Om de verwachte stijging in werkstraffen aan te kunnen kijkt Vlaams minister van Justitie Zuhal Demir (N-VA) naar commerciële ondernemingen. Ze moeten dan wel een maatschappelijk doel nastreven, zoals private woonzorgcentra. De sector reageert sceptisch.
Vorig jaar werd ruim 5500 keer een werkstraf uitgesproken. De alternatieve straf heeft de afgelopen jaren aan populariteit gewonnen. Met een steeds nijpender wordende overbevolking in de gevangenissen lijken werkstraffen een goede oplossing voor veroordeelden.
De werkstraf, die in principe minimaal 20 en maximaal 300 uren kan bedragen, zal nog belangrijker worden zodra volgend jaar het nieuwe Strafwetboek in werking treedt.
Vlaanderen is bevoegd voor de uitvoering van de werkstraf. Op dit moment werkt de overheid met zo’n 3000 organisaties, die in meer dan 5000 plaatsen voorzien. Het gaat om overheidsdiensten of vzw’s.
In budgettair moeilijke tijden zien de lokale besturen werkstraffen niet meer als een kerntaak.
Demir wil ook commerciële spelers inschakelen
Maar volgens Vlaams minister van Justitie Zuhal Demir (N-VA) pakken er zich donkere wolken samen. ‘We merken dat veel steden en gemeenten die nu werkplaatsen aanbieden, dreigen af te haken’, laat ze via een woordvoerder weten. Demir wijst naar de federale regering, die te weinig geld uittrekt voor onder meer het loon van werkstrafbegeleiders. ‘In budgettair moeilijke tijden zien de lokale besturen werkstraffen niet meer als een kerntaak.’
Daarom wil de minister het aanbod van werkstraffen verbreden. Ook commerciële ondernemingen moeten werkstraffen kunnen aanbieden, vindt ze. ‘Het moeten weliswaar organisaties zijn met een maatschappelijke doelstelling’, aldus Demir. Om dat mogelijk te maken is wel een federale wetswijziging nodig, een voornemen dat in het federale regeerakkoord staat.
Als voorbeelden geeft ze de NMBS, organisaties die zich inzetten op sociale inclusie en private containerparken, en private woonzorgcentra en revalidatiecentra.
Demir kijkt naar Nederland als voorbeeld. ‘Daar kunnen taakgestraften inderdaad werken voor organisaties die geen winst maken’, bevestigt criminoloog Tom Van der Beken (UGent). ‘Het gaat om woonzorgcentra, maar ook ziekenhuizen.’
Van der Beken erkent dat de kwestie gevoelig ligt. ‘Het is geen toeval dat het nu bij wet uitgesloten is dat werkgestraften in commerciële instellingen werken. Het is niet de bedoeling dat zij werknemers vervangen en bedrijven mogelijk een competitief voordeel geven met gratis werkkrachten.’
Wantoestanden in woonzorgcentrum: ‘We moeten net méér vertrouwen hebben in jonge zorgwerkers’
Sector uit zorgen over veiligheid en begeleiding
Het voorstel om veroordeelden gratis te laten werken in woonzorgcentra ligt mogelijk gevoelig bij mensen met familieleden die in een rusthuis verblijven. Ook de sector zelf reageert sceptisch. ‘Wij begrijpen de goede bedoelingen van de minister, maar hier hebben we toch bedenkingen bij’, zegt Johan Staes, gedelegeerd bestuurder van Vlozo, de koepel van private woonzorgcentra.
Na een interne bevraging onder de Vlozo-leden blijkt dat niemand ervoor staat te springen, zegt Staes. ‘Woonzorgcentra zijn geen evidente plek voor werkstraffen. De veiligheid, het welzijn en de gemoedsrust van bewoners en medewerkers gaan voor op die van veroordeelden.’ Bovendien moeten veel van de taken uitgevoerd worden door opgeleid personeel.
‘Woonzorgcentra zijn geen evidente plek voor werkstraffen. De veiligheid, het welzijn en de gemoedsrust van bewoners en medewerkers gaan voor.’
Hoewel de sector kampt met een zwaar personeelstekort – en dus alle handen kan gebruiken – vreest Staes dat de woonzorgcentra ook de werkgestraften zouden moeten begeleiden, waar geen ruimte voor is. ‘Maar als de minister deze piste wil uitwerken, is het essentieel dat de sector proactief betrokken wordt.’
Er zijn ook al verschillende wzc’s die ouderen betrekken bij de aanwervingsprocedure van medewerkers, stipt Staes aan. ‘Laat ze ook hier mee beslissen en betrek ze van bij het begin.’
‘Alternatieve straffen vervangen geen celstraffen. Er worden gewoon méér mensen gestraft.’