjes’
De Europese sociaaldemocraten (SP.A, PS, 146 zetels) zitten in een lastiger parket. Spaans premier Pedro Sanchez beloofde tijdens de verkiezingscampagne om Puigdemont terug te halen naar Spanje om hem te laten berechten. Intussen krijgt Sanchez echter gedoogsteun van Junqueras’ partij met de belofte dat er een politieke oplossing moet worden gezocht voor de Catalaanse kwestie. Voor de opheffing stemmen kan de voortgang van de kersverse Spaanse regering alweer in het gedrang brengen.
Ik zal me beroepen om het advies van het comité. De kwestie is té fundamenteel voor politieke spelletjes.
Toch liet Europees fractievoorzitter van de sociaaldemocraten Iratxe Garcia Perez dinsdagochtend optekenen dat ‘de onafhankelijkheid van het Spaanse rechtsapparaat moet worden gerespecteerd’. Secretaris-generaal van de Catalaanse socialisten (PSC) Miquel Iceta opperde op zijn beurt dat immuniteit niet hetzelfde als straffeloosheid mag betekenen. Europees Parlementslid Kathleen Van Brempt (SP.A) is niet van plan om die lijn blindelings te volgen. ‘Ik zal me beroepen om het advies van het comité. De kwestie is té fundamenteel voor politieke spelletjes’, klinkt het.
Grotere Catalonië
Ook van de Europese liberalen (Open VLD, MR, 91 zetels) moeten Comin en Puigdemont geen geschenken verwachten. Vorig jaar werd de voormalige partij van de twee uit de overkoepelende ALDE-partij gezet omdat de partij haar financiële verplichtingen niet nakwam. Bovendien maken de Spaanse liberalen, felle tegenstanders van de Catalaanse onafhankelijkheid, deel uit van de fractie in het halfrond.
Het zijn echter de Franse liberalen van Emmanuel Macron die de meeste zetels hebben binnen de politieke groep. Ook op hun steun zal Puigdemont niet moeten rekenen. De voormalige minister-president wil in februari namelijk een actie opzetten in het Franse stadje Perpignan. Puigdemont is een aanhanger van het ‘Grotere Catalonië’, dat naast de Spaanse regio ook delen van Italië, Andorra en Frankrijk beslaat. Het Catalaanse separatisme ligt dus ook in Frankrijk erg gevoelig.
Ten slotte zijn er de Europese Conservatieven en Hervormers (N-VA), die na de brexit 59 zetels hebben indien Orbans partij de rangen niet vervoegt. In tegenstelling tot de Vlaams-nationalisten zal een aanzienlijk deel het Spaanse verzoek goedkeuren. Zo maakt het ultranationalistische Vox deel uit van de groep, terwijl de Poolse PiS-partij de juridische onafhankelijkheid van de lidstaten hoog in het vaandel draagt.
Kortom, de kans is bijzonder groot dat Puigdemont en Comin binnen afzienbare tijd hun parlementaire immuniteit kwijtspelen. Dat betekent geenszins dat de twee hun zetel in het Europees parlement meteen verliezen. Het parlement spreekt zich namelijk niet uit over de (on)schuld in de zaak. Wel zal de Brusselse raadkamer zich opnieuw moeten buigen over het Europese aanhoudingsbevel dat enkele weken geleden werd opgeschort. Als Puigdemont wordt uitgeleverd aan Spanje, riskeert hij een gevangenisstraf van 25 jaar. Wordt vervolgd.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
