‘Er komt een enorme veranderingsgolf op ons af. Maar als we ons aanpassen zoals de dinosaurussen, dan bieden die veranderingen ook een enorme kans op een wereld die meer lokaal, meer circulair, meer duurzaam, meer vreedzaam en vooral ook veel welvarender is’, schrijft Koen Schoors in zijn nieuwste boek Alles wordt anders… en beter. We bieden u hier een fragment aan uit de inleiding.
Dit boek gaat niet over wat we de komende vijf of tien jaar kunnen verwachten.
Dit boek gaat over wat we de komende zeventig jaar kunnen verwachten.
Om de zeventig à tachtig jaar bereikt de wereld een kantelpunt, waarna alles verandert en er een nieuw evenwicht tot stand komt. In 1860-1870 was er een dergelijk kantelpunt, met de unificatie van Duitsland en Italië, de industriële kolonisatie van grote delen van de wereld, een eerste globalisatie van handel en investeringen en het Verenigd Koninkrijk als dominante macht.
Het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945 was nog zo’n kantelpunt, waarna een aantal wereldrijken — de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie, het Ottomaanse Rijk — definitief werden weggevaagd en er op termijn met de Europese Unie een nieuw en groeiend wereldrijk bijkwam. De dekolonisatie kwam op gang en er ontstond een nieuw globaal economisch systeem met wereldwijde instellingen en coördinatie, gedomineerd door de Verenigde Staten, met parallel een communistisch blok geleid door de Sovjet-Unie.
Vandaag staan we opnieuw op een dergelijk kantelpunt. Alle grote zekerheden hangen los in de scharnieren en kunnen verschillende kanten op draaien.
Een van de meest knotsgekke, satirische, hilarische, te zot om los te lopen en briljant verwoorde boeken die ik ooit heb gelezen, is The Ultimate Hitchhiker’s Guide to the Galaxy van Douglas Adams. De auteur doet werkelijk zijn uiterste best om helemaal niets serieus te nemen.
Net daardoor omzeilen een paar essentiële en onuitgesproken waarheden de onzichtbare barrières van je bewustzijn om daar te blijven rondwaren als een splintertje in je voet.
In een van de ontelbare, elkaar in rotvaart opvolgende en volledig onvoorspelbare passages verschijnt er een ruimteschip boven een cricketveld op aarde. Niemand van de talloze menselijke toeschouwers merkt het op, omdat het beschermd wordt door een S.E.P. — een Somebody Else’s Problem-krachtveld.
Ook de totaal verbouwereerde en wat sukkelige menselijke hoofdfiguur Arthur Dent ziet, net als alle andere mensen, helemaal niets. Hij krijgt tekst en uitleg bij het begrip S.E.P. van die andere legendarische hoofdfiguur, Ford Prefect — de egocentrische en avontuurlijke alien en tevens vertegenwoordiger van de universumwijde, volledig waardeloze reisgids waarvan sprake is in de titel.
Volgens Ford Prefect is een S.E.P. “iets wat we niet kunnen zien, of niet zien, of beter nog: iets wat ons brein ons niet laat zien, omdat we denken dat het iemand anders’ probleem is. Ons brein filtert de betreffende informatie gewoon weg, net alsof het een blinde vlek is. Zelfs als je er recht naar kijkt, dan zal je nog niet zien wat het is, tenzij je al precies weet wat het is.”
Dat is wat mij betreft de beste beschrijving van wat er gebeurt wanneer een maatschappij voor belangrijke uitdagingen staat — zoals de regionalisering van de wereld, de klimaattransitie, de demografische transitie of de AI-transitie.
Decennialang hangen die problemen al boven ons cricketveld, maar wij verkiezen het probleem te negeren tot het niet meer anders kan en gaan in de tussentijd verder met waar we mee bezig waren. Wanneer het S.E.P.-veld plots niet meer werkt en iedereen het probleem ziet dat daar al jarenlang hangt, is de eerste reactie veelal nog ontkenning.
Ford Prefect illustreert die houding een paar bladzijden later, wanneer er plots totale chaos ontstaat tijdens een aanval van witte robots en hij moet vluchten, onder het schreeuwen van zijn motto:
“Ik wil het niet weten. Ik wil het niet zien. Ik wil het niet horen. Dit is mijn planeet niet. Ik heb er niet voor gekozen hier te zijn. Ik wil er niets mee te maken hebben. Haal mij hier gewoon weg en breng mij naar een feestje met mensen tot wie ik me kan verhouden.”
Het lijkt wel erg op de manier waarop wij de grote transities waar we voor staan aanpakken.
Misschien is het tijd dat België al haar S.E.P.-velden sloopt en aan het werk gaat. Zo raken we misschien ook af van een van de andere oneervolle vermeldingen in het boek, namelijk het bestaan van een wisselbeker voor “het meest gratuite gebruik van het woord ‘België’ in een serieus scenario”.
Om met de nieuwe uitdagingen om te gaan, moeten we zijn zoals de dinosaurussen.
Zoals u weet, zijn de dinosaurussen helemaal niet uitgestorven. De vogels — de meest succesvolle en een van de best aangepaste diersoorten ter wereld — zijn de rechtstreekse afstammelingen en de laatste vertegenwoordigers van dinosaurussen, nadat het grootste deel van hun genus uitstierf op het einde van het krijt, vermoedelijk na de dramatische inslag van een meteoriet.
Ze overleven op de Zuidpool en in de woestijn. Ze overleven in de jungle en in uw stadstuin. Ze overleven in de bergen en op het platteland. Ze passen zich aan elke omgeving aan.
De koudbloedige giganten overleefden de inslag van een meteoriet niet, maar hun kleine, gevederde, beweeglijke en zich snel aanpassende soortgenoten werden een van de succesvolste en oudste diergroepen. Ze overleefden de opkomst van de zoogdieren en de mens — en ze zullen er nog zijn als de mens weer verdwenen is.
Er komt een enorme veranderingsgolf op ons af.
Maar als we ons aanpassen zoals de dinosaurussen, dan bieden die veranderingen ook een enorme kans op een wereld die meer lokaal, meer circulair, meer duurzaam, meer vreedzaam en vooral ook veel welvarender is.
Daar zullen we AI bij nodig hebben.
Maar als we het goed aanpakken, wordt alles niet alleen anders — maar ook beter.
