Egyptische volksschrijver Aswani zet ook in op democratie

De tandarts-volksschrijver Alaa Al Aswani is een van de oprichters van de Egyptische linkse protestbeweging Kifaya (Genoeg) die al een tijdje ijvert voor meer democratie.

Aswani (°1957), die in Caïro een tandartspraktijk heeft, is bijzonder populair in zijn land sedert de publicatie van ‘Het Yacoubian’ (2002), waarin het leven van een aantal bewoners in een verkommerd flatgebouw in de Egyptische hoofdstad wordt beschreven. Ze hebben af te rekenen met corruptie, machtsmisbruik, religieus fanatisme en vrouwenhaat. Ondanks of precies door de harde aanvallen op het regime van president Mubarak was deze roman een enorme bestseller in Egypte, waar hij ook werd verfilmd. Van dit boek werden in Egypte 250.000 exemplaren verkocht. Doorgaans is een oplage van 3.000 er al een succes. ‘Het Yacoubian’ werd in 27 talen vertaald.

Al Aswani’s tweede roman, ‘Chicago’ (2007) speelt zich onder Egyptische studenten in een medische faculteit van de universiteit Chicago, een stad die de schrijver goed kent aangezien hij er studeerde. Ook dit boek deed in Egypte heel wat stof opwaaien.

Al Aswani kwam recent in aanvaring met het regime door een verhaal dat is opgenomen in zijn nieuwe boek, ‘Friendly Fire’, dat in 2009 in Londen werd uitgegeven. De bundel bestaat uit enkele novellen waarvan er een (‘The Isam Abd el-Ati Papers’) al tien jaar geleden verboden werd door de Egyptische censuur. Het is de geschiedenis van een jongeman die niet alleen bezwijkt voor de verleidingen van het Westen, maar ook verpletterd wordt door de tirannie en corruptie van de Egyptische staat. De censor wilde dit verhaal alleen uitgeven als Al Aswani de eerste twee hoofdstukken, die Egypte zouden beledigen, wegliet. De auteur weigerde.

Al Aswani is ook populair omdat hij via zijn tandartsenpraktijk een directe band met het gewone volk heeft. Zijn beroep is zijn venster op de wereld, zegt hijzelf. Omgang met rijke en invloedrijke mensen vindt hij daarom een gevaar voor zijn schrijverschap. Als columnist staat hij bekend als een geducht tegenstander van Mubarak, maar zelf zegt hij ook veel steun te genieten in het establishment, dat daarvoor echter niet durft uit te komen. Hij is niet bang. In een gesprek met ‘The Observer’ (31 mei 2009) liet hij verstaan dat schrijven en angst onverzoenbare tegenstanders zijn: ‘Schrijven is een expressie tegen de angst’. In hetzelfde gesprek beklemtoonde hij dat de opmars van de democratie in de Arabische wereld niet tegen te houden is en dat Egypte wel eens een modelrol zou kunnen spelen in de regio.

Al Aswani wil liever geen Arabisch schrijver genoemd worden. Hij ziet zichzelf als een lid van de republiek der letteren. Hij weigert de ‘war on terror’ te beschouwen als een strijd tussen oost en west of als een ideologisch conflict: ‘Ik zie dit als een conflict tussen de meerderheid van menselijke wezens enerzijds en anderzijds van groepen die zich onmenselijk gedragen. De meeste mensen staan aan de humane kant. Ze willen werk, ze willen een beter leven voor hun kinderen. Ik denk dat de menselijke waarden uiteindelijk zullen prevaleren.’ Om die opinie te bekrachtigen verwijst hij naar het succes van zijn eigen boeken: ‘Mijn boeken behandelen onderwerpen waarvan elke fanaticus moet gruwen. Toch ben ik al jaren een succesauteur.’

Piet de Moor