Volgens het akkoord moet er ook in de hoofdstad heel wat bespaard worden. ‘Brussel buiten schot laten had ik, gezien de precaire positie van de Nederlandstaligen in Brussel, een goed idee gevonden’, zegt politoloog Bart Maddens.
Volgens berekeningen van Bruzz moet er minstens 20 miljoen euro bespaard worden in Brussel. Vooral Brusselse hogescholen en universiteiten worden getroffen door het Vlaamse begrotingsakkoord. De VUB zou het volgend jaar met maar liefst 10 miljoen euro minder moeten doen. Dat komt onder meer doordat de aanvullende Brusselmiddelen wegvallen en doordat er wordt gesnoeid in de financiering van niet-Europese buitenlandse studenten.
Prominente Brusselse politici zoals Sven Gatz (Open VLD), Elke Van den Brandt (Groen) en Hannelore Goeman (Vooruit), maar ook VUB-rector Jan Danckaert, beschuldigen de Vlaamse regering ervan Brussel in de steek te laten. ‘Laat Vlaanderen Brussel nu helemaal los?’ vroeg Danckaert zich af.
‘De mantra dat Vlaanderen Brussel en de Nederlandstalige Brusselaars niet mag loslaten, is bijna zo oud als de Vlaamse Beweging zelf’, legt Vlaamsgezind politoloog Bart Maddens (KU Leuven) uit. ‘En het is nog steeds een belangrijke Vlaamse eis.’
De kritiek luidt dat Vlaanderen nu Brussel wel degelijk loslaat.
Bart Maddens: Kijk, Vlaanderen bespaart overal, dus ook in Brussel. Maar de zogenaamde Brusselnorm, die bepaalt dat vijf procent van de Vlaamse gemeenschapsuitgaven naar Brussel gaat, staat opnieuw in het Vlaamse regeerakkoord. Op dat vlak is er niets veranderd tegenover vorige Vlaamse regeringen.
‘Vlaamse begroting: gouden budgettaire tijden van Vlaanderen behoren tot het verleden’
De VUB zet, zoals andere Vlaamse universiteiten, met Engelstalige programma’s sterk in op internationale studenten. Maar is het wel de taak van de VUB om Engelstalig onderwijs te verstrekken aan buitenlandse studenten? En moet Vlaanderen dat subsidiëren? Dat is niet meteen een manier om het Nederlands te versterken in Brussel. Bovendien kun je je afvragen of er geen grotere noden zijn in het Nederlandstalige lager en secundair onderwijs in Brussel.
In het politieke discours lijkt de band met Brussel toch steeds minder sterker te worden, zelfs bij een Vlaams-nationalistische partij als de N-VA.
Maddens: Dat lijkt zo, ja. Politici in Vlaanderen spreken steeds vaker over Brussel als een aparte entiteit. Terwijl volgens de Vlaamsgezinde orthodoxie Brussel een deel van Vlaanderen is. In mijn teksten schrijf ik bijvoorbeeld nooit Brussel en Vlaanderen maar wel: Brussel en de rest van Vlaanderen. Om duidelijk te maken dat Brussel tot de Vlaamse Gemeenschap behoort. Maar in de media, in de politieke retoriek en bij de bevolking merk je dat men steeds meer vervreemd raakt van Brussel. In de geesten komt Brussel dus wel steeds meer los van Vlaanderen, maar beleidsmatig zie ik daar geen aanwijzingen voor.
‘Alles wat in Brussel gebeurt, heeft onmiddellijke gevolgen voor de rest van Vlaanderen.’
Vlaams-Brusselse politici oordelen dat het hoger onderwijs in Brussel in het Vlaamse begrotingsakkoord disproportioneel hard wordt getroffen, en dat Brussel dus de klos is.
Maddens: Maar is dat echt zo? Kunnen ze dat met cijfers hardmaken? Nogmaals, het regeerakkoord bepaalt duidelijk dat de Brusselnorm overeind moet blijven. De vraag lijkt me eerder: had de Vlaamse regering een uitzondering moeten maken? Had ze moeten zeggen: gezien de precaire positie van de Nederlandstaligen in Brussel, laten we Brussel in deze besparingsronde buiten schot? Persoonlijk had ik dat een goed idee gevonden.
Netwerk tegen Armoede: ‘Mensen in armoede werden vergeten in begroting van Vlaamse regering’
Hoe verhoudt een partij als de N-VA zich vandaag tot Brussel? Vindt men Brussel, in de ogen van velen sowieso een bestuurlijke ramp waar Vlamingen niet veel in de melk te brokkelen hebben, een obstakel voor confederalisme of Vlaamse onafhankelijkheid?
Maddens: Het is heel dubbel. In haar officiële partijprogramma houdt de N-VA sterk vast aan de tweeledigheid van België, dus een confederalisme gestoeld op de twee grote gemeenschappen. Ze trekt die logica zelfs nog verder door met haar zogenaamde Brusselkeuze, waarbij Brusselaars zouden moeten kiezen tussen de Nederlandstalige of Franstalige gemeenschap. Dat vertaalt zich ook in het huidige Vlaamse regeerakkoord, dat de banden tussen Brussel en Vlaanderen verder aanhaalt. Kijk ook naar de stellingnames van Vlaamse Brusselminister Cieltje Van Achter tijdens de Brusselse formatie. Aan de andere kant ben ik geschrokken toen ik De doodgravers van België van Wouter Verschelden las. Volgens Verschelden zou Bart De Wever in de communautaire onderhandelingen met Magnette al heel snel hebben ingestemd met een model met vier gewesten, waarbij je dus de gemeenschappen afschaft en de gemeenschapsbevoegdheden in Brussel zou overhevelen naar het Brusselse gewest – iets wat een aantal Franstalige partijen wensen. Dan gaat bij mij een alarmbelletje rinkelen.
En bij veel Vlamingen, zeker in Brussel, die bang zijn dat hun bescherming en voorzieningen op de schop gaan.
Maddens: Datgene waarmee De Wever volgens Verschelden zou zijn akkoord gegaan, zou neerkomen op meer bevoegdheden, eventueel zelfs confederalisme, voor Vlaanderen. In ruil zou Vlaanderen Brussel loslaten. Maar ik denk dat De Wever in dat geval op veel tegenkanting zou stuiten, en niet alleen in de eigen rangen. CD&V bijvoorbeeld, houdt nog altijd sterk vast aan de band tussen Brussel en Vlaanderen. Eigenlijk geldt dat voor de meeste Vlaamse partijen – Groen buiten beschouwing gelaten. Om culturele en taalkundige redenen, maar ook omdat Brussel geen eiland of enclave in Vlaanderen mag worden. Alles wat in Brussel gebeurt, op het vlak van milieubeleid, ruimtelijke ordening, mobiliteit of internationale uitstraling, heeft onmiddellijke gevolgen voor de rest van Vlaanderen. We móéten daar dus een vinger in de pap hebben. We mogen en kunnen Brussel niet loslaten.