Bisschop Johan Bonny durft twijfelen: ‘Ik ben van gedachte veranderd over de kerk’

Waarover is Johan Bonny, bisschop van Antwerpen, van gedachte veranderd? ‘Pas sinds ik bisschop ben, sta ik met mijn twee voeten in het volle leven, en besef ik hoe complex de werkelijkheid soms is.’

‘Ik ben van gedachte veranderd over de kerk’, zegt bisschop Johan Bonny. ‘Ze heeft zich altijd heel sterk geprofileerd als een instelling die op elke vraag een antwoord heeft. Dat antwoord was daarom niet fout, maar op den duur komt zo’n kerk heel betweterig over. Zeker als er na een antwoord geen volgende vraag volgt. Dan leidt dat tot verstarring of dogmatisme. Terwijl de moderne mens vooral vragen heeft. Ook de kerk moet die blijven stellen. Straks vieren we de Goede Week. We herdenken dat Jezus stierf aan het kruis. Dat beeld roept voor mij meer vragen op dan antwoorden. Hangt Jezus daar met gevoelens van wrok, of is hij net vergevingsgezind? Zal hij terugslaan of niet? Dat is ook de vraag van Oekraïne: hoe is de mens tot zulke gruwel in staat? En waarom laat God dat gebeuren? Alleen al door de vragen te stellen komen we dichter bij elkaar dan door antwoorden te geven. Daar ben ik dus in veranderd: ik heb veel meer respect en bewondering gekregen voor mensen die vragen stellen. Per slot van rekening moeten we allemaal toegeven dat we het niet weten, hoe intelligent we ook zijn.’

Wanneer bent u tot dat inzicht gekomen?

Johan Bonny: Ik ben lang een professor geweest die vanuit de theorie naar de werkelijkheid keek. Daarna was ik een hoge ambtenaar in Rome en keek ik met die bril naar de realiteit. Pas sinds ik bisschop ben, sta ik met mijn twee voeten in het leven en besef ik hoe complex de werkelijkheid soms is. Het leven dwingt me om vragen te stellen. Ik twijfel aan te simpele antwoorden of zekerheden: mensen die militant ‘ja’ of ‘nee’ roepen, daar krijg ik kippenvel van. Zoeken naar de waarheid maakt een mens nederig. Daarom zijn grote wetenschappers vaak schroomvolle mensen.

Nochtans spreekt de kerk zich nadrukkelijk uit over morele kwesties.

Bonny: Ik heb er ook moeite mee als de kerk zegt: ‘Dat kan zeker niet.’ Of: ‘Dat zal nooit veranderen, het is een onveranderbare traditie.’ Daarom is dat standpunt niet per se fout, maar op zulke momenten moeten wij durven te zeggen: ‘Beste verantwoordelijken, hebben jullie wel met alles rekening gehouden? Hebben jullie dit onderwerp van alle kanten bekeken en naar iedereen geluisterd? Zijn er geen andere invalshoeken die misschien even rechtmatig kunnen zijn?’

Zoals over het homohuwelijk. U bood een jaar geleden excuses aan voor het standpunt van het Vaticaan. ‘Ik voel plaatsvervangende schaamte voor mijn kerk’, schreef u toen.

Bonny: Tegenover de zekerheid van het Vaticaan heb ik geen andere zekerheid geplaatst. Ik heb wel gezegd: doen jullie wel recht aan wat homo’s meemaken en aan wat de wetenschap daar al jaren over zegt? En ook aan hoe Jezus met mensen omgaat? Ik wil de vraag opentrekken.

Twijfelt u ook vaak in uw positie als bisschop?

Bonny: Nee, dat kan ook niet. Een verantwoordelijke die nooit een beslissing neemt, is geen goede verantwoordelijke. Al besef ik natuurlijk dat ik niet altijd iedereen tevreden kan stellen.