Premier Bart De Wever (N-VA) kreeg van op alle banken lof omdat zijn besparingen van ver deden denken aan die van voormalig premier Jean-Luc Dehaene (CVP/CD&V). Dezelfde nieuwsbulletins brengen dezelfde dag vernietigende verhalen van overheidsdiensten die over te weinig middelen beschikken. Een ware schande, toch?
Premier Bart De Wever kan niet meer klagen dat ‘men’ hem viseert. Zijn regering dient een begroting in met een resem strenge tot erg harde maatregelen. De media stippen hier en daar wat manco’s aan, maar over het algemeen zijn de reacties begripvol en waarderend – soms uitgesproken enthousiast.
Natuurlijk wordt er ook kritiek geuit – noblesse oblige, wij laten ons niet kennen – maar die gaat dan over bijzaken, niet over de hoofdlijnen. Er leeft een grote consensus onder commentatoren, waarnemers en verslaggevers dat de regering geen andere keuze had. Het was de verdomde plicht van dit kabinet om de tering naar de nering te zetten. De begroting is nog niet in evenwicht, maar het deficit verkleint.
Lof dus voor De Wever, opvolger van Jean-Luc Dehaene, sobere versie van Winston Churchill. De lijnende premier als symbool voor de overheid die hij op dieet zet. In de rij van Karel de Grote en Lodewijk de Heilige is er plaats gemaakt voor Bart de Bespaarder.
Wachtrijen
Toch was lectuur van de kranten vanochtend een vreemde ervaring. Op de dag dat beide kranten ook uitvoerig berichtten over de begroting, pakte zowel De Standaard als Het Laatste Nieuws groot uit met vreselijk nieuws. Bij de noodcentrale 101 werden vorig jaar 43.000 oproepen pas na dríé minuten beantwoord. Het Laatste Nieuws vulde een hele pagina 3: ‘Hier wordt met mensenlevens gespeeld’. De Standaard, op de voorpagina: ‘Tergend trage wachtrij’. Drie minuten.
Wie de artikels leest, stuit op bekende euvels en gebreken van de instellingen en diensten van de welvaartsstaat. Het vooropgestelde personeelskader raakt niet opgevuld. Er is dus te weinig volk om het vele werk goed te doen. Dat werk groeit bovendien sneller aan dan verwacht, want sinds covid vinden meer burgers dan voorheen hun weg naar de noodcentrale 101. Een vergelijkbaar verhaal zien we bij de spoeddiensten van de ziekenhuizen: een combinatie van een grote toeloop van volk en de schaarste aan verplegend personeel creëert lange wachtrijen.
Wachtrijen is een nieuw politiek buzzword. Een wachtrij is Fout, met hoofdletter. Een minister die met wachtrijen wordt geconfronteerd, heeft geen andere keuze dan meteen te beloven dat die zo snel mogelijk weggewerkt zullen worden. Anders is kritiek in de media en hoon in het parlement zijn of haar deel.
Overigens, bij de noodcentrale zal zal zelfs het opvullen van de bestaande kaders niet volstaan, zo staat in de kranten, zo veel oproepen zijn er inmiddels. En dat er niet genoeg personeel is, komt door de onaantrekkelijkheid van de job: er is weinig instroom, veel ziekteverzuim en veel te veel verloop. Want de arbeidsomstandigheden zouden beter kunnen en de lonen zijn véél te laag. In begrotingstermen: dit zal meer kosten – meer móéten kosten. Als beheer van het officiële noodnummer geen kerntaak van de overheid is, wat dan wel?
Culturo’s
Kerntaak, nog zo’n buzzword. Als dat woord verschijnt, wordt negen op de tien keer meteen ook de rode vlag gehesen: nee, dit is géén kerntaak van de overheid. Volgens veel te veel roeptoeters op sociale media valt zo ongeveer het hele cultuurbeleid in die categorie. Waarom geld geven aan opera of theater of ander elitair gedoe? Waarom musea openhouden met overheidsgeld? Laat bezoekers de volle pot betalen en misschien nog meer ook, dan leren die culturo’s eens wat ondernemen is.
