Verdwijnt Thierry Baudet uit het Forum? ‘Het ligt altijd aan iemand anders en nooit aan hemzelf’

Thierry Baudet © belga
Kamiel Vermeylen

Het Nederlandse Forum voor Democratie davert op zijn grondvesten. Uit onthullingen blijkt dat leden van de jongerenafdeling die haatdragende berichten deelden, konden rekenen op promotie. Klokkenluiders werden daarentegen naar de uitgang begeleid. Knack sprak met Harm Botje en Mischa Cohen, die het nieuws naar buiten brachten en vorige maand een boek over Forumvoorzitter Thierry Baudet publiceerden.

In het voorjaar bericht het Nederlandse blad HP/De Tijd over racistische, homofobe en antisemitische berichten in een besloten WhatsAppgroep van jongerenafdeling van het Forum voor Democratie. ‘Joden hebben internationale pedonetwerken en helpen vrouwen massaal in de pornografie’, luidt één van de complottheorieën. Een klein half jaar later blijkt uit onderzoek van Het Parool dat de partij verantwoordelijken beloond heeft met een plaatsje op de kieslijsten terwijl critici opzij zijn geschoven.

Sinds de onthullingen van afgelopen zaterdag gaat het als een sneltrein in het Forum voor Democratie, dat reeds tot op het bot verdeeld is door een interne machts- en richtingenstrijd. Onder meer europarlementslid Rob Roos en senatoren Toine Beukering en Annabel Nanninga eisen een grote schoonmaak. Senator Paul Cliteur, mentor van Thierry Baudet en begeleider van diens proefschrift, besloot op te stappen. Hij had zijn lot nu eenmaal verbonden aan dat van Baudet, lichtte hij toe. Oprichter, partijvoorzitter en lijsttrekker voor de Tweede Kamerverkiezingen Thierry Baudet probeert de boel te sussen door een interne onderzoekscommissie in het leven te roepen en de banden met de jongerentak door te knippen.

Maar voor heel wat partijleden en afgevaardigden op verschillende bestuursniveaus volstaat dat niet. Freek Jansen, de verantwoordelijke jongerenvoorzitter, houdt de eer aan zichzelf en ziet af van zijn plaats op de kieslijst voor de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart 2021 en van het jongerenvoorzitterschap. Jansen is vertrouweling en medewerker van Baudet die meeschreef aan diens omstreden overwinningsspeech na de Provinciale Statenverkiezingen vorig jaar. Nadat Baudet het nieuws over Jansen verneemt, kondigt hij in een videoboodschap aan dat hij het lijsttrekkerschap opgeeft. Een dag later besluit Baudet samen met het vijfkoppige partijbestuur dat hij de stok als voorzitter aan Lennart van der Linden doorgeeft.

Betekent dit het plotse einde van Baudets politieke carrière? En wat betekent zijn eventuele aftocht voor de kansen van PVV-voorzitter Geert Wilders? Knack vroeg tekst en uitleg aan Harm Botje en Mischa Cohen, die het nieuws naar buiten brachten en vorige maand het boek Mijn Meningen Zijn Feiten over Forumvoorzitter Thierry Baudet publiceerden.

Dinsdag zei Baudet in een toespraak dat hem niets te verwijten valt. Hoe moeten we dat beoordelen?

Mischa Cohen: Zijn uitspraken zitten vol tegenstrijdigheden. Enerzijds beweert hij dat de berichten in de chatgroepen vreselijk zijn, anderzijds zegt hij dat er geen bewijs voor bestaat. Bovendien legt hij de verantwoordelijkheid voor de gebeurtenissen bij de media, maar stapt hij wel op als lijsttrekker en partijvoorzitter.

Harm Botje: Het is typisch voor Baudet om de schuld buiten zichzelf te leggen. Het ligt altijd aan iemand anders en nooit aan hemzelf.

Zonder Baudet dreigt de partij helemaal tot het electorale niets te verschrompelen. Kiezen is verliezen.

