Les lacs du Connemara: ‘Omdat Michel Sardou rechts is, moet zijn muziek ook waardeloos zijn’

Is ‘Les lacs du Connemara’ een rechts nummer? ‘Volstrekt idioot,’ zegt gewezen journaliste en Frankrijkkenner Mia Doornaert.

Les lacs du Connemara van de Franse zanger Michel Sardou is ook bij ons op menig trouwfeest een grote hit, waarbij de genodigden zwaaiend met witte servetten de dansvloer innemen. Q-Music draaide het nummer als reclamestunt voor een van zijn ‘foute feesten’ een paar jaar geleden 24 uur lang aan één stuk, Bart Peeters coverde het op de Nederlandse televisie. Om maar te zeggen: het lied geldt ook bij ons als een soort classic.

In Frankrijk is het populaire nummer uit 1981 over een Iers huwelijk aan het meer van Connemara (met alle denkbare clichés over Ierland op een hoopje – én doedelzakken, omdat Sardou aanvankelijk een lied over Schotland wilde maken) een stuk nationaal erfgoed. Een familiefeest, karaokefestijn, studentenfuif, jaarmarkt of rugbywedstrijd: het is pas echt geslaagd als Les lacs du Connemara ten gehore is gebracht.

Tijdens een recent interview op de Franstalig-Belgische radiozender Tipik zei de – eveneens erg populaire – Franse zangeres Juliette Armanet dat Les lacs du Connemara haar doet walgen. Het lied is volgens Armanet sectair, weerzinwekkend en rechts, kortom: ‘Rien ne va.’

Half Frankrijk stond even op de achterste benen, serieuze kranten als Le Figaro, Le Monde en Libération wijdden lange analyses aan het cultuuroorlogje Sardou versus Armanet, en (uiterst) rechtse politici sprongen gretig voor Sardou in de bres. Wat dacht die elitaire woke-feministe wel, om een door en door Frans monument zo te beledigen?

Wij vroegen gewezen journaliste Mia Doornaert, jarenlang Frankrijkcorrespondente en bekend om haar immer kritische blik op de linkse culturele kerk in Frankrijk, hoe zij tegen de controverse aankijkt.

Bent u een fan van Michel Sardou?

Mia Doornaert: Om te beginnen: van alles iets ideologisch maken is typisch Frans, en het is héél vermoeiend. Los daarvan is de uitspraak van Juliette Armanet, die overigens mooie liedjes maakt, volstrekt idioot. Dat Les lacs du Connemara een rechts nummer is – ik weet niet waar ze dat haalt. Het is helemaal geen politiek nummer, het een meezinger en een kaskraker. Maar die zangeres lijdt aan een typisch linkse pavlovreflex. Omdat Sardou politiek rechts is en in haar ogen dus per definitie fout, moet zijn muziek ook wel waardeloos zijn. Ik vind Michel Sardou een heel goede zanger. Maar essentieel om Sardou te begrijpen, is dat hij een rasechte provocateur is.

Want dit is niet de eerste en zeker niet de hevigste polemiek waarin de man ooit verzeild is geraakt.

Doornaert: Sardou was een kind van de jaren zestig, maar had de moed om tegen de stroom in te gaan. In die jaren 1960-1970 was het intellectuele en artistieke klimaat, zeker in Frankrijk, zo links als wat. Dan moet je lef hebben om in 1968 te komen met een lied als Les Ricains (afkorting van Americains, nvdr). Op een moment dat het anti-Amerikaanse sentiment in Frankrijk een kookpunt bereikt en iedereen loopt te betogen tegen de Amerikanen wegens de oorlog in Vietnam, herinnert hij eraan dat jonge Amerikaanse soldaten Frankrijk zijn komen helpen in de Tweede Wereldoorlog. En dat de Fransen zonder hen wellicht Duitsers zouden zijn geweest.

Ook de niet bepaald linkse generaal Charles de Gaulle, die met Frankrijk toen net uit de NAVO was gestapt, was niet verguld met het lied. Hij verbood de publieke radiozenders om Les Ricains te spelen.

Doornaert: Dat laat nogmaals zien dat Sardou moed had en op de eerste plaats een rebel is.

Michel Sardou geldt ook als de zanger van ‘la France profonde’, van het landelijke en volkse Frankrijk.

Doornaert: Een populaire zanger, op wie de weldenkende intellectuele linkse elite altijd wat heeft neergekeken. In 1972 zingt hij: ‘J’habite en France.’ Het was toen al Angelsaksische muziek wat de klok sloeg, Franse muziek was een beetje ouderwets. En dan zingt hij een patriottisch loflied op Frankrijk, en dat Frankrijk niet alleen Parijs is: La France c’est aussi un pays où il y a quand même pas 50 millions d’abrutis – er wonen in Frankrijk toch geen 50 miljoen onnozelaars. Maar in de jaren zeventig was zwaaien met een Franse vlag op een voetbalmatch al bijna fascisme. Er was natuurlijk helemaal niks fascistisch aan Sardou. Veel van zijn uitspraken waren ook bewuste provocaties, dat heeft hij naderhand zelf gezegd.

Sardou is racisme en apologie van het kolonialisme verweten, met name vanwege het lied Le temps des colonies.

Doornaert: Dat is een door en door ironisch lied.

Die vermeende ironie, in een tekst waarin hij de geneugten van het koloniale leven bezingt, is velen dan toch ontgaan?

Doornaert: Hij zingt over een koloniaal die terugdenkt aan al zijn zwarte bedienden en de vele vrouwen in zijn bed, au temps béni des colonies, in de gezegende tijd van de koloniën. Je kunt er niet naast kijken dat het satire is, maar een zekere linkerzijde – en dat maakt ze ook vreselijk – heeft een totaal gebrek aan humor. Als Jean-Jacques Goldman dit had gezongen, zou iedereen hebben gezegd: wat een prachtige parodie op de oude koloniaal. Michel Sardou zingt het, en hij verdedigt het kolonialisme.

Medestanders van Sardou verweten Armanet dan weer ‘mépris de classe’. Haar uitspraken zouden een uiting van minachting zijn tegenover de vele gewone Fransen die van zijn muziek houden.

Doornaert: Onder dat misprijzen heeft Sardou zelf ook geleden. Hij heeft weliswaar goede teksten, maar beweert niet een intellectueel te zijn, had succes bij het grote publiek, en werd daarom geboycot door een stuk van de linkerzijde. Het is zoals Claude François in mijn jonge jaren. Je mocht niet zeggen dat je daarvan hield. Claude François, dat was smakeloos, dat was voor de basse classe, voor de coiffeuses en de verkoopsters, en hun vriendjes die mecanicien of zo waren.

Wat niet wegneemt dat Sardou een van de grootste Franse succesartiesten aller tijden is, en meer dan 100 miljoen platen heeft verkocht.

Doornaert: Iemand die zo’n duurzaam succes heeft, gedurende tientallen jaren, dat is niet toevallig. Dat is een teken dat je talent hebt, een vakman of vakvrouw bent, en heel hard werkt.