Grote drugskartels zien, door een overaanbod en steeds ingenieuzere smokkelmethodes, hun winstmarges dalen. In extreme gevallen begraven ze hun voorraad cocaïne, in de hoop die later voor meer geld te verkopen.
27 december 2024, een boerderij ten zuiden van Sevilla, langs de rivier Guadalquivir. Spaanse ordediensten graven er twee zeecontainers op. Daarin vinden ze 7 ton cocaïne, straatwaarde 420 miljoen euro. Op een van de blokken cocaïne staat een emoji van een duivel die gitaar speelt.
Dat gebeurt de laatste jaren vaker, zo’n vondst van een enorme voorraad coke verstopt ergens op het Europese vasteland, zegt Robert Fay, het hoofd van de drugseenheid bij Europol. ‘Iedereen vraagt zich af: wat is er in hemelsnaam aan de hand?’ Waarom leggen criminelen zulke grote voorraden cocaïne aan, terwijl het risico op inbeslagname toch reëel is?
Luxemburg
Een eerste antwoord op die vraag ligt in de landen die de cocabladeren telen, waaruit cocaïne wordt gewonnen. De Zuid-Amerikaanse cocateelt explodeert. Zo is in Colombia, wereldwijd de grootste cocateler, de oppervlakte waarop coca wordt geteeld tussen 2018 en 2023 met twee derde uitgebreid tot ongeveer de grootte van Luxemburg. De cocaboeren telen ook efficiënter door betere zaden en teeltmethodes. Op hetzelfde stuk land kan dubbel zoveel coca geproduceerd worden als tien jaar geleden.
De hoeveelheid onderschepte cocaïne in de Antwerpse haven steeg van 41 ton in 2017 jaar na jaar tot 121 ton in 2023. Dat lijkt logisch. Maar vorig jaar kon de douane ‘slechts’ 44 ton onderscheppen. Die historische daling is dus zeker niet te wijten aan minder productie.
Kat en muis
Hoe is die kleinere inbeslagname in de Antwerpse haven dan wel te verklaren? De drugscriminelen zijn de politie te slim af. Want de cokeconsumptie blijft toenemen, zo blijkt uit uit analyses van cocaïneresten in het rioolwater van Europese steden. Aanbod én vraag blijven dus hoog.
In het kat-en-muisspel met douane en politie vermijden drugscriminelen steeds vaker de grote havens als Rotterdam en Antwerpen. Afgewerkte cocaïne simpelweg verstoppen in containers is door strengere controles riskanter geworden.
Bijna een derde van de cocaïne bereikt Europa nu via een tussenstation in West-Afrika. Ook de cocaïne die vorig jaar gevonden was in de Spaanse boerderij volgde die route. Hoofd van de antidrugseenheid van de Spaanse politie Alberto Morales: ‘Vissersboten of narco-duikboten vertrekken in Afrika en droppen ladingen coke ver van het Europese vasteland in de Atlantische Oceaan. Daar worden ze opgehaald door speedboten, die varen de Guadalquivir op en laten de cocaïne op de oevers achter.’
Durfkapitaal
Als de smokkelaars toch nog containerschepen gebruiken in grote havens, camoufleren ze de cocaïne meestal voor ze die in een container verstoppen. Ze verwerken de cocaïne in plastic, steenkool, koffie, karton, meststof enzovoort. Nadien wordt de coke met chemicaliën uit dat dragermateriaal ‘gewassen’ in clandestiene laboratoria.
De Belgische politie ontdekte sinds 2021 al 15 van dergelijke cocaïnewasserijen in ons land, dat blijkt uit cijfers die Knack opvroeg bij de federale politie. Vorig jaar werden er vijf ontdekt, dit jaar tot nog toe twee. Ook in Nederland, Duitsland en vooral op het Iberisch schiereiland worden zulke labs ontdekt.
Nog geavanceerder is chemische camouflage. Daarbij wordt de cocaïne op moleculair niveau gewijzigd. De scanners of drugshonden kunnen die gewijzigde vorm van cocaïne niet herkennen. Nadien is weer een chemisch proces nodig om de cocaïne te herstellen. Naar schatting een vijfde van de cocaïne die vanuit Colombia naar Europa wordt gesmokkeld zou al chemisch gecamoufleerd zijn.
In Nederland kostte een kilo cocaïne een jaar geleden bijna 30.000 euro, nu ongeveer 15.000 euro.
Daniel Brombacher, hoofd van de Europese tak van het Global Initiative against Transnational Organized Crime, is niet verbaasd dat drugscriminelen zulke ingenieuze smokkelmethodes op touw kunnen zetten: ‘Nooit eerder had de georganiseerde misdaad zoveel durfkapitaal beschikbaar om te investeren in corruptie en betere smokkelmethodes.’
Hamsteren
Al die factoren zorgen voor een oