‘Ecolo staat mijlenver van de waarden, de doelen, de methodes en het machismo van de N-VA’, zegt de nieuwe Ecolo-covoorzitter Jean-Marc Nollet. In 2019 wil hij samen met Groen op zoek naar een federale regering zonder de N-VA.
In Vlaanderen kende men Ecolo-kopstuk Jean-Marc Nollet tot dusver vooral als de kwelduivel van minister van Energie Marie-Christine Marghem (MR). Met scherpe vragen over de bedenkelijke staat van onze kerncentrales bracht de gewezen voorzitter van de fractie Ecolo-Groen in de Kamer de minister meermaals in een lastig parket. Voortaan zal Nollet zich over álle politieke thema’s laten horen. Begin november trad hij aan als de nieuwe covoorzitter van de Franstalige groenen, naast de Brusselse Zakia Khattabi, nadat de onzichtbare Patrick Dupriez er om persoonlijke redenen de brui aan had gegeven. Ecolo verkeert in een winning mood sinds de geslaagde gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober. Met Nollet kan de partij in de aanloop naar de regionale en federale verkiezingen van mei 2019 nog een tandje bijzetten. De man is niet alleen een workaholic, een dossiervreter en Ecolo’s politieke strateeg, hij is ook een gewiekste en felle debater.
Wat Jong Ecolo deed met die foto van Francken was totaal verkeerd. Maar ik kan het ook niet helpen dat de N-VA soms een karikatuur van zichzelf maakt.
Hoe verklaart u het goede resultaat van Ecolo op 14 oktober? Lag het inderdaad aan het warme weer en aan de RTBF, zoals Charles Michel volgens Franstalige kranten op een MR-partijbureau zou hebben beweerd?
Jean-Marc Nollet: Ik was eerlijk gezegd nogal verwonderd over het niveau van Charles Michel. Dat is toch je reinste borrelpraat? Ecolo wint de gemeenteraadsverkiezingen omdat de RTBF de dag voordien het journaal heeft geopend met een item over de hoge temperaturen voor de tijd van het jaar? Kom nou. Dat laat zien hoe groot de kloof tussen Michel en de bevolking wel is. Niet het RTBF-journaal, maar wel de oprechte bezorgdheid over de luchtkwaliteit en de klimaatopwarming verklaart het succes van Ecolo. Wat zeker ook heeft meegespeeld, is dat mensen in Ecolo en Groen een echt alternatief zien voor het beleid van de N-VA en de MR van Michel. Terwijl de N-VA, gesteund door de MR, een gesloten, conservatief, autoritair en nationalistisch maatschappijmodel verdedigt, is Ecolo de boodschapper van een open en kosmopolitisch maatschappijmodel, waarin we niet bang hoeven te zijn van al wat vreemd of anders is. Het ging bij deze verkiezingen om meer dan alleen het klimaatvraagstuk, hoe urgent dat ook is.
Ecolo heeft volgens politicologen in de steden nogal wat centrumrechtse kiezers van de MR afgesnoept.
Nollet: Ecolo heeft inderdaad kiezers aangetrokken die vroeger voor de MR stemden. Of die allemaal centrumrechts zijn, durf ik te betwijfelen. Zeker is wel dat de MR geen antwoorden had op de verzuchtingen van jonge stedelingen in verband met het klimaatvraagstuk en de levenskwaliteit, en hen zo van zich heeft vervreemd. Die kiezers behoren niet tot de historische Ecolo-achterban. Het zijn geen milieuactivisten, geen groene jongens die in hun vrije tijd naar vogels gaan kijken. Het zijn mensen die zich zorgen maken over de vuile lucht die hun kinderen inademen en over de kwaliteit van ons voedsel, en die zich afvragen in wat voor wereld hun kinderen zullen opgroeien.
U hebt het over het gesloten en autoritaire maatschappijmodel van de N-VA. Nog van een heel andere orde was Jong Ecolo, dat in een fotomontage Theo Francken afbeeldde als een nazisoldaat. Maken Franstalige politici in het algemeen niet met opzet een karikatuur van de N-VA?
Nollet: Wat Jong Ecolo heeft gedaan, was totaal verkeerd, dat heeft Ecolo al voldoende benadrukt. Voor de rest probeer ik geen karikatuur van de N-VA te maken, maar ik kan het ook niet helpen dat ze soms een karikatuur van zichzelf maken. Als Francken bij het minste probleem met een asielzoeker of een transmigrant agressieve, harde en botte tweets verstuurt, maakt hij ook zichzelf belachelijk. Hij weet als politicus donders goed dat de dingen complexer in elkaar zitten. Maar journalisten vragen Franstalige politici dan om te reageren op zo’n tweet, en daarom botst het soms vaker dan nodig is. Ik koester bovendien geen persoonlijke aversie tegenover de N-VA, het is gewoon een kwestie van inhoud en van diametraal tegengestelde visies. Ecolo staat mijlenver van de waarden, de doelen, de methodes en het machismo van de N-VA – want vergis u niet, alleen de mannen doen er echt toe in die partij: Bart De Wever, Jan Jambon, Theo Francken.
