‘Alle investeringen van de laatste kwarteeuw gaan zo in één klap verloren. Van goed financieel beheer geeft dit geen blijk’, schrijft oud-voorzitter Filip Reyntjens over de beslissing van de Vlaamse regering om de financiering te schrappen voor het Instituut voor Ontwikkelingsbeleid (IOB) van de UAntwerpen. ‘Deze “besparing” staat ook haaks op het beleid van de Vlaamse regering zelf.’
De Vlaamse regering heeft beslist de financiering van het Instituut voor Ontwikkelingsbeleid (IOB) van de Universiteit Antwerpen integraal te schrappen. In tegenstelling tot andere organisaties betekent dit dat het instituut het niet zal moeten doen met minder middelen maar op het eind van dit jaar volledig zal verdwijnen.
De schrapping van de jaarlijkse toelage van 2,6 miljoen leidt naar een paradoxaal gevolg. Nadat Vlaanderen gedurende 25 jaar heeft geïnvesteerd in dit instituut, wordt deze inspanning in één klap tenietgedaan. Nochtans heeft het een vooraanstaande plaats verworven in de interdiscipline van de ontwikkelingsstudies (een wetenschappelijk domein dat niet mag worden verward met ontwikkelingssamenwerking).
Het IOB behoort tot de Europese top, internationaal is het veruit de grootste concentratie van expertise over de politieke, sociale en economische ontwikkeling in Midden-Afrika. Wereldwijd komen er reacties van ongeloof en solidariteit.
Vlaams minister Zuhal Demir zegt dat zij door deze kaalslag de versnippering wil tegengaan en dat het IOB moet “inkantelen” in de Universiteit. Ten eerste maakt het IOB, zoals de faculteiten, sedert zijn oprichting in 2000 deel uit van de universiteit. Dit argument houdt dus geen steek. Ten tweede, en belangrijker: de schrapping van de financiering zal leiden naar het tegenovergestelde, nl. meer versnippering. Indien het IOB verdwijnt zullen zijn (vast benoemde) medewerkers, afhangend van hun discipline, moeten worden verspreid over verschillende faculteiten. De realisatie van een samenhangend programma van onderwijs, onderzoek en dienstverlening wordt zo onmogelijk gemaakt. Het schaalvoordeel verdwijnt. Er zal zelfs geen gespecialiseerde bibliotheek meer zijn.
Nu is het precies om versnippering te vermijden dat de Vlaamse overheid in 2000 een financiering van het toen opgerichte IOB besliste. Toen werd, mede dankzij deze injectie, de verspreide expertise in de (toen drie) Antwerpse universitaire instellingen samengevoegd. Dat gebeurde nog vóór de fusie van de Universiteit Antwerpen en maakte het mogelijk de kritische massa te bereiken die het instituut toeliet internationaal mee te spelen. Met andere woorden, het argument dat 25 jaar geleden aan de basis lag van het ontstaan van het IOB leidt nu naar zijn verdwijning. Alle investeringen van de laatste kwarteeuw gaan zo in één klap verloren. Van goed financieel beheer geeft dit geen blijk.
Deze “besparing” staat ook haaks op het beleid van de Vlaamse regering zelf. De financiering van het IOB wordt toegekend op grond van vijfjaarlijkse beheersovereenkomsten die zijn gebaseerd op externe audits en door het instituut opgestelde beleidsplannen en jaarlijkse rapporteringen. Er gaat dus heel wat aan vooraf, en op de correcte besteding van de middelen wordt nauw toegezien. Het laatste auditrapport (2024) stelt vast dat het IOB systematisch de verwachtingen van de beheersovereenkomst overtreft en de kernfinanciering heel efficiënt besteedt. Die audit is verricht voor rekening van de Vlaamse overheid, die evidence based beleid hoog in het vaandel zegt te voeren. Eigenlijk is het een wonder dat het IOB met zo weinig middelen zo veel kan afleveren. Wie daar aan twijfelt raad ik aan de jaarverslagen te bekijken.
Minister-President Matthias Diependaele wijst graag naar de vooraanstaande rol die Vlaanderen speelt in Europa en de wereld. Tegelijk wurgt zijn regering een instrument dat exact die functie vervult: succesvolle internationale Master-na-Masterprogramma’s, publicaties in internationale toptijdschriften en bij vooraanstaande academische uitgevers, een actieve alumniwerking met 1.300 oud-studenten die wereldwijd topfuncties vervullen in de overheid, de ngo’s, de universiteiten, het bedrijfsleven en de diplomatie. Kortom, een netwerk van soft power zoals er in Vlaanderen weinig bestaan. En dat alles voor amper 2,6 miljoen per jaar.
Laat ons hopen dat de regering waar voor haar geld kiest en de financiering van deze parel verder zet.
Filip Reyntjens is emeritus hoogleraar aan de Universiteit Antwerpen. Hij is oud-voorzitter van het IOB.