‘Gordijnen gesloten, lichten uit, deur op slot.’ Enkele doctoraatsstudenten Wijsbegeerte doen het relaas van de gecontesteerde lezing van Filip Dewinter op de Stadscampus van de Universiteit Antwerpen op donderdagavond. ‘We zagen onze werkplek omslaan naar een unsafe space’. De doctoraatsstudenten roepen de Universiteit Gent op om de lezing van Dewinter op 1 december aldaar niet te laten doorgaan.
Om de veiligheid van haar studenten te vrijwaren, liet het departement Wijsbegeerte haar avondlessen van 27 oktober online doorgaan. Ook het Instituut voor Joodse Studies zag zich gedwongen die avond weg te trekken van hun vertrouwde plek aan de Universiteit Antwerpen. Hun voorziene lezing over de Holocaust moest plaats ruimen voor een praatje over een theorie die eerder al bijdroeg aan het assimileren, deporteren of zelfs uitroeien van etnische minderheden (louter het neerpennen van deze woorden doet ons al gruwelen).
De gecontesteerde lezing in kwestie, gehouden door Filip Dewinter over zijn nieuwe boek ‘Omvolking’, was weliswaar pas om acht uur gepland, maar al bijna drie uur voordien surveilleerde politie in burger samen met security in de gangen van onze vertrouwde werkplek. De agenten herdoopten één van de leslokalen van de universiteit tot een tijdelijk crisiscoördinatiecentrum, maar het duurde een paar uur voor we doorhadden dat deze agenten eerder op zoek waren naar potentiële tegenprotesten dan naar mogelijke geweldsonstporingen van aanhangers van Dewinter.
Ruim voor aanvang van de lezing kwamen er nog meer ongebruikelijke gasten postvatten in en rond het gebouw. We zagen hen aankomen in afgeborstelde blauwe blazers, beige broeken en herenschoenen. Ook petjes, lintjes en decoraties met obscure runesymbolen ontbraken niet. Dat moesten de aanhangers van de organiserende studentenvereniging NSV wel zijn. Twee groepen met andere profielen vergezelden hen even later: kortgeschoren kleerkasten in legerbroeken en bottines en mannen en vrouwen in Voorpost-fluovestjes, ostentatief plaatsnemend aan de ingangen van het gebouw en aula.
We zagen de universiteitscampus met andere woorden plotsklaps omslaan van werk- en studieplek naar een unsafe space.
Een goed uitgeruste cameraploeg legde het tafereel van begin tot einde vast met bijzondere aandacht voor het moment dat dit gezelschap door de gelijkvloerse gang van ons gebouw marcheerde met een provocerende banner: ‘Wij zullen niet zwijgen’. Eerder die week maakte de politie echter al duidelijk dat de aangekondigde, antiracistische tegenbetoging geen toelating zou krijgen om aan het gebouw in kwestie te protesteren. Een optocht en mediamoment van extreemrechtse clubs bleek men wel te willen tolereren.
Unsafe space
We zagen de universiteitscampus met andere woorden plotsklaps omslaan van werk- en studieplek naar een unsafe space. Dat terwijleen universiteit voor iedereen een veilige plek zou moeten zijn, zeker wanneer deze zich zoals de UAntwerpen expliciet profileert als actief pluralistisch. Het Departement Wijsbegeerte dat huist in het gebouw anticipeerde dit gebrek aan veiligheid en verplaatste tijdig de meeste avondlessen en -activiteiten. Het plaatsvinden van de lezing van Dewinter zorgde ervoor dat lessen, alsmede de lezing over de Holocaust van het Instituut Joodse Studies, noodgedwongen moesten uitwijken. Hoe rijmt de UAntwerpen het verkiezen van een extreemrechtse lezing boven het reguliere les- en onderzoeksaanbod met de garantie op een veilige werk- en studieomgeving?
In de loop van de namiddag werden al krijtboodschappen en stickers aan de ingangen aangebracht om duidelijk te maken dat er op onze universiteit geen plek is voor fascisme. Vantevoren knutselden wij aan onze protestborden met het oog op de aangekondigde tegenbetoging op de Graanmarkt, maar zagen ons gedwongen deze naar buiten te smokkelen en zo agressie te vermijden. De dreiging geviseerd te worden door de clubs die bijna drie uur voor de lezing door de universiteit rondliepen was immers voelbaar. In de aanloop naar de lezing brachten we enige tijd door met gordijnen gesloten, lichten uit, deur op slot. Voorzichtig observerend wat er zich afspeelde in het gebouw. Onze naamplaatjes aan de buitenzijde van de kantoordeuren haalden we voor alle zekerheid weg. Fysieke of online belaging door extreemrechtse trollen is helaas een keiharde realiteit in ons Vlaanderen.
We hopen alvast dat de ervaringen in Antwerpen de Gentse universiteit mogen inspireren om moediger op te treden.
De wereld stond helemaal op z’n kop toen we het gebouw uiteindelijk verlieten. We werden staande gehouden door agenten in burger. ‘We zijn doctoraatsstudenten en zijn net klaar met werken’, repliceerden we. ‘En is dat goed te combineren dan, een doctoraat maken en Extinction Rebellion en Code Rood?’ Ze trachtten ons te intimideren met kennis over ons persoonlijke leven. Sommigen onder ons zouden immers herkend zijn van eerdere klimaatprotesten. Dat bleek genoeg om een ID-check en fouillering te rechtvaardigen op de stoep voor onze werkplek.
Vrijheid van meningsuiting
Als we terugkijken op deze ervaringen, leek er ons vooraf maar één correcte beslissing te nemen door rector Herman Van Goethem. Deze lezing, onder deze condities, had simpelweg verboden moeten worden in de gebouwen van de universiteit.
Het onderwerp van de lezing stond haaks op de inclusieve omgeving waar heel wat mensen in onze universiteit dagelijks met vallen en opstaan aan timmeren. Daarnaast was ook de impact van deze lezing, en het gebeuren errond, eenvoudigweg niet compatibel met het reguliere campusleven. Lang geplande lessen en andere lezingen dienden kort voorafgaand geschrapt te worden. De rector hield een pleidooi voor vrije meningsuiting om de lezing te rechtvaardigen: maar wat als de één hun vrijheid die van een ander beperkt? Wat als de mening van één groep als doel heeft om (de mening van) anderen hun bestaansrecht te ontnemen?
Het is niet aan de rector om te verbieden dat extreemrechtse clubs hun ideologie verspreiden in achterkamertjes van cafés, maar wel om een lijn in het zand te trekken wanneer ze dat willen doen binnen de muren van de universiteit. Tot hier en niet verder. Dat had de boodschap moeten zijn.
Wat rector Van Goethem nu deed, is zijn verantwoordelijkheid afschuiven naar individuen. ‘Wie aanstoot neemt aan de stellingen die in deze lezing wellicht zullen worden verdedigd, wordt dus met aandrang uitgenodigd om present te geven en tijdens of na de lezing de spreker te bestoken met alle mogelijke kritische vragen’, zo riep hij op in het persbericht. Maar zoals ook het Departement Wijsbegeerte, dat wel rechtstreeks naar haar studenten communiceerde, vooraf opmerkte: ‘Wie garandeert dat studenten die aan de oproep van de rector gehoor zouden geven zich daarbij veilig weten?’.
Met de ‘private ordedienst’ Voorpost voor de deur, en de dreigende taal van de NSV vooraf was het voor ons alvast duidelijk dat dissidente stemmen niet welkom waren. ’We nodigen in het bijzonder diegenen uit die het oneens zijn met Dewinter’, schreef de NSV. Deze uitnodiging leek op het eerste gezicht welwillend, maar op welke voorwaarden deze gold werd verderop duidelijk: ‘Wel moeten ze zich op een constructieve en volwassen manier gedragen. Mocht dit toch niet lukken, dan hopen we dat de politiediensten de rust kunnen bewaren.’
Het stond in de sterren geschreven: van een ’tegensprekelijk debat’ waar de rector op aanstuurde, kon in deze opstelling onmogelijk iets in huis komen. En misschien moeten we zo’n debat ook helemaal niet willen. Wat hebben we te winnen uit een ‘gesprek’ met mensen die zonder blikken of blozen een pseudowetenschappelijke complottheorie verspreiden die al door meerdere extreemrechtse terroristen werd aangegrepen om hun daden te rechtvaardigen?
Op 1 december hoopt Dewinter hetzelfde trucje uit te halen aan de UGent. We hopen alvast dat de ervaringen in Antwerpen de Gentse universiteit mogen inspireren om moediger op te treden en het wél op te nemen voor haar studenten, voor haar personeel en voor een veilig klimaat binnen de universiteit ongeacht kleur, migratieachtergrond, of politieke voorkeur.
Giulia Di Rienzo, Daniel Jones, Daan Kenis, Lisanne Meinen, Emma Moormann, Gert-Jan Vanaken (Doctoraatsstudenten Departement Wijsbegeerte, Universiteit Antwerpen)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier