‘Na de langdurig werkzoekenden in de steek te hebben gelaten, trekt de federale regering nu ook haar handen af van armoedebestrijding’, schrijft Raf De Weerdt (ABVV). ‘Winteropvang? Voedselhulp? Dat schuiven De Wever en co graag naar andere politieke niveaus. Om te tonen dat België niet werkt. Op de rug van de meest kwetsbaren.’
Tot nog toe voorzag de federale overheid middelen voor de ondersteuning van acute noodopvang in de donkerste dagen van het jaar. De 5 grote steden ontvingen elk 65.000 euro voor het opzetten van een dag-, avond- en nachtopvang voor daklozen. Daar moeten ze niet meer op rekenen.
Nochtans nam België samen met andere Europese landen in de Verklaring van Lissabon het engagement dat tegen 2030 niemand op straat slaapt bij gebrek aan toegankelijke, veilige en geschikte noodopvang.
Die kille beslissing komt bovenop een harde besparing die minder aandacht kreeg. Vorige legislatuur werd vanuit de federale overheid 19,8 miljoen euro voorzien voor voedselhulp in de vorm van een toelage toegekend aan de OCMW’s. Dat zal deze legislatuur niet meer gebeuren. Het Antwerps OCMW loopt zo de 190.520 euro mis die ze vorige legislatuur ontvingen. En dat terwijl het aantal mensen dat beroep moet doen op voedselhulp angstaanjagend toeneemt: in 2013 ontvingen ‘slechts’ 122.000 mensen maandelijks voedselhulp via de voedselbanken, 10 jaar later was dat aantal in gestegen tot maar liefst 213.000.
Vorige legislatuur ontvingen OCMWs ook een subsidie van 35 miljoen euro om het leefloon voor sommige gezinnen op te trekken naar een menswaardig inkomen. Daarnaast ontvingen ze een toelage om de participatie en sociale activering van hun gebruikers te bevorderen. Deze was in 2024 voor heel België goed voor 15 miljoen euro en werd al sinds 2013 elk jaar aan de OCMW’s toegekend.
De regering-De Wever schrapt dit allemaal. De subsidie voor het MIRIAM-programma, een intensief begeleidingstraject op maat van alleenstaande mama’s die zich in een kwetsbare situatie bevinden, ligt nog in de waagschaal.
Het is ijdele hoop te denken dat gemeenschappen, steden of gemeenten deze levensnoodzakelijke taken zullen opnemen. Vlaams minister Zuhal Demir voorziet vanuit VDAB geen begeleiding voor langdurig werkzoekenden die hun uitkering zullen zijn verloren. De meeste OCMW’s missen de expertise om toe te leiden naar werk. Dat is de taak van VDAB, maar die zal hen links laten liggen.
Hetzelfde verhaal voor de voedselhulp. Sinds 2019 kopen de voedselbanken zelf voeding aan, voor 40% met middelen van het Europees Sociaal Fonds (ESF), maar dat budget zou aanzienlijk dalen in 2026. Vanuit Vlaanderen waren er nog projectsubsidies, maar die zullen dit jaar, eind november, worden stopgezet.
Dramatisch genoeg zal de vraag naar winteropvang en voedselhulp net sterk stijgen, want diezelfde federale regering voorziet een enorme besparing van 750 miljoen op leeflonen. Ten eerste wordt het leefloon omgevormd naar een integratiebedrag: erkende vluchtelingen die recht hebben op een leefloon zullen een versterkt integratietraject moeten volgen om dat recht te claimen.
Ten tweede zullen nieuwkomers, inclusief bejaarden, vijf jaar moeten wachten voordat ze recht hebben op sociale bijstand. Een groot deel van de mensen die hier uit de boot vallen, zullen beroep moeten doen op … winteropvang en voedselhulp. Hoe cynisch…
Het zal dus aan de steden en gemeenten zijn om de steeds grotere steken én groepen mensen die de federale en Vlaamse overheid bewust laten vallen, op te vangen. Houden de lokale coalities dit in het achterhoofd nu ze de komende weken hun begrotingen afkloppen?