De Brusselse PS-voorzitter Ahmed Laaouej liet deze week boos aan zijn kameraden van Vooruit weten dat hij in 2029 met eigen, Nederlandstalige lijsten naar de kiezer trekt in Brussel. ‘De PS moet opletten dat die partij niet de grootste concurrent van zichzelf wordt’, aldus politicoloog Dave Sinardet.
De Brusselse formatie, die nu al langer dan een jaar duurt, begint te wegen op de deelnemende politici: na veto’s tegen andere partijen, krijgen politieke families in Brussel nu ook onderling ruzie. De Brusselse PS-voorzitter Ahmed Laaouej dreigt ermee in 2029 Nederlandstalige PS-lijsten in te dienen, nu Vooruit zijn poging om een linkse coalitie te vormen heeft gekelderd. Als hij de daad bij het woord voegt, gaat de PS daarmee in de hoofdstad de rechtstreekse concurrentie aan met Vooruit. Voorzitter Conner Rousseau kwam ondertussen al met een tegenzet: hij beweert in dat geval met Franstalige lijsten te zullen komen. VUB-politicoloog Dave Sinardet denkt dat de PS daarmee misschien wel een succesje kan boeken.
Dave Sinardet: De PS heeft kans dat zo’n lijst aanslaat, ja. Ik hoor mensen zeggen dat die partij onpopulair is bij Brusselse Vlamingen, maar Brussel is natuurlijk groter dan de Dansaertstraat. Lang niet enkel Vlamingen stemmen in Brussel op Nederlandstalige partijen. Stel dat de PS een figuur vindt zoals Fouad Ahidar, dan wordt dat misschien een even groot succes. Op de lijst van Ahidar is vorig jaar zelfs al iemand verkozen geraakt die geen woord Nederlands spreekt, dus dat hoeft eventueel ook al geen beletsel te zijn. De PS moet natuurlijk wel opletten dat ze niet de grootste concurrent wordt van zichzelf, en haar eigen stemmen verdeelt over twee lijsten. In haar eeuwige strijd met de MR om de grootste partij te zijn, is dat natuurlijk een nadeel.
Is zo’n breuk in Brussel de opmaat tot een groter conflict tussen de PS en Vooruit, die voorlopig nog steeds kantoor houden op hetzelfde adres?
Sinardet: Het is te vroeg om dat te zeggen. Er is die woelige vergadering geweest waar de nationale voorzitters Conner Rousseau en Paul Magnette ook aanwezig waren. Ik kan me goed voorstellen dat het absoluut niet klikt tussen Rousseau en Ahmed Laaouej, maar ook Magnette heeft aan Laaouej niet veel te zeggen. Er is echt wel een verschil tussen de Brusselse en de Waalse PS. Ik vind dat Vooruit en de PS er voorlopig redelijk goed in slagen om de spanningen op het federale niveau te managen. Ze zitten nochtans met de regering-De Wever in een heel moeilijke situatie.
‘De Wever maakt een strategische fout met zijn IMF-dreigement aan Brussel’
Is dit Brusselse plannetje van de PS te vergelijken met de Vlaamse MR waar Georges-Louis Bouchez heel graag over praat?
Sinardet: We weten natuurlijk nog altijd niet wat dat uiteindelijk precies zal inhouden. Als Bouchez ooit echt Vlaamse afdelingen van de MR opricht, is dat nog wel veel verregaander. Ik moet zeggen dat ik Ahmed Laaouej dankbaar ben om zijn voorstel, want het geeft verdere argumenten voor een standpunt dat ik al veel langer verdedig. Het kan in ieder geval alleen maar bijdragen aan het inzicht dat dit Brusselse kiesstelsel met een verbod op meertalige kieslijsten helemaal niet meer aansluit bij de meertalige, diverse regio die het gewest is. Sociologisch is dat totaal achterhaald.
Onderzoek van de ULB liet al zien dat een belangrijk deel van de kiezers voor Nederlandstalige partijen – in sommige gevallen zelfs de meerderheid – uit Franstaligen bestaat. Zelfs partijen als de N-VA en Vlaams Belang voeren in Brussel ook in het Frans campagne, omdat ze daarmee kans maken op veel meer kiezers dan alleen de Nederlandstaligen. Dat is toch hypocriet voor partijen die klagen over de verfransing? Ik kan dus alleen maar verheugd zijn dat een grote partij als de PS die logica verder wil doorbreken. Hopelijk verdwijnt straks ook de terughoudendheid aan Vlaamse kant om het stelsel eindelijk te hervormen. Nationaal, om terug te keren naar de Vlaamse MR, geldt dat natuurlijk ook meer en meer: Georges Louis Bouchez is nu al de populairste liberaal in Vlaanderen, Bart De Wever heeft veel fans in Wallonië. Waarom zouden zij daar geen stemmen mogen halen?
‘Het Brusselse kiesstelsel met een verbod op meertalige kieslijsten sluit helemaal niet meer aan bij de meertalige, diverse regio die het gewest is.’
Voor Vooruit betekent dit straks in 2029 wel een zware klap in Brussel.
Sinardet: Het zal ervan afhangen of de PS geschikte figuren vindt. Heel lastig is wel dat de breuk blijkbaar ook geldt voor de gemeentelijke lijsten. In de Brusselse gemeenten hebben Nederlandstaligen geen enkele gegarandeerde vertegenwoordiging. Vooruit-politici raken enkel op PS-lijsten verkozen. Als Vooruit geen plaats meer krijgt op die lijsten, dreigt de partij kopje onder te gaan in Brussel. Dat zal zware repercussies hebben. Maar we zullen het natuurlijk allemaal nog moeten zien: als er ooit een Brusselse regering komt, zitten de PS en Vooruit daar hoogstwaarschijnlijk samen in. Dat verandert de dynamiek misschien wel weer.
Puur inhoudelijk gezien, had zo’n linkse coalitie van socialisten, groenen en communisten ooit een kans op slagen in Brussel?
Sinardet: Het zou zeker niet makkelijk zijn geweest, maar ook weer niet onmogelijk of ondenkbaar. In twee Brusselse gemeenten bestaat er al een coalitie met de PVDA, en ook in Bergen – geen onbelangrijke stad – zitten de communisten in het stadsbestuur. Die partij stelt zich tot nu toe redelijk inschikkelijk en pragmatisch op. Nicolas Martin, de burgemeester van Bergen, is binnen de PS ook een centrumfiguur die zeker niet op een zeer linkse lijn zit. Anderzijds heeft de PVDA op regeringsniveau net als Vlaams Belang eigenhandig een soort van cordon sanitaire rond zichzelf opgetrokken. Het was altijd duidelijk dat die partij niet echt in regeringen wil stappen. Zeker op een moment dat er in Brussel zo veel bespaard moet worden, maar misschien was de partij wel bereid om de sprong toch te wagen.
Is het einde van de bromance tussen Prévot en Bouchez in zicht?
Valt Vooruit te verwijten dat het de poging van Laaouej weinig kans gaf?
Sinardet: Ik was niet verrast dat de Vlaamse socialisten wegliepen van de onderhandelingstafel. Aan Franstalige kant dachten ze echt dat dit iets kon worden, maar het was van bij de aanvang duidelijk dat deze coalitie heel erg moeilijk lag voor Vooruit. In tegenstelling tot de PS heeft die partij alle coalities met de PVDA proberen tegen te houden of zelfs op te blazen, zoals in Borgerhout en Zelzate, en is zij met de N-VA van Bart De Wever in Arizona gestapt. Het is dan moeilijk om in Brussel mee een anti-Arizona-regering te vormen. Dat had voor botsingen gezorgd waarvan Vooruit altijd het slachtoffer was geworden. Misschien hoopten ze aan Franstalige zijde dat het Brusselse Vooruit zich zou losmaken van de nationale leiding. Vooruit Brussel heeft ook al wel wat autonomie gekregen om soms andere standpunten te verdedigen dan Rousseau, maar de kans dat Ans Persoons en Pascal Smet zich echt zouden afscheiden, lijkt me onbestaande.
Vooruit komt hier uit als een partij die haar alliantie met N-VA belangrijker vindt dan de camaraderie met de Franstalige socialisten.
Sinardet: Dat is de bromance tussen Rousseau en De Wever. Er zit af en toe wat ruis op die lijn, maar ze bestaat nog steeds. In 2019 was al duidelijk dat Rousseau liever in een regering met de N-VA had gezeten dan in een regering waarin ook de groenen zaten en de PS de grootste was. Het idee is altijd geweest dat daardoor de N-VA de dominante kracht op rechts kon blijven en Vooruit de dominante kracht op links worden.
Ze zitten straks een half jaar samen in de regering-De Wever. Bert Engelaar van het ABVV ziet Vooruit liever vertrekken naar de oppositie, maar voorlopig lijkt de partij niet echt te lijden te hebben onder de keuze voor Arizona.
Sinardet: U verwijst misschien naar een peiling, maar laten we daar geen voorbarige conclusies uit trekken. We weten niet of de strategie van Vooruit zal werken. Daarvoor is het nog te vroeg in de regeerperiode. Het zal er wel niet eenvoudiger op worden, als straks de nieuwe NAVO-doelstellingen de druk alleen maar opvoeren voor verdere besparingen.
‘Iedereen in Brussel weet dat de PS en de MR tot een akkoord moeten komen om een regering te vormen.’
Bart De Wever noemde Brussel onlangs een failed state. Er wordt al langer dan een jaar onderhandeld. Heeft hij niet stilaan gelijk?
Sinardet: Als academicus vind ik uiteraard dat er niet al te kwistig moet worden omgesprongen met zulke begrippen, die in de wetenschappelijke literatuur een heel andere betekenis hebben. Brussel is nog altijd een democratie. Eigenlijk is bij de verkiezingen vorig jaar in Brussel alles gebeurd waar analisten op Belgisch niveau voor vreesden. De extreme partijen groeiden zodanig dat alle andere partijen tot elkaar veroordeeld zijn, Franstaligen en Nederlandstaligen stemden verschillender dan ooit en de uitslag was ook zeer versnipperd. In België kwamen die voorspellingen niet echt uit, in Brussel is de formatie daardoor aartsmoeilijk geworden. In die zin moet Laaouej Vooruit misschien wel dankbaar zijn: hij kan zijn achterban nu heel duidelijk uitleggen dat die linkse coalitie er niet komt. Dat maakt het voor hem misschien weer mogelijk om weer ernstig met de MR aan tafel te gaan zitten. Iedereen in Brussel weet dat die twee partijen tot een akkoord moeten komen om een regering te vormen.
Vlag van Israël blijft hangen aan stadhuis Antwerpen: ‘Case closed’, zegt Vooruit