‘Europa mag niet in de val trappen van Trumps geopolitieke polarisering’

Vandaag debatteert het Europees parlement over de gevolgen van president Trumps beslissing om zich terug te trekken uit het klimaatakkoord van Parijs. De openingstoespraak wordt gehouden door Hilda Heine, president van de Marshall eilanden die bij een temperatuurstijging van 1,5 graden onder water zullen verdwijnen. Volgens Europees parlementslid Kathleen Van Brempt moet Europa Trump aan de kant schuiven en samenwerken met de staten, steden en ondernemingen van de VS.

.

De beslissing van president Trump, die hij – cynischer kan niet – bekend maakte in de rozentuin van het Witte Huis, heeft de wereldwijde coalitie die het Klimaatakkoord van Parijs steunt, diep geschokt. Je zou kunnen stellen dat er sindsdien sprake is van een versterkte coalition of the willing, die lijnrecht staat tegenover de as van egoïstische klimaatontkenning, aangestuurd door populistisch nationalisme.

We moeten nochtans niet bang zijn van Trumps beslissing. Hij is immers nooit onderdeel geweest van de wereldwijde gemeenschap van landen die hun verantwoordelijkheid nemen en zijn beslissing zal nauwelijks impact hebben op de gang van zaken. Het is wellicht beter dat landen die het klimaatnegationisme aanhangen niet aan het stuurwiel zitten. Zoals we zowel bij de Brexit als bij de verkiezing van Trump hebben gezien, bezorgen populisten ons aanvankelijk grote kopzorgen, tot ze aan de macht komen en er niet in slagen hun beloften na te komen. In plaats van hun eigen landen in splendid isolation groot te maken, creëren ze – buiten hun eigen wil om – voor de buitenwereld opportuniteiten, deblokkeren ze daar het politieke status quo en zorgen ze ervoor dat andere landen zich meer dan ooit verenigen.

In het Europese halfrond hebben we het vaak over het zogenaamde Europa van twee snelheden, maar wat we in werkelijkheid zien, zijn de Verenigde Staten van twee snelheden. De achteruitversnelling van de Washington-administratie en de versnelling waarin Amerikaanse staten, steden en progressieve ondernemingen schakelen om vooruit te gaan. We moeten er ons bewust van zijn dat Trump niet de rechtmatige vertegenwoordiger is van de Amerikaanse bevolking als het over de strijd tegen klimaatverandering gaat. Een grote meerderheid van de Amerikanen – 71 procent – zegt dat het belangrijk is om een akkoord te bereiken over klimaatactie.

We morgen niet in de val trappen van Trumps geopolitieke polarisering en beseffen dat we in de Verenigde Staten partners en bondgenoten hebben die op ons rekenen. We moeten hen duidelijk maken dat wij, Europeanen, hen niet in de steek zullen laten. Donald Trumps beleidsbeslissingen zijn grotendeels symbolisch van aard, en hoewel wij uiteraard concrete resultaten willen boeken, moeten we ons bewust zijn van de symbolische kracht die uitgaat van een Euro-Amerikaanse samenwerking tussen de EU en de staten, steden en ondernemingen van de VS. Europa moet de banden met die Amerikaanse coalition of the willing aanhalen. Ik was daarom blij dat Europees commissaris ¦efčovič aankondigde dat er eind deze maand in Brussel een topontmoeting wordt georganiseerd waarop de burgemeesters van steden uit alle grote economieën samen komen en waarop ook ondernemers, ondermeer zij die actief zijn in de Breakthrough Energy Coalition van Bill Gates, aanwezig zullen zijn.

De terugtrekking van een natiestaat uit het klimaatakkoord legt trouwens een belangrijke uitdaging bloot waarmee economen en politici in de toekomst zullen worstelen, namelijk het beheer van de wereldwijde commons, de gemeenschappelijke ‘goederen’ die in principe iedereen en niemand toebehoren. Klimaatverandering wordt wel eens omschreven als het ultieme commonsprobleem. Het klimaat kan niet ‘geprivatiseerd’ worden, er kan geen eigendomsrecht op gelden. Broeikasgassen stapelen zich op in de atmosfeer en verspreiden zich over de hele planeet, onafhankelijk van waar ze precies uitgestoten worden. Het beheer van het klimaatprobleem kan daarom enkel op wereldschaal gebeuren. Daarvoor beschikken we enkel over een vrijwillige samenwerking van soevereine natiestaten. Sinds de vrede van Westfalen in 1648 is de natiestaat het hoogste soevereine gezag. Geen enkel land kan gedwongen worden deel uit te maken van een internationaal akkoord, ook al is dat akkoord broodnodig om het overleven van de hele planeet veilig te stellen.

Als we wereldproblemen willen oplossen, zullen er altijd free riders opduiken, zoals nu de VS, die weigeren inspanningen te leveren, maar wel profiteren van de inspanningen van andere natiestaten. Als we er niet in slagen om dit soort nationaal egoïsme onder controle te krijgen, zullen we supranationale problemen zoals klimaatverandering nooit efficiënt kunnen oplossen. We moeten dus nadenken over een nieuw internationaal rechtsstelsel dat het beheer van de global commons niet overlaat aan de soevereine natiestaten, maar aan de soevereiniteit van de mensheid. We hebben dus nood aan een Westfalia 2.0. met bijvoorbeeld een gepoolde soevereiniteit binnen de Verenigde Naties. Daar zijn we uiteraard nog lang niet aan toe. Maar we kunnen de strijd tegen klimaatverandering al wel verbreden door niet enkel natiestaten, maar ook steden en ondernemingen mee in het bad te nemen. Misschien moeten we parallel aan het akkoord van Parijs, waarin enkel National Determined Contributions (NDC’s of nationale bijdragen) worden opgesomd ook een mechanisme ontwikkelen voor ‘contributions of non-parties’, zoals sectorale bijdragen voor industriële sectoren of stedelijke bijdragen.

Het is duidelijk dat vooral steden verder willen gaan dan soevereine natiestaten als het over klimaatactie gaat. Of zoals wijlen Benjamin Barber het stelde: als burgemeesters de wereld zouden regeren… dan zouden we nu al veel verder staan. Daarom is het initiatief dat de EU neemt, om steden van over de hele wereld in Brussel samen te brengen, in nauw overleg met progressieve ondernemingen, een stap die de socialistische fractie in het Europees parlement ten volle ondersteunt. De uitwisseling van ideeën, best practices en beleidsbeslissingen kunnen zo een belangrijke motor worden voor meer ambitieuze klimaatdoelstellingen die we absoluut nodig hebben om de temperatuurstijging ver beneden de twee graden te houden. De Europese Unie kan de drijvende kracht worden achter die samenwerking met steden en ondernemingen, samen met partners als China en Canada.

Trump zal ondertussen krijgen wat hij wilde: totale isolering. Hij geraakt geïsoleerd van zijn staten, zijn steden, zijn ondernemingen, zijn bevolking en van de rest van de wereld.