Verkiezingen 2024: asieldossier blijft splijtzwam tussen links en rechts

Met het asieldossier werd de cohesie binnen de federale regering serieus op de proef gesteld. Een eerste keer door de hongerstakers, nadien door een chronisch gebrek aan capaciteit.

Eind mei 2021 gingen meer dan 400 mensen zonder papieren in hongerstaking in de Begijnhofkerk en in een aantal lokalen van de VUB en ULB. Ze wilden daarmee een collectieve regularisatie bekomen. Toenmalig staatssecretaris Sammy Mahdi (CD&V) hield echter het been stijf. Voor hem kon er geen sprake zijn van zo’n operatie. De hongerstakers hielden hun actie lang vol – wellicht met in het achterhoofd dat een aantal regeringspartners in het verleden zo’n regularisatie niet ongenegen waren.

Het leidde tot aanvaringen tussen Mahdi en de linkse partijen. De zenuwen binnen de coalitie raakten nog strakker gespannen toen een deel van de hongerstakers op een dorststaking overschakelde – wat  veel ernstigere gevolgen kan hebben. Zowel PS als Ecolo dreigde ermee uit de regering stappen indien er ook maar één dode zou vallen. 

Gebrek aan opvang

Eind juli 2021 kwam er een einde aan de actie – gelukkig zonder doden -, maar het dossier asiel en migratie zou een splijtzwam binnen Vivaldi blijven. Dat had veel, zoniet alles, te maken met het permanente gebrek aan opvangplaatsen voor asielzoekers.  Ons land werd de voorbije jaren geconfronteerd met een aanhoudend hoge instroom. In 2022 en 2023 lag het aantal asielaanvragen boven de 35.000. Ondertussen brak ook de oorlog in Oekraïne los, wat ook een stroom vluchtelingen richting onze contreien op gang bracht. Het maakte dat het opvangnetwerk de afgelopen jaren eigenlijk constant onder druk stond.

De gevolgen zijn bekend. Er belandden asielzoekers op straat, ook tijdens de koude wintermaanden. Op een bepaald moment werd een gebouw aan de Paleizenstraat door honderden asielzoekers gekraakt. Later gebeurde hetzelfde in de Wetstraat, in een gebouw naast het toenmalige hoofdkwartier van CD&V. 

Ons land werd veroordeeld omdat het geen opvang kon bieden. Niet één keer, maar duizenden keren, met zelfs inbeslagnames tot gevolg. Het was gefundenes fressen voor voormalig staatssecretaris Theo Francken, die de meerderheid – en dan vooral de linkervleugel – graag confronteerde met de belofte dat alles voortaan met respect voor de (internationale) regels zou verlopen. 

Nicole de Moor, de opvolgster van Mahdi, zette alle zeilen bij om opvangplaatsen bij te creëren. Daar kwam ook enige creativiteit bij kijken – denk aan de plaatsen in de gebouwen van het Vlaamse jeugdwerk of de samenwerking met Brussel rond daklozenopvang, die soelaas boden. Intussen staat de teller een heel eind boven de 30.000 plaatsen.  De staatssecretaris werd met de regelmaat van de klok onder druk gezet door de groenen en socialisten. Het lot van asielzoekers ligt sowieso gevoeliger bij hun achterban.

Toen bekend raakte dat alleenstaande mannen geen plaats meer zouden krijgen in het opvangnetwerk van Fedasil, liep de spanning binnen de coalitie alweer op. De CD&V-politica vond dan weer dat de linkse partners maar weinig bijbrachten in de zoektocht naar oplossingen. Die verweten De Moor op hun beurt dan weer dat ze uit electorale overwegingen vooral forse taal wilde spreken. 

Migratiewetboek

De staatssecretaris werkte intussen aan een Migratiewetboek, maar de goedkeuring zal pas voor de volgende regering zijn. Intussen heeft ze meer dan eens haar hoop uitgesproken dat met het nieuwe Europese Migratiepact stappen vooruit kunnen worden gezet in de strijd tegen illegale migratie. Oppositiepartijen N-VA en Vlaams Belang plaatsen veel vraagtekens bij de doeltreffendheid van dat plan, maar ook ter linkerzijde wordt dat plan in zijn geheel niet op applaus onthaald.

Normaal gezien moet voor het einde van de legislatuur nog een wetgevend pakket door de Kamer passeren, dat het zogenaamd aanklampend terugkeerbeleid in de praktijk moet zetten. Het is evenwel nog afwachten of dat effectief zal gebeuren. N-VA is bijvoorbeeld fors gekant tegen het verbod om kinderen in gesloten centra op te sluiten en zal alles in het werk stellen om dat tegen te houden, desnoods met stappen langs de Raad van State.

Het punt zomaar laten vallen, lijkt geen optie, want het is alleen al voor de groenen een belangrijke trofee waarmee ze het hele akkoord kunnen verdedigen. Zolang de instroom hoog blijft, zal het thema de komende jaren wellicht niet van de agenda verdwijnen. Een recent opinie-onderzoek leert bovendien dat een op vijf Vlamingen migratie het grootste probleem van ons land vindt.