Zondag 21 juli trekken de Oekraïners naar de stembus om een nieuw parlement te kiezen. De vervroegde stemming is een gok van president Volodimir Zelenski om zijn macht te vergroten. De kans bestaat dat de ex-komiek steun moet zoeken bij een rockidool met een diploma fysica.
Oekraïne is misschien wel het Europese land met de meest woelige 21ste eeuw tot nog toe: twee revoluties, een aanslepende oorlog in het oosten, de annexatie van de Krim door Rusland, een komiek die het tot president schopt en de crash van passagiersvlucht MH17, nu exact vijf jaar geleden.
Zondag trekt Kiev en de rest van het Dnjepr-land naar de stembus voor een belangrijke parlementsverkiezing. De uitslag daarvan zal de geopolitieke koers van Oekraïne en het binnenlandse beleid voor de komende vijf jaar bepalen.
Het is al de derde keer in vijf maanden tijd dat de Oekraïners bolletjes gaan kleuren. Op 21 april verkozen ze in de tweede ronde Volodimir Zelenski tot president, met een verbluffende score van 73 procent. Zijn voorganger Petro Porosjenko beet in het zand.
Van tv-reeks tot politieke partij
De ex-komiek Zelenski nam een serieuze beslissing door in zijn eerste speech als president meteen deze vervroegde verkiezing aan te kondigen.
Zelenski mikt op een absolute meerderheid in het parlement voor zijn partij Dienaar van het Volk. Die partij is genoemd naar de politieke tv-satire waarin Zelenski, in een vorig leven, spéélde dat hij president van Oekraïne was. Nu de speeltijd voorbij is, moet hij bewijzen zijn land krachtdadig te kunnen leiden.
In Oekraïne moeten we een heel nieuwe wagen bouwen uit het puin van een Lada.
Als Dienaar van het Volk zondag wint, hoopt hij het volk beter te kunnen dienen. Voor een absolute meerderheid zijn 226 van de 450 zetels nodig in de Rada, het parlement in het Oekraïense eenkamerstelsel. Volgens polls is dat droomscenario voor Zelenski haalbaar.
Chocolademagnaat laat ministers zitten
Een (ruime) zege is cruciaal voor Zelenski. Vergelijk het met een Republikeinse president in de Verenigde Staten die worstelt met een meerderheid aan Democraten in de kamers. Zo’n president kan zijn agenda moeilijk doorduwen.
Door het politieke systeem in Oekraïne zijn de parlementsverkiezingen zelfs nóg belangrijker dan in de VS. De president is in Oekraïne staatshoofd, maar geen regeringsleider. Die rol is weggelegd voor de premier. Zelenski kan zelf een eerste minister voordragen, maar die moet een goedkeuring van de Rada krijgen.
Sinds zijn ruime overwinning was Zelenski daardoor opgezadeld met de premier van voorganger Porosjenko. Zelfs de hele regering van chocolademagnaat Porosjenko bleef zitten. Zelenski probeerde ministers te ontslaan, maar het parlement blokte die pogingen telkens af. Enig ernstig beleid was de voorbije maanden dus sowieso onmogelijk. We weten niet welke koers Zelenski wil varen.
Rockidool met diploma fysica
Dienaar van het Volk zou 48 procent halen, wat door het gemengde kiessysteem wellicht een absolute meerderheid in zetels oplevert. Voor de anderen blijven kruimels over.
Zo lijkt de rol van voormalige politieke zwaargewichten Julia Timosjenko en Petro Porosjenko uitgespeeld. Hun partijen worstelen zelfs met de kiesdrempel van 5 procent.
Maar er is een new kid in town. Geen komiek deze keer, maar een heuse rockster. Svjatoslav Vakarsjuk is leadzanger van de bekendste Oekraïense rockformatie Okean Elzy. Het rockidool heeft ook een diploma theoretische fysica.
Toch kwam de oprichting van zijn eigen partij, The Voice, in mei niet als een verrassing. Vakarsjuk was politiek actief bij de Oranje Revolutie in 2004-5 en de Maidanrevolutie in 2013-14. Bovendien zetelde hij al in de Rada. Tot verbazing van velen stelde hij zich geen kandidaat voor het presidentschap begin dit jaar.
Na zondag krijgt Vakarsjuk misschien wel een sleutelrol in handen. Hij wordt gepeild op 8 procent en kan daarmee Zelenski depanneren als een absolute meerderheid net niet lukt. Zo kan Zelenski een coalitie met het pro-Russische Opposition Platform – Pro Life, gepeild op 15 procent, vermijden.
Herculeswerk in arm Oekraïne
Wat het resultaat zondag ook zal zijn, Zelenski’s regeerperiode belooft een Herculeswerk. De oorlog in het oosten blijft etteren, maar ook in de rest van het land zijn de verwachtingen torenhoog.
Oekraïne staat 120ste op 180 landen op de Corruption Perceptions Index. Die lijst van Transparency International geeft aan hoeveel corruptie er is in de publieke sector. Voor degelijke gezondheidszorg of het halen van een diploma is omkoping dagelijkse kost. Arme Oekraïners zijn dat beu.
Zowel op de lijst van Vakarsjuk als die van Zelenski staan veel politieke neofieten. Dienaar van het Volk telt zelfs niemand die al eerder parlementslid was. Een potentieel onstuimig parlement is niet het ideale vehikel voor Zelenski. Een rustiger vervolg van de 21e eeuw is voor Oekraïne twijfelachtig.
Zal de komiek, met een zanger als co-piloot, slagen achter het Oekraïense stuur? Volgens een parlementslid in The Independent is er meer nodig: ‘Je kan een tiener in een Formule 1-bolide zetten en resultaten halen. In Oekraïne moeten we een heel nieuwe wagen bouwen uit het puin van een Lada. Alleen een superman klaart die klus.’