Ik, covoorzitter Zakia Khattabi, Kristof Calvo en Meyrem Almaci vormen een magisch vierkant: vier gelijkgestemden die offensief politiek bedrijven.
En toch is de kans reëel dat u na de federale verkiezingen met de N-VA moet gaan praten.
Nollet: Dat hangt af van de verkiezingsuitslag. Onze ambitie is om met Groen de grootste fractie in de Kamer te worden. En dan kunnen de kaarten weleens helemaal anders liggen.
Dan kunt u de gang van zaken bepalen?
Nollet: Precies. En dan zullen er andere, het land niet in tweeën splijtende regeringscoalities naar voren geschoven worden. Ik geloof echt dat de N-VA te omzeilen valt.
Om een regering zonder de N-VA op de been te krijgen, zult u aan Vlaamse kant een groot aantal partijen nodig hebben.
Nollet: Goed, maar een regering zonder de N-VA is in elk geval een optie die wij willen onderzoeken. Ik ga niet mee in wat ik dezer dagen vaak te horen krijg: dat wij het wel op een akkoordje zullen móéten gooien met de N-VA. Als Groen en Ecolo de grootste fractie worden in de Kamer zijn er andere formules mogelijk, zonder hen.
En als dat niet zou lukken?
Nollet: In Vlaanderen zijn er contacten tussen de N-VA en Groen, op sommige plaatsen besturen ze samen. Over het algemeen kun je stellen dat onze programma’s niet met elkaar te verzoenen vallen, maar wij zijn niet onbeleefd. Als er na de federale verkiezingen een informateur, formateur of bemiddelaar van de N-VA aan de slag gaat, zullen wij een gesprek niet boycotten. Wij zijn een ernstige partij, en juist daarom zal al snel blijken dat onze politieke projecten niet compatibel zijn. Ik zeg dit echt niet als een PVDA/PTB-excuus om vooral in de oppositie te kunnen blijven. Zo functioneren wij niet. Trouwens, ik heb gezien waarmee de PTB in Charleroi naar de onderhandelingstafel is gekomen. Zelfs met 51 procent van de stemmen zou ze haar eigen voorstellen niet kunnen uitvoeren, zo onrealistisch zijn ze. Wij, daarentegen, hebben radicale maar haalbare voorstellen. Ecolo wil de samenleving transformeren, en daarom willen we heel graag meebesturen.
Wij hebben radicale maar haalbare voorstellen. Ecolo wil de samenleving transformeren, en daarom willen we heel graag meebesturen.
Maar zegt u dat u nooit met de N-VA zult besturen?
Nollet: Ik zeg dat wij op alle vlakken de volstrekte tegenpool zijn van de N-VA, dat is alles wat ik er op dit moment over kwijt wil.
Charles Michel zei tijdens de vorige federale campagne ook: nooit met de N-VA.
Nollet: De traditionele partijen beschikken over de bijzondere eigenschap dat ze zonder verpinken hun beloftes kunnen breken en hun standpunten laten vallen. Zo zit Ecolo niet in elkaar. Michel heeft ook op andere vlakken zijn woord niet gehouden. Hij beloofde vóór de verkiezingen dat hij de pensioenleeftijd niet zou veranderen, na de verkiezingen heeft hij die verhoogd tot 67 jaar.
Hebt u een voorkeurscoalitie aan Franstalige kant, zoals PS-voorzitter Elio Di Rupo een boontje heeft voor een regering van PS, Ecolo en Défi?
Nollet: Nee, ik spreek me vooraf niet uit over centrumlinks of centrumrechts. Ecolo wil de spil van verandering zijn, dat is ons doel. Onze voorkeurscoalitie is degene waarin we het meeste gewicht in de schaal kunnen leggen. Als wij in 2019 een goede uitslag behalen – en de vooruitzichten zijn gunstig -, dan zullen we met de traditionele partijen tot een vergelijk moeten zien te komen over een diepgaande maatschappelijke omslag. We zullen zien welke andere partijen daarin het verst willen gaan.
Neem nu mobiliteit. Daar gaan we hoog op inzetten. Volgens het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) kosten de files, die de overheid door het fiscale stelsel van de bedrijfswagens mee ondersteunt, ons land jaarlijks 8 miljard euro. Bedenk eens wat je allemaal met 8 miljard euro kunt doen. De middelen die nu naar het subsidiëren van bedrijfswagens gaan, moeten een fundamenteel andere bestemming krijgen. Dat wordt een belangrijke groene eis bij eventuele regeringsonderhandelingen.
