Carl Devos: ‘Als de PVDA denkt de verkiezingen te winnen met de graaicultuur, dan zit ze fout’

Graaicultuur, het wordt één van de woorden van het jaar. Maandenlang was ons land in de ban van graaischandalen in de politiek. Zie de nasleep van Optima, de boemerang van Bracke, kopstukken die ontslag nemen, de schande van Samusocial. Zijn onze politici gratuite poenpakkers? Carl Devos, politicoloog aan de Universiteit Gent, gelooft van niet.

Peter Mertens, voorzitter van PVDA, gooide in december vorig jaar de knuppel in het hoenderhok met zijn boek Graailand. ‘Zijn sterkte is dat hij de tijdsgeest goed vat’, zegt Devos. ‘De graaischandalen, de Paradise Papers, #MeToo: die fenomenen hebben gemeen dat ze niet nieuw zijn, en nú naar buiten komen. Dat is niet toevallig: dat is die tijdsgeest. Hij heeft ook goed het verschil blootgelegd tussen de politici die hoge lonen en cumuls normaal vinden en de mensen bij wie dat woede opwekt. Onderschat het marketingtalent van PVDA niet. Ze horen niet graag dat ik dat zeg, maar zij besteden daar veel zorg en geld aan. Zie hoe zij in de markt zetten dat hun parlementsleden ‘amper’ 1700 euro verdienen. Ze vertellen niet dat dat voor de belastingbetaler geen verschil maakt. Zij staan gewoon meer af aan de partij.’

Van de knuppel naar de boemerang. Het was Kamervoorzitter Siegfried Bracke (N-VA) die de echte dans begon met zijn aanval op Gents burgemeester Daniël Termont (SP.A). Hoe kijkt u daarop terug?

Bracke is iets te gretig gesprongen op de Publipart- affaire en de relaties tussen het Gentse stadsbestuur en Optima. Dat heeft de socialisten in de problemen gebracht. Maar hij zag niet aankomen dat ook zij zich goed zouden informeren. Misschien was hij te zelfzeker en te gebeten om de socialisten te bekritiseren.

Bracke zetelde in de adviesraad van Telenet. Gelooft u hem dat hij aanvankelijk niet wist dat hij daarvoor betaald werd?

Ik ken Siegfried vrij goed. Ik geloof dat hij de waarheid vertelde. Hij heeft dat uitgezocht en uiteindelijk bleek dat hij Telenet geen facturen meer had opgestuurd sinds hij Kamervoorzitter was. Dat je dat eerst niet weet, wijst natuurlijk op een luxeprobleem. En dat valt niet goed bij de mensen. Of zijn carrière voorbij is, weet ik niet. Ik weet niet of hij dat zelf al heeft beslist. Wellicht zal hij niet op deze manier willen eindigen.

Tom Balthazar (SP.A) en Geert Versnick (Open VLD) zijn wel einde carrière. Zijn zij terecht opgestapt als schepen van Gent en gedeputeerde van Oost-Vlaanderen?

Dat is moeilijk om te zeggen. Over Versnick zijn al veel verhalen gepasseerd. Hij was verbrand na die factuur over dat hotel in Thailand. Al verneem ik toch dat zijn verdediging in de provincieraad overtuigend was. Balthazar is een ander geval. Zijn collega-schepen Christophe Peeters (Open VLD), die van gelijkaardig gegraai werd beschuldigd, bleef wél zitten. Ik denk ook niet dat dat dossier tegen hem zal spelen bij de verkiezingen. Maar goed, John Crombez en de SP.A kozen voor de vlucht vooruit met de decumul en het loonplafond. Al valt dat niet bij iedereen in de partij even goed. De socialisten hebben de aandacht naar zich toe getrokken. Maar Crombez moest iets doen. Hij had wellicht gehoopt dat de andere partijen zouden volgen. Ik vind trouwens dat ook de kiezers in de spiegel mogen kijken. We vinden graaien allemaal een probleem, maar zal dat straks ook bepalend zijn in het stemhokje? Zal Crombez beloond worden voor zijn transparantie? Zullen de andere partijen afgestraft worden? Ik denk dat niet.

En dan was er Samusocial in Brussel: politici, PS-burgemeester Yvan Mayeur op kop, die geld verdienen op de kap van daklozen.

Dat was het nekschot voor de socialisten, zeker voor de PS. Samusocial is de meest extreme vorm van graaicultuur. Ik geloof niet dat een politicus dieper kan zakken. Het gebrek aan moraliteit en de decadentie waren nooit zo groot als in die zaak. Wellicht zijn die mensen verblind door jarenlang in dat systeem te werken.

Heerst er in onze politiek echt een graaicultuur?

Wel, dat geloof ik nu eens echt niet. PVDA heeft dat beeld opgehangen, maar dat klopt niet met de praktijk. De gemiddelde politicus doet aan politiek vanuit engagement. Ja, er zitten graaiers tussen. Maar je vindt die ook onder professoren of journalisten. Wat is wellicht het grootste probleem? Dat de politici zelf aan de potten zitten. Geen enkele andere beroepsgroep bepaalt zelf hoeveel ze verdient. Men zou de politieke lonen eens goed moeten benchmarken met andere landen én met de privé. Dat moet gebeuren door externen. Wat ik vooral frustrerend vind, is het werk van de commissie politieke vernieuwing. De meest spectaculaire beslissing is een loonsverlaging voor de Kamervoorzitter. Dat is toch triestig?

Verdienen onze politici te veel?

Helemaal niet. Gemeenteraadsleden bijvoorbeeld, verdienen vaak een aalmoes in vergelijking met het werk dat zij verrichten. Ook burgemeesters van kleinere steden en dorpen verdienen geen hoge bedragen. Ik vind dat politici goed hun brood moeten verdienen. Maar dat moet wel transparant zijn. En wie cumuleert, moet dat doen in functie van zijn mandaat, niet voor een extra vergoeding. Ik zou trouwens niet willen dat mijn land bestuurd wordt door mensen die 1700 euro verdienen. Dat is het gevaar vandaag, dat de slinger doorslaat. Voor sommigen is elke euro die een politicus verdient, een euro te veel. Je moet daar mee opletten.

Zullen die schandalen een impact hebben op de gemeenteraadsverkiezingen?

Dat denk ik niet. Er zal wel nog wat verschijnen over Gent, maar ik denk niet dat er nu plots veel nieuwe verhalen naar boven zullen komen. Dat zou ook ruiken naar opportunisme: de anderen besmeuren met graaiverhalen om zelf beter te lijken. De mensen zouden dat door hebben. Nu, ik sluit niet uit dat dat in enkele steden wel een rol zal spelen. Neem Middelkerke: na de Pano-reportage zal de bouw van het nieuwe casino zeker een belangrijk thema zijn.

Zijn er winnaars in dit verhaal?

Neen, en laat dat een belangrijke les zijn. Als de PVDA denkt de verkiezingen te winnen met de graaicultuur, dan zit ze fout.

Paul Cobbaert/Deze Week