We delen meer subsidies uit dan onze buurlanden. Dat moet onze hoge belastingdruk op arbeid compenseren, zegt de Nationale Bank. Maar die subsidies zijn lang niet altijd efficiënt en maken ons belastingstelsel onnodig complex.
Deelt onze overheid te veel geld uit? Het is een prangende vraag nu de regering-De Wever op zoek is naar 10 miljard aan besparingen of inkomsten. Vorig jaar waren onze primaire uitgaven, dus alle overheidsuitgaven met uitzondering van de rentelasten, goed voor 52 procent van het bbp (wat we met zijn allen in één jaar tijd aan goederen en diensten produceren). Ter vergelijking: in de eurozone bedraagt het gemiddelde 48 procent. Onze overheidsuitgaven liggen dus onmiskenbaar hoog.
Sinds 2000 stegen ze met 9,5 procent, vooral door de vergrijzingskosten, maar ook omdat er meer subsidies werden uitgekeerd. Sinds de eeuwwisseling namen die met 1,5 procentpunten van het bbp toe. Vorig jaar keerden onze overheden 25 miljard euro aan (investerings-)subsidies uit aan ondernemingen. Dat komt overeen met 4 procent van het bbp. Volgens de Nationale Bank besteden we daarmee 1,5 procent meer van het bbp aan die subsidies dan onze buurlanden. Dat is heel veel.
Er gaan subsidies naar overheidsbedrijven zoals de NMBS en Bpost, en naar steun voor bijvoorbeeld zonnepanelen of offshorewindparken. Maar de meeste subsidies dienen om de hoge belastingdruk op arbeid te compenseren, stelde de Nationale Bank vast.
Want twee derde van de subsidies zijn loonsubsidies: de overheid keert ze uit om het concurrentievermogen te versterken, de werkgelegenheid van kwetsbare groepen te bevorderen en innovatie te stimuleren.
‘Het hoge niveau van onze loonsubsidies moet worden gezien in de context van de hoge arbeidskosten in ons land’, schrijft de Nationale Bank. Rond de eeuwwisseling lag de belastingdruk op inkomsten uit arbeid in België aanzienlijk hoger dan in de drie belangrijkste buurlanden. Door de belastingverschuiving daalde vanaf 2014 die belastingdruk op arbeidsinkomsten bijna tot het niveau van Frankrijk en werd de kloof met Duitsland kleiner. Als de loonsubsidies worden meegerekend bij de berekening van de belastingdruk op inkomsten uit arbeid, ligt de netto belastingdruk in België aanzienlijk onder het niveau van Frankrijk en op hetzelfde niveau als in Duitsland, berekende de Nationale Bank.
Subsidies zijn dus belangrijk, maar de vraag is of ze de beste methode zijn om de hoge belastingdruk op arbeid te compenseren. De Europese Commissie vindt ze in elk geval vaak inefficiënt en benadrukt dat subsidies het belastingstelsel onnodig complex maken. Het is dus zeker zinvol om alle subsidies tegen het licht te houden: bereiken ze op een efficiënte manier de beoogde doelstellingen?
Het beantwoorden van deze vraag maakt deel uit van de gezondmaking van onze overheidsfinanciën. Die operatie moet hand in hand gaan met een verlaging van de belastingen op arbeid.