Maar als de Vlaamse minister van Cultuur Caroline Gennez (Vooruit) beslist om het mes te zetten in een aantal toelagen en subsidies, dan bespaart ze ‘zonder visie’. ‘Zonder visie’ betekent in de Vlaamse debatcultuur doorgaans dat de klager het ten gronde oneens is met het beleid en dat hij zich niet herkent of wil herkennen in welk argument dan ook dat de tegenpartij aandraagt. Zeker als dat een minister is.
Lees ook: Het wankele cultuurbeleid van Caroline Gennez
Applaus voor de regering die bespaart. Awoert voor ministers die op de centen letten. Of voor overheidsdiensten die niet veel geld hebben. Besparen is een kerntaak voor de regering – toch op meta-niveau, als het gaat over ‘de begroting’, de euronormen, de beoordelingen van ratingbureaus.
Als het concreet wordt, draait dat helemaal om. Het is een vorm van schizofrenie die je elke dag opnieuw terugvindt in ongeveer elk medium dat dit land rijk is. Hierboven gaat het om De Standaard en Het Laatste Nieuws, maar even gemakkelijk kun je er Knack of gelijk welke krant, tijdschrift, omroep of nieuwssite aan toevoegen. Ze schrijven en spreken a en b tegelijk en door elkaar.
Gevangenisvervoer
Nog even over de noodnummers. Minister van Binnenlandse Zaken Bernard Quintin (MR) liet weten dat er ‘alvast op korte termijn zes medewerkers van de federale politie in Oost-Vlaanderen tijdelijk ingeschakeld worden ter versterking’.
Welja. Een week geleden was dit nog groot nieuws. Een man uit Eritrea die illegaal in België was, moest voor de correctionele rechtbank in Gent verschijnen op beschuldiging van mensensmokkel. Hij ging helemaal vrijuit. Want voor de derde opeenvolgende keer kon hij niet tijdig overgebracht worden vanuit de gevangenis in Haren – het Brussels Hoofdstedelijk Gewest – naar de rechtbank in Oost-Vlaanderen.
Zulke dingen gebeuren al te vaak, en het komt door personeelsgebrek bij de veiligheidsdiensten. ‘De uitvoering en bescherming bij de overbrenging van gevangenen van strafinrichtingen naar hoven en rechtbanken is nochtans een van onze kernopdrachten’, erkende An Berger, woordvoerder van de federale politie aan VRT NWS. Het bericht vermeldde dat de problemen in Oost-Vlaanderen groter waren dan elders.
Dus de federale politie in Oost-Vlaanderen beschikt over te weinig volk om een kerntaak als het gevangenisvervoer goed uit te voeren. Maar nu moet ze vier mensen detacheren om het personeelsgebrek bij het noodnummer 101 enigszins op te lossen?
Overigens is dat vervoer van gevangenen een probleem omdat steeds meer gevangenen in een cel belanden die in een ander rechtsgebied ligt dan de bevoegde rechtbank. Er zijn te weinig gevangenissen – België is daarvoor al herhaaldelijk veroordeeld – maar gevangenissen bouwen kost geld. Er meer gevangenissen betekent per definitie meer cipiers. Cipiers zijn er nu al te weinig. Dat komt onder meer omdat de verloning en de werkomstandigheden bijzonder onaantrekkelijk zijn. Daarvoor zou de regering meer geld moeten uittrekken – geld dat er niet is.
Vlaams erfgoed
De media klagen het al langer aan. En terecht. Daarvoor is er inderdaad meer geld nodig. Te betalen door regeringen waarvan we vinden dat ze eigenlijk beter nog wat meer zouden besparen. Alleen daarom zouden ze zich tot hun kerntaken moeten beperken. En juist daarom: handen af van een toonaangevend museum als het MHKA in Antwerpen. Of van de zo eerbiedwaardige Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren. Of van Vlaams erfgoed als de IJzertoren.
Welke inconsequentie zal het uiteindelijk halen? Dat debat is essentieel in een democratische samenleving. En daarom voeren wij media het elke dag voluit. Het heet politiek.