Door omstreden transgenderwet laait debat over Schotse onafhankelijkheid weer op

Schotse nationalisten en Britse unitaristen verwijten elkaar transgender personen voor politieke doeleinden te misbruiken.

Het zit er bovenarms op tussen de Schotse en de Britse regering. Oorzaak van de ruzie is een nieuwe Schotse wet over genderverandering die eind december werd goedgekeurd. De wet schaft zowel de medische diagnose als de tweejarige testperiode af die nodig waren om een genderveranderingscertificaat aan te kunnen vragen. De minimumleeftijd voor zo’n aanvraag daalt van achttien naar zestien jaar. Door de wet kan de Schotse overheid nu zulke certificaten uitdelen – voordien kon alleen enkel de Britse overheid dat.

In het Verenigd Koninkrijk zorgt de wetswijziging voor controverse. Voorstanders van de nieuwe Schotse wet willen de huidige procedure versoepelen. Maar critici menen dat de zelfidentificatie van genderdysforie zonder tijdsbuffer de deur openzet voor misbruik.

De kwestie leidt zelfs binnen de Verenigde Naties tot onenigheid. Reem Alsalem, de speciale VN-rapporteur voor geweld tegen vrouwen en meisjes, waarschuwt dat de wetswijziging onvoldoende voorzorgsmaatregelen bevat en mannelijk misbruik vergemakkelijkt. Victor Madrigal-Borloz, de onafhankelijke VN-expert inzake bescherming tegen genderdiscriminatie, meent daarentegen dat het systeem van zelfidentificatie in andere landen goed functioneert.

Gelijkheid

Het dispuut over de wetswijziging past in een veel breder debat over de grondwettelijke orde van het Verenigd Koninkrijk. Het is namelijk de vraag hoever de deelgebieden – in dit geval de democratisch verkozen nationalistische meerderheid in het Schotse parlement – mogen gaan in verhouding tot de overkoepelende Britse wetgeving. Want in heel het Verenigd Koninkrijk, Schotland incluis, geldt de Equality Act uit 2010. Die beschermt mensen die een geslachts- of genderverandering ondergaan.

In principe zijn de vier Britse deelgebieden (Engeland, Wales, Noord-Ierland en Schotland) bevoegd voor genderaangelegenheden. Maar omdat de Schotten voortaan gemakkelijker aan een genderveranderingscertificaat kunnen raken dan de inwoners van de andere deelgebieden, komen de gelijkheidsbepalingen van de Equality Act  in gevaar. Dat is althans het argument van de Britse regering.

Daarom kondigde die maandag aan dat ze – voor de allereerste keer – de Schotse wetgeving wil tegenhouden. De Britse minister voor Schotland Alister Jack kan zich beroepen op de Scotland Act uit 1998 om te voorkomen dat de wetswijziging de vereiste koninklijke goedkeuring krijgt. Naar verwachting zal de Schotse regering op haar beurt de beslissing van de Britse regering juridisch proberen aanvechten.

Onafhankelijk

De regering-Sturgeon reageert alvast furieus op het Britse manoeuvre. ‘Dit is een regelrechte aanval op ons democratisch verkozen Schots parlement en zijn mogelijkheid om zelf te beslissen over gefedereerde bevoegdheden’, stelt ze. ‘Het Verenigd Koninkrijk is een unitair land, geen unie van natiestaten’, klinkt het stellig in een tweet van The Majority, een Britse blog die een stem wil geven aan de antinationalistische overtuigingen in Schotland.

Intussen vliegen de beschuldigingen tussen Edinburgh en Londen heen en weer. Zowel de Schotse nationalisten als de Britse unitaristen verwijten elkaar de transpersonen voor hun kar te willen spannen. In een reactie kondigde de Britse regering dinsdagmiddag alvast aan dat het geplande verbod op conversietherapie – ook wel ‘homogenezing’ genoemd – voortaan ook voor transgenders zal gelden.

In het Verenigd Koninkrijk spelen de spanningen over de grondwet al enige tijd op. In 2014 verloren de Schotse nationalisten nog een onafhankelijkheidsreferendum. Maar sinds de Brexit – het gros van de Schotten stemde tegen – wil Sturgeon een nieuwe volksraadpleging organiseren. Het Britse Hooggerechtshof oordeelde recent dat daarvoor de goedkeuring van de Britse regering nodig is, en premier Sunak is niet bereid om op de Schotse verzuchting in te gaan.