De federale regering dreigt bij ongewijzigd beleid met het hoofd tegen de muur te lopen met haar plan om vanaf 2026 vele tienduizenden langdurig zieken weer naar de arbeidsmarkt te sturen. Dat zegt Gretel Schrijvers, ceo van preventiedienst Mensura.
De regering-De Wever wil vanaf 2026 een aanzienlijk deel van de langdurig zieken weer aan het werk krijgen. Die groep is de laatste jaren enorm gestegen. Van de 500.000 langdurig zieken wil minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) er 100.000 opnieuw laten controleren.
Er is dus werk aan de winkel voor de zogeheten externe diensten voor preventie en bescherming op het werk. In dit land zijn er tien van die diensten, waaronder Securex, IDEWE en Attentia. De grootste is Mensura, met 56.000 bedrijven als klant, of ongeveer 20 procent van de Belgische markt. Belangrijk: onder de externe preventiediensten ressorteren de meeste arbeidsartsen. Die spelen een belangrijke rol bij de controle op de langdurig zieken. Gretel Schrijvers, ceo van Mensura, maakt zich evenwel grote zorgen om de haalbaarheid van de hele operatie.
Gretel Schrijvers: We hebben nog nooit zo veel aan preventie gedaan en toch vallen er meer mensen uit dan ooit. Dan moeten wij ons toch de vraag durven te stellen of wat wij doen nog afgestemd is op de noden van vandaag? Alles vertrekt nog altijd vanuit de Codex Welzijn op het Werk. Die dateert van 1996 en is na bijna dertig jaar eigenlijk aan een fundamentele modernisering toe.
Welke bepalingen storen u het meest?
Schrijvers: De Codex belemmert de preventiediensten te vaak in wat we mogen doen. Arbeidsartsen zijn aan veel meer regels onderworpen dan huisartsen en andere dokters. Een huisarts mag bijvoorbeeld een medisch consult doen via video of de telefoon, een arbeidsarts mag dat niet. Tijdens de coronalockdown mocht het plots wel. Maar nadien is het meteen weer afschaft. Crazy was dat. Laat de externe preventiediensten zelf aan het stuur zitten bij de selectie van wie wanneer op onderzoek moet komen en wie gebaat is bij ondersteuning door een arts, ergonoom of psycholoog.
Schrap ook overbodige taken. Wat moeten álle werknemers zien, ook de mensen die kerngezond zijn. Onze arbeidsartsen investeren veel te veel tijd in consultaties van gezonde werknemers. Dat is in de huidige samenleving niet meer aan de orde.
Wat verhindert een privébedrijf eigenlijk om zichzelf te moderniseren?
Schrijvers: De wet! In de curatieve geneeskunde mag een arts taken delegeren naar verpleeg- en zorgkundigen. Arbeidsartsen mogen dat niet, of amper. Terwijl goed opgeleide arbeidsverpleegkundigen veel onderzoeken zelf kunnen uitvoeren.
‘Er zijn vandaag veel nieuwe mogelijkheden om aan meer gerichte preventie te doen, maar de wet staat ons niet toe om die te gebruiken.’
Er zijn vandaag veel nieuwe mogelijkheden om aan meer gerichte preventie te doen. De overheid beschikt over ontzettend veel data over onze gezondheid, maar de wet staat ons niet toe om die te gebruiken. Op basis van een goede dataverwerking zouden wij nu al in staat moeten zijn om te zeggen: ‘Beste meneer, ik zie dat er toch een verandering is in uw profiel. Het zou misschien niet slecht zijn dat u op consultatie komt en dat we kijken wat de beste manier is om te voorkomen dat u uitvalt.’ We zouden zelfs de sprong kunnen maken van preventie naar predictie. Maar het mag niet van de wet. Ik vind het schandalig dat wij nog altijd verhinderd worden om aan betere preventie te doen. Wij mogen minder doen dan wij zouden kunnen. Terwijl preventie cruciaal is om het aantal langdurig zieken niet meer te laten toenemen.
Het heeft natuurlijk te maken met bescherming van de privacy van de werknemer: arbeidsartsen worden nu eenmaal betaald door de werkgever.
Schrijvers: Arbeidsartsen hebben net dezelfde medische deontologie als andere artsen. Een werkgever krijgt nooit – nooit – inzage in onze medische dossiers van zijn personeel.
We hebben zelfs geen toegang tot het medisch dossier van de huisarts van de werknemers die wij moeten onderzoeken. Stel maar dat een arbeidsarts moet uitmaken of een werknemer geschikt is om nog langer met een zware vrachtwagen te rijden, en zo’n man verzwijgt dat hij aan epilepsie lijdt? Dat kun je als dokter niet zíén, nietwaar? En als je geen toegang hebt tot zijn medisch dossier, dan kun je ook niet nagaan welke medicatie hem voorgeschreven wordt. Daar valt nochtans al een en ander uit af te leiden. En stel dat die man nadien een zwaar ongeval veroorzaakt, wat is dan de verantwoordelijkheid van de arbeidsarts die hem de toelating gegeven heeft om toch achter het stuur te kruipen? Zo’n verbod is compleet uit de tijd.
Denkt u dat er grote ‘winst’ te boeken valt bij de langdurig zieken?
Schrijvers: In het Belang van Limburg heb ik ooit gezegd dat we minstens 70 procent en misschien zelfs 90 procent gemakkelijk terug aan het werk kunnen krijgen. Vandaag denk ik dat ik toch wat moet terugkomen op die nogal forse uitspraak. Er zijn te veel mensen die al zo lang in het systeem van langdurige ziekte zitten dat het heel moeilijk, zo niet onmogelijk zal worden om weer in te schakelen. Ik vrees dat de samenleving en de politiek zich bij die spijtige realiteit zullen moeten neerleggen.
Dat is vergelijkbaar met de langdurig werklozen: wie meer dan twintig jaar niet gewerkt heeft, valt nog héél moeilijk aan een job te helpen. Zelfs al neem je die persoon zijn uitkering af.
Schrijvers: Allemaal samen hebben we de grote fout gemaakt om zo’n groot aantal mensen zo lang in dat systeem van langdurige ziekte te laten zitten. Het was een collectieve vorm van schuldig verzuim.
Vandaar dat u er niet tegen bent om na te gaan of bepaalde mensen die al een hele tijd op ziekteverlof zijn op een of andere manier toch niet terug aan de slag kunnen.
Schrijvers: Ik ben ervoor dat wij kijken naar wat mensen nog wel kunnen, in plaats van alleen te zien wat ze niet meer kunnen. We zullen inschatten wat hun arbeidspotentieel is, of ze opnieuw kunnen werken, al dan niet in een andere functie binnen het bedrijf. Maar het moet praktisch ook haalbaar zijn. Wij hebben geen oneindig aantal arbeidsartsen.
Hoeveel werken er bij Mensura?
Schrijvers: Ongeveer honderdvijftig. Het is een knelpuntberoep en dat wordt er niet beter op, aangezien er een algemeen tekort aan artsen is.
Amper honderdvijftig artsen die in twintig procent van de Belgische bedrijven – uw marktaandeel – zullen moeten beoordelen of langdurig zieke werknemers misschien weer aan de slag kunnen?
Schrijvers: Vandaar mijn pleidooi om kerngezonde werknemers ook door arbeidsverpleegkundigen te laten zien. Om verlost te worden van die voortdurende routineuze opdrachten die niet meer van deze tijd zijn. In de gegeven omstandigheden houd ik mijn hart vast voor de nieuwe opdrachten die er vanaf 1 januari 2026 bij zullen komen. Als er niets gebeurt aan het wetgevend kader, knallen wij met zijn allen recht tegen de muur.
‘Als een kleine groep arbeidsartsen ineens ettelijke tienduizenden werknemers extra moet beoordelen, komt de kwaliteit natuurlijk in het gedrang.’
Tegen welke muur precies? En met welke gevolgen?
Schrijvers: We hebben gewoon de capaciteit niet om al die langdurig zieke werknemers op een correcte manier op te volgen, hun arbeidspotentieel in te schatten en eventueel op de juiste manier weer naar de arbeidsmarkt te leiden.
Dan is het vrij duidelijk welke prijs betaald zal worden. Als van u geëist wordt dat er adviezen moeten afgeleverd worden, zullen die adviezen er komen. Alleen dreigen ze niet zo afgewogen – zeg maar: correct – te zijn als dat eigenlijk zou moeten.
Schrijvers: Dat is inderdaad het grote risico als een kleine groep arbeidsartsen ineens ettelijke tienduizenden werknemers extra moet beoordelen. Als dat zomaar bovenop het bestaande werk komt en er verandert niets aan het wettelijke kader, dan komt de kwaliteit natuurlijk in het gedrang. Dat zal dan tot ontzettend veel gemiste kansen leiden, vrees ik. Daar is niemand bij gebaat.