Mischa Cohen, journalist en auteur

Zien we het begin van het einde van het Forum voor Democratie?

Botje: Volgens mij probeert Baudet zijn kaarten op tafel te leggen net omdat hij wil kijken hoe de partij reageert. De grote vraag is wat daar zal gebeuren. Theo Hiddema heeft zijn besluit reeds genomen en stapt per direct uit de Tweede Kamer. Senator Annabel Nanninga wil alleen blijven als Baudet helemaal verdwijnt. Veel van de lokale mandatarissen zijn destijds geworven door Henk Otten, die inmiddels uit de partij is gestapt en met wie Baudet in een persoonlijke vete verwikkeld zit. Als zij zich blijven verzetten, dan ziet het er niet goed uit voor Baudets toekomst binnen de partij.

Cohen: Als lijstduwer kan Baudet het gemakkelijk opnieuw tot in de Tweede Kamer schoppen. Maar het is niet ondenkbaar dat de voormalige voorzitter het als een van de weinigen haalt. Op die manier is er voor hem opnieuw een prominente rol binnen de partij weggelegd. Daarom staat het Forum voor een moeilijke keuze. Als het partijbestuur hem aan boord houdt en hem een plaats als lijstduwer aanbiedt, dreigt een interne implosie. Anderzijds kan de partij hem als stemmenkanon best gebruiken met het oog op de verkiezingen. Zonder Baudet dreigt de partij helemaal tot het electorale niets te verschrompelen. Kiezen is dus verliezen.

Baudet geeft aan dat hij noch de politiek noch Nederland de rug wil toekeren. Hij lijkt niet van plan om zomaar op te geven.

Botje: Zijn persconferentie was zo onduidelijk dat het moeilijk in te schatten is of hij zich opnieuw verkiesbaar wil stellen. Maar – nogmaals – zijn toekomst hangt momenteel af van wat er in zijn partij gebeurt. Daar heeft hij sinds zijn aftreden veel minder vat op. Dat maakt het ietwat ironisch: Baudets wereld is er door eigen toedoen steeds kleiner op geworden. Aanvankelijk zag hij het groots en wilde hij met een eigen zuil, omroep en uitgeverij de Europese geesten beïnvloeden. Maar Baudet is in een echokamer gekropen waardoor zijn blik op de wereld zo beperkt is geworden met zijn aftreden tot gevolg.

Cohen: We zijn ons boek geëindigd met de vrees dat Baudet de politiek zou verlaten nog voor het in de winkelrekken zou belanden. We hadden nooit kunnen denken dat die voorzichtige voorspelling op zo’n manier zou uitkomen, te meer omdat ons onderzoek de aanleiding van zijn vertrek heeft ingezet. Hoewel Baudet steeds met waanzinnig veel enthousiasme, charisma en energie aan zijn ambities is begonnen, heeft hij uiteindelijk nooit heel lang volgehouden. Zijn carrière als wetenschapper, literator of columnist was nooit een erg lang leven beschoren. Baudet heeft bovendien al aangegeven dat hij eigenlijk niet veel op heeft van dat hele politieke spel in Den Haag.

Schild&Vrienden en Jong Forum voor Democratie

De haatdragende berichten in de WhatsAppgroep van Jong Forum voor Democratie doet denken aan de besloten discord-groepen waar leden van Schild & Vrienden gelijkaardige zaken op postten. Maar waar zulke berichten bij het Forum hebben geleid tot het ontslag van Baudet, heeft het Schild & Vrienden-kopstuk Dries Van Langenhove (Vlaams Belang) uiteindelijk een zetel in het federaal parlement opgeleverd.

Volgens de Nederlandse politologe Sarah de Lange (Universiteit van Amsterdam) zijn er gelijkenissen tussen beide gevallen. ‘Politieke jongerenbewegingen aan de uiterste rechterzijde van het politieke spectrum posten met regelmaat racistische en anti-semitische boodschappen. In tegenstelling tot hoe de buitenwereld dat waarneemt, zetten zulke jongeren de berichten en memes vaak weg als een vorm van humor.’

