De afstand, de werkdruk, de taalbarrière: Brussel trekt te weinig Nederlandstalige leerkrachten aan én verliest er te veel. Wie de VRT-reeks Basisschool Balder zag, kreeg een ongefilterde inkijk in het dagelijkse reilen en zeilen van een Brusselse school die vecht tegen het lerarentekort. Lerarenopleider Johan De Wilde pleit voor een woonpremie.
Het lerarentekort is nijpend: in de ruim 200 scholen telt Brussel 440 lege klaslokalen die wachten op een leerkracht, en 17 scholen moesten sinds 1 september overschakelen naar een vierdagenweek.
‘Waarom maken we lesgeven in Brussel niet aantrekkelijker, met een bonus of een woonpremie?’ vraagt lerarenopleider Johan De Wilde zich af. Hij is onderwijsinnovator aan Odisee Hogeschool en werkt nauw samen met Brusselse scholen. ‘In Parijs krijgt een leraar soms zelfs een appartement via de school. Zulke maatregelen kunnen drempels zoals pendeltijd wegnemen.’
Ook Sven Gatz, collegelid van de Vlaamse Gemeenschapscommissie (Open VLD), pleit al enkele jaren voor een zogenaamde Brusselpremie om Vlaamse leerkrachten naar de hoofdstad te lokken. Zo’n premie bestaat al voor politieagenten en zou volgens hem het lerarentekort helpen verlichten.
‘Leerkrachten die elke avond een paar uur naar huis pendelen, hebben weinig voeling met de leefomgeving van de kinderen en de ouders.’
School als onbewoond eiland
De lange pendelafstand van Vlaamse leerkrachten naar Brussel is een van terugkerende struikelblokken. ‘Leerkrachten die elke avond een paar uur naar huis pendelen, hebben weinig voeling met de leefomgeving van de kinderen en de ouders’, merkt De Wilde. ‘Het voelt artificieel: er is een school waar kinderen worden afgezet, maar niemand woont er.’
Volgens De Wilde zou een nauwere band en vertrouwen tussen leerkracht en ouder het hele onderwijsproces versterken. ‘Vertrouwen geeft de ouders ook mentale rust. Maar in buurten waar die connectie ontbreekt, voelt de school vaak als een eiland.’
Diversiteit is niet het probleem
In een interview met Humo vergeleek CD&V-voorzitter Sammy Mahdi lesgeven in Brussel met lesgeven in een vluchtelingenkamp, omdat veel mensen er niet dezelfde taal spreken. ‘Als je de deuren wagenwijd blijft openzetten, is heel Vlaanderen straks zoals Brussel.’
De Wilde begrijpt de vergelijking deels, maar nuanceert. Zijn studenten moeten minstens één keer stage lopen in een grootstad, waarbij Brussel veruit de grootste uitdaging vormt. ‘In steden als Aalst of Ninove is de diversiteit vergelijkbaar met die van Brussel. Sommige scholen zijn honderd procent divers. Kinderen spreken thuis misschien Arabisch, Turks of Frans, maar in de publieke ruimte domineert het Nederlands en dat maakt een wereld van verschil.’
Daarnaast ziet De Wilde nog een andere parallel met Mahdi’s uitspraak. ‘Tijdens mijn eerdere loopbaan bij UNESCO leerde ik dat vluchtelingen vooral willen dat hun kinderen naar school kunnen. Onderwijs geeft kinderen rust en structuur, en daarmee ook hun ouders.’ Dat bleek ook in basisschool Balder: amper driehonderd meter verderop verbleven vluchtelingen in een hotel die hun kinderen wilden inschrijven. Door het tekort aan leerkrachten was er echter geen plaats meer.
‘We hebben niet zomaar méér mensen nodig. We hebben geschoolde mensen nodig.’
Vicieuze cirkel
Volgens De Wilde ligt een van de oorzaken van de grote uitval bij Vlaamse leerkrachten in Brussel bij het beleid. ‘We focussen te veel op het aantrekken van nieuwe mensen, in plaats van de huidige leerkrachten te behouden’, stelt hij vast. ‘Dat creëert een vicieuze cirkel: nieuwe mensen krijgen onvoldoende ondersteuning, vallen uit en maken het beroep minder aantrekkelijk voor anderen. Daarom moeten we investeren in begeleiding en professionalisering van wie er wel staat.’
Hij verwijst daarnaast naar de groeiende groep zij-instromers: zes op de tien staan zonder het juiste diploma voor de klas. ‘De drang om snel mensen in te zetten is groot, maar we hebben niet zomaar méér mensen nodig. We hebben geschoolde mensen nodig.’
De Wilde wil meer begeleiding en evaluering van zij-instromers. ‘Doe je dat niet, dan is uitval onvermijdelijk’, besluit hij.