Mensen stemmen nu meer op ons vanwege onze ideeën dan uit protest tegen de praktijken van anderen.
Belgen zijn gehecht aan hun auto, getuige daarvan ook het uit Frankrijk naar Wallonië overgewaaide protest tegen de hoge benzineprijzen.
Nollet: Dat is logisch, er is geen alternatief. Als je ervoor zorgt dat er goede alternatieven voor de auto komen, kun je de fiscale steun voor bedrijfswagens afbouwen. Wallonië kan op het vlak van fietsgebruik veel leren van Vlaanderen. Mijn dochter studeert geschiedenis in Gent. Als je daar uit het station komt, zie je een immense fietsparking. Kom je in Charleroi uit het station, dan zie je alleen maar auto’s. Wij willen de Walen op de fiets krijgen, toch zeker in de steden. Ecolo gaat voor het eerst meebesturen in Doornik, Bergen, La Louvière en Charleroi, de vier grote steden van het dieprode Henegouwen. (lacht) In Mechelen, bij Kristof Calvo, heb ik gezien hoe het stadsbestuur de waterlopen in de stad opnieuw heeft blootgelegd. Ook daar moet Wallonië een voorbeeld aan nemen. In de gemeenten die wij besturen, willen we minder ruimte voor de auto en meer ruimte voor bomen, water, fietsen en klaprozen – wilde bloemen die ik als kind overal zag, maar die door de onkruidverdelgers van Monsanto zijn uitgeroeid.
Ziet u grote verschillen tussen Groen en Ecolo, bijvoorbeeld als gevolg van de politieke en maatschappelijke verschillen tussen Vlaanderen en Wallonië?
Nollet: Het politieke landschap in Vlaanderen en Wallonië is anders, dat spreekt, maar ik vind dat Ecolo en Groen een gelijklopende evolutie doormaken. Vijftien jaar geleden was Ecolo, en ik denk ook Agalev, de verzamelplaats voor proteststemmen allerhande. Denk aan boze kiezers uit de non-profitsector, of aan het ongenoegen over de manier waarop de traditionele partijen aan politiek deden. Die tijd is voorbij. Aan Franstalige kant zijn er partijen zoals de PTB en de PP bij gekomen, die een groot stuk van de antisysteemstemmen aantrekken die vroeger bij ons zaten. In Vlaanderen is het beeld diffuser, maar ook daar zijn andere partijen dan Groen beter in het oppikken van de anti-establishmentstemmen. Mensen stemmen nu meer op ons vanwege onze ideeën dan uit protest tegen de praktijken van anderen. Dat is een wezenlijk verschil, en ik voel me daar als politicus ook veel beter bij. Ecolo heeft harde en terechte kritiek op het Publifin-schandaal en op andere uitwassen van een bepaalde bestuurscultuur, maar dat is niet de kern van ons politieke project. Levenskwaliteit, schone lucht, het klimaat: die dingen staan bij ons centraal.
Een van de sleuteldossiers in de volgende regeringsonderhandelingen wordt in elk geval het betonneren van de kernuitstap in 2025.
Nu ecologische thema’s hoog op de prioriteitenlijst van veel Franstalige kiezers blijken te staan, lijken ook het zogenaamde ecosocialisme, ecoliberalisme en ecohumanisme in opgang te zullen komen.
Nollet: Klopt, maar elke ideologische bijsturing van de traditionele partijen in onze richting is mooi meegenomen. Ecolo heeft geen monopolie op die thema’s, en het zal een eventuele samenwerking in een regering alleen maar vergemakkelijken. Maar er is een belangrijke horde die de PS, het CDH en de MR niet zo snel zullen nemen: aanvaarden dat de natuurlijke hulpbronnen van de planeet eindig zijn. Ik was aangenaam verrast door de eerste toespraak van Jacques Crahay, de nieuwe voorzitter van de Union Wallonne des Entreprises (UWE). Hij zei dat twee dingen in ons denken grondig moeten veranderen: we moeten beseffen dat onze natuurlijke grondstoffen niet onuitputtelijk zijn, en in onze bedrijven moeten samenwerking en menselijkheid de plaats innemen van harde concurrentie. Het is nog niet het Voka, maar als de patron van de Franstalige patrons zo’n toespraak houdt, is dat het bewijs dat de samenleving aan het opschuiven is. En dat wij het alleen maar makkelijker zullen krijgen om onze ideeën door te drukken.
In de praktijk blijkt dat toch niet zo eenvoudig. Kijk naar Frankrijk, waar de populaire superminister van Milieu, Nicolas Hulot, teleurgesteld opstapte omdat hij in de regering van president Emmanuel Macron naar eigen zeggen niets voor elkaar kreeg.
