‘Massamoordenaars als Leopold II plaats je niet op een voetstuk’

‘Als Belg van Congolese afkomst is het kwetsend om anno 2017 in België geconfronteerd te worden met standbeelden en straatnamen die naar koning Leopold II verwijzen’, schrijft Sandrine Ekofo, juriste en voorzitter van de Antwerpse jongerenvereniging Kilalo.

Ik werk als juriste in Brussel. Dagelijks wandel ik daar voorbij het reusachtige standbeeld van Leopold II op het Troonplein. En elke keer stel ik me dezelfde vraag: waarom krijgt deze koning een publiek eerbetoon in onze straten?

In de geschiedenislessen leerde ik dat Leopold II de tweede koning van België was. Ik leerde ook dat kolonialisme op het Afrikaanse continent in de tijdsgeest van de negentiende eeuw als ‘normaal’ beschouwd werd. Fransen, Britten en Duitsers gingen er de beschaving brengen. Belgen konden toch niet achterblijven? Maar die argumenten volstaan anno 2017 niet meer om de controversiële figuur van Leopold II te blijven eren.

En een standbeeld of een straat met jouw naam, ís wel degelijk een eer. Mijn voormalige professor en huidige rector van de Universiteit Antwerpen Herman Van Goethem verwoordde het onlangs mooi in Terzake op Canvas: ‘Monumenten en straatnamen leren ons iets over de samenleving die we willen’, zei hij. Wel dan, welke samenleving willen wij? In welke samenleving willen wij onze kinderen en kleinkinderen zien opgroeien?

Ongeacht onze afkomst, zouden we in België niet mogen tolereren dat we op straat geconfronteerd worden met een eerbetoon aan een koning die meer dan twintig jaar vanuit zijn paleis verantwoordelijk was voor een barbaars bewind in Congo.

Want barbaars was het. Het terreurbeleid van Leopold II had namelijk maar één doel voor ogen: een racistisch en winstgevende systeem opbouwen en in stand houden door middel van dwangarbeid. Tijdens die bloedige koloniale periode vonden miljoenen Congolezen de dood.

Meer dan 55 jaar nadat Congo onafhankelijk werd, zijn standbeelden of straatnamen die verwijzen naar koning Leopold II dan ook achterhaald. Meer zelfs, ze zijn een schande.

In een beschaafde samenleving – en dat willen we toch zijn? – plaats je massamoordenaars zoals Leopold II en Adolf Hitler niet op een voetstuk. Waarom aanvaarden we dat in België dan wel?

Op termijn zie ik het liefst alle beelden van Leopold II uit de publieke ruimtes verdwijnen. Ze kunnen dan in musea staan, met kritische duiding over zijn rol als koning in België én Congo. Een tussenstap kan zijn om die standbeelden ook in het straatbeeld al van de nodige uitleg te voorzien. Straatnamen die naar Leopold II verwijzen, kunnen op termijn ook gewijzigd worden, zij het na een publiek debat.

Maar het volstaat niet om Leopold II enkel uit onze straten te weren. De pijnlijke koloniale periode moet een plaats krijgen in ons collectief geheugen. Dat begint in de geschiedenislessen. Voorlopig komt de kolonisatie, en specifiek het bewind van Leopold II, amper op een kritische manier aan bod in ons onderwijs. Sommigen zijn anno 2017 verbaasd wanneer ze horen dat ‘hun’ koning Leopold II verantwoordelijk was voor een volkerenmoord en het afhakken van handen van Congolezen.

België moet niet enkel aandacht besteden aan de holocaust. Het moet ook de donkere periodes uit haar eigen geschiedenis onder ogen zien. Dat betekent: het koloniale schrikbewind onder Leopold II op een open en serene manier bespreekbaar maken.

We kunnen de geschiedenis niet veranderen. Maar we kunnen haar wel herschrijven en onderwijzen op basis van wetenschappelijk onderzoek.

Want de fouten uit het verleden dienen om lessen uit te trekken. Als we de fouten van gisteren niet erkennen, zijn we gedoemd om ze vandaag en morgen opnieuw te maken.