Personen met handicap lopen helft meer risico op armoede of sociale uitsluiting

Personen met een handicap lopen de helft meer risico op armoede of sociale uitsluiting dan personen zonder. In de eerste groep bedroeg in 2018 het risico 30,5 procent, in de tweede 15,3 procent, volgens de jongste EU-SILC-enquête.

Dat bleek dinsdag op een studiedag waar een nieuw boek over de relatie tussen armoede en handicap werd voorgesteld.

Het boek werd niet toevallig dinsdag voorgesteld, op de internationale dag voor personen met een handicap. Het boek is het werk van de POD Maatschappelijke Integratie en de FOD Sociale Zekerheid, op vraag van de beleidscel armoedebestrijding en personen met een beperking.

Uit het boek blijkt niet alleen dat het armoederisico hoger ligt voor personen met een handicap, maar ook dat ons land er niet in geslaagd is om de kloof tussen personen met of zonder handicap te verkleinen in tien jaar. De situatie van ouderen verbeterde opvallend, maar die van personen op actieve leeftijd verslechterde lichtjes. Ook blijkt dat de kosten van personen met een handicap hoger liggen.

Bovendien ondervinden personen met een handicap obstakels om te participeren in de maatschappij en op de arbeidsmarkt. Treffend daarbij was een getuigenis van Lies Van Peperstraete, die deeltijds werkt aan de Arteveldehogeschool in Gent. Zij legde uit hoe haar inkomen niet hoger mag liggen dan 22.800 euro bruto per jaar om haar integratietegemoetkoming niet te verliezen. Noodgedwongen moet ze daarom ieder jaar verlof zonder wedde nemen. “Ik voel me gediscrimineerd ten opzichte van collega’s die hetzelfde werk doen”, zei ze.

Verder blijken veel personen met een handicap niet de steun te vinden waar ze recht op hebben, de zogenaamde ‘non take-up’. Eén verklaring daarvoor is de complexe en langdurige aanvraagprocedure voor tegemoetkomingen. Een migratie-achtergrond speelt daarin eveneens een belangrijke rol. Een andere vaststelling is dat ouders van kinderen met een handicap extra moeilijkheden ervaren, ongeacht hun sociaaleconomische positie.

Professor Koen Hermans (KU Leuven), die meeschreef aan het boek, formuleerde dinsdag ook een reeks aanbevelingen. Zo pleitte hij ervoor om de inkomensvervangende tegemoetkoming op te trekken tot de Europese armoedegrens. Daarnaast moeten tegemoetkomingen vereenvoudigd en versneld toegekend worden om het risico op ‘non take-up’ te verkleinen. Bart Ooghe, van het kabinet van minister Nathalie Muylle (CD&V), die bevoegd is voor personen met een beperking, zei dat het boek “de te volgen weg” toonde. De minister zou een kopie sturen naar de formateur van de toekomstige federale regering.

Wetsvoorstel moet tegemoetkomingen voor mensen met handicap automatisch toekennen

Vanaf 1 januari 2021 moeten personen met een handicap de tegemoetkomingen waarop ze recht hebben, automatisch toegekend krijgen. Dat staat in een wetsvoorstel van Kamerlid Nahima Lanjri (CD&V). Twaalf jaar geleden al stemde het parlement in met een automatische toekenning, maar intussen is het nog steeds wachten op het uitvoeringsbesluit. Met haar wetsvoorstel wil Lanjri dat recht nu effectief uitvoeren.

“Al twaalf jaar wachten personen met een handicap op de hen beloofde automatische toekenning van tegemoetkomingen waarop ze recht hebben”, zegt het christendemocratische Kamerlid. “Een uitvoeringsbesluit liet al die tijd op zich wachten. Ondanks herhaaldelijk aandringen bleef het KB dode letter.”

Het is volgens Lanjri meer dan duidelijk dat de huidige manier van werken veel te complex is voor heel wat personen met een handicap. Ze voert onderzoek aan waaruit zou blijken dat bijna 40 procent van de uitkeringsgerechtigden niet zelfstandig zijn dagelijkse administratie en geldzaken kan beheren. “Veertig procent van de uitkeringsgerechtigden weet niet hoe ze moeten krijgen waar ze recht op hebben. Daarom moet het automatisch gebeuren vanuit de overheid.”

Omdat haar geduld op is, dient ze nu een wetsvoorstel in om die rechten wél automatisch toe te kennen, zonder uitstel. “Bij voorkeur komt er nog een koninklijk besluit om alles tot in de puntjes te regelen, maar zelfs zonder KB zal de administratie zich moeten organiseren om de uitkeringen automatisch toe te kennen tegen uiterlijk 1 januari 2021”, legt Lanjri uit. “Het lijkt me een kleine stap vooruit in een land waar 30,5 procent van de personen met een handicap met een inkomen onder de armoededrempel leeft.”