Nollet: Hulot gaf zelf twee verklaringen voor zijn ontslag. Hij zei om te beginnen dat niemand hem steunde. Bij ons is de situatie toch anders. Luister naar de nieuwe UWE-voorzitter, en sowieso staan de groenen in België politiek veel sterker dan in Frankrijk. Wij hebben een grote parlementaire fractie, in de Franse assemblee zijn de groenen nergens te bespeuren. En verder zei Hulot dat het beleid van kleine stapjes, waartoe hij zich noodgedwongen moest beperken, vandaag geen optie meer is. Op dat punt ben ik het uiteraard met hem eens. Als groene politici moeten we diepgaand ingrijpen in de software van onze samenleving. Denk maar aan de mobiliteitsshift die wij voor ogen hebben.
Jean-Marc Nollet
– 1970: geboren in Moeskroen
– Studie: politieke wetenschappen
– 1999-2004: minister van Kinderwelzijn in de regering van de Franse Gemeenschap
– 2004-2009: federaal volksvertegenwoordiger
– 2009-2014: viceminister-president en superminister van onder andere Duurzame Ontwikkeling, Energie en Woonbeleid in de Waalse regering
– 2014-2018: voorzitter van de fractie Ecolo-Groen in de Kamer
– 9 november 2018: covoorzitter van Ecolo
Maar is de zorg om het milieu uiteindelijk geen luxeprobleem? Als mensen moeten kiezen tussen koopkracht of werkgelegenheid aan de ene kant, en het milieu aan de andere kant, is de keuze vaak snel gemaakt.
Nollet: Dat klopt niet. Ecologische vraagstukken vallen niet los te zien van sociale ongelijkheid. Om bij het voorbeeld van de mobiliteit te blijven: wie krijgt een bedrijfswagen? Niet de mensen met de laagbetaalde banen. En als je wereldwijd de CO2-uitstoot bekijkt: de 10 procent allerrijksten stoot 50 procent van de CO2 uit, de 50 procent armsten maar 10 procent.
In de krant Het Belang van Limburg noemde RTBF-journalist Christophe Deborsu uw aanstelling als Ecolo-covoorzitter een zegen voor de Belgische politiek. Hij voorspelde ook dat u weleens een belangrijke rol zou kunnen gaan spelen bij het doorbreken van de verwachte politieke impasse op federaal niveau.
Nollet: Als dat zo is, geloof ik niet dat dit het werk zal zijn van één persoon – daarvoor zal op zijn minst een duo van Ecolo en Groen nodig zijn. Nog waarschijnlijker is het dat het om een kwartet zal gaan. Op dit moment vormen ikzelf, Ecolo-covoorzitter Zakia Khattabi, Kamerlid Kristof Calvo en Groen-voorzitter Meyrem Almaci wat ik een magisch vierkant noem. Vier gelijkgestemde generatiegenoten die op dezelfde offensieve manier politiek bedrijven. Een Waal, een Brusselaar en twee Vlamingen die elkaar hebben gevonden over de taalgrens heen – in tegenstelling tot bijvoorbeeld de SP.A-teletubbies destijds, die alleen in Vlaanderen actief waren. Met het magische vierkant kan er straks iets bijzonders gebeuren, dat voel ik. Dit wordt mogelijk een unieke kans voor Ecolo en Groen.
Tot slot: bijna al onze kerncentrales liggen stil door onderhoudswerken, die bovendien langer duren dan gepland. Minister Marghem zei vorige week dat de verkoop van onze kerncentrales aan Engie Electrabel misschien toch niet zo’n goed idee was. Een kwestie van voortschrijdend inzicht?
Nollet:(lacht) Eindelijk! Dat werd tijd. Maar de koerswijziging in haar communicatie is te flagrant. Nadat ze vier jaar lang het licht van de zon heeft ontkend, kan Marghem die boodschap vandaag niet meer geloofwaardig brengen. De minister is als een kip zonder kop, en de regering-Michel is volstrekt stuurloos gebleken, waardoor we voor onze energiebevoorrading afhankelijk zijn van onze buurlanden. Een van de sleuteldossiers in de volgende regeringsonderhandelingen wordt in elk geval het betonneren van de kernuitstap in 2025. Er moet eindelijk rechtszekerheid en een definitief wettelijk kader komen voor producenten van alternatieve energie en voor alle andere economische actoren. Het schuiven met tussentijdse deadlines moet gedaan zijn – denk aan het tien jaar langer openhouden van Doel 1 en Doel 2. Ook in dit dossier staan wij lijnrecht tegenover de N-VA. Al mag het een mooie culturele overwinning voor de groenen heten dat alle andere politieke partijen in België zich door de jaren heen uiteindelijk stuk voor stuk achter de kernuitstap hebben geschaard.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