Maar er zijn ook belangrijke verschillen, vertelt De Lange: ‘In tegenstelling tot Schild & Vrienden was Jong Forum voor Democratie wel de officiële jongerentak van de politieke partij. Daarnaast komt het protest bij het Jong Forum van binnenuit, terwijl de openbaring in Vlaanderen er kwam door onderzoeksjournalistiek. Tot slot verkeert het Forum momenteel in slechte electorale papieren en stond de positie van Baudet daardoor meer onder druk. Het Vlaams Belang gaat het daarentegen al een tijdlang voor de wind.’

Het Forum voor Democratie werd nog maar vier jaar geleden opgericht, maar behaalde vorig jaar veel succes bij de Provinciale Staten- en de Europese Parlementsverkiezingen. Hoe groot is het nalatenschap van Baudet als partijvoorzitter in de Nederlandse politiek?

Botje: Die is aanzienlijk. Je kan hem in het rijtje plaatsen van Pim Fortuyn, Rita Verdonk en Geert Wilders.

Cohen: Je kan zelfs zeggen dat Baudet nog een stuk verder is gegaan in het rechtse radicalisme van zijn standpunten. Omdat hij ook intellectuele pretenties heeft, lukt het hem om dat zo te verpakken dat hij lange tijd als een aanvaardbaar alternatief voor de bestaande conservatieve partijen werd gezien. Door de in zijn ogen linkse elite aan te vallen met termen als ‘oikofobie’ – de ‘angst voor het eigene’ -en te beschuldigen van het vormen van een ‘partijkartel’ en een ‘baantjescarrousel’ probeerde hij de status quo aan te vallen.

Botje: Baudets persoonlijkheid en denkbeelden zijn natuurlijk geen onherhaalbaar unicum. Eigenlijk is het gewoon wachten tot er iemand nieuw opstaat die het vacuüm opvult.

De PVV en het Forum zijn eigenlijk communicerende vaten: wanneer Baudet het goed doet, dan hangt Wilders in de touwen en omgekeerd.

Harm Botje, journalist en auteur

Cohen: Bovendien hebben andere partijen, zoals de VVD van premier Mark Rutte, sommige standpunten van het Forum overgenomen. Baudet is wel vertrokken, maar zijn overtuigingen blijven nog aanwezig in de buik van de Nederlandse politiek.

Hoe komt het dat het extreemrechts gedachtengoed binnen het Forum beloond werd?

Cohen: Van Baudet en zijn vertrouweling Jansen is al een tijdlang geweten dat ze eerder de identitaire rechterkant van hun partij vertegenwoordigen. Aangezien beiden de touwtjes in zowel de partij als de jongerenafdeling in handen hadden, hoeft het niet te verbazen dat zulke berichten werden getolereerd en beloond. Baudet neemt daar in de praktijk ook geen afstand van: Jansen blijft gewoon zijn medewerker in de Tweede Kamer.

Geert Wilders plaatste een steunbetuiging aan Baudet op zijn Twitter-account. Lacht de PVV-leider niet in het vuistje met het oog op de verkiezingen?

Cohen: Het leek er een paar jaar geleden nog op dat de kiezers Wilders beu waren en toe waren aan een hippere en jongere rechtse partij. In tegenstelling tot Wilders, een van de langstzittende parlementariërs, presenteerde Baudet zich als een buitenstaander in Den Haag die eigenlijk neerkeek op het politieke handwerk van alledag. En anders dan de PVV, dat slechts één lid kent, te weten Geert Wilders, wilde Forum voor Democratie juist een ledenpartij zijn, inclusief een jongerenafdeling. Van dat laatste zullen ze nu spijt hebben.

Botje: De PVV en het Forum zijn eigenlijk communicerende vaten: wanneer Baudet het goed doet, dan hangt Wilders in de touwen en omgekeerd. Alles wijst erop dat vooral Wilders van de neergang van het Forum zal profiteren.

Harm Botje en Mischa Cohen
Harm Botje en Mischa Cohen© .

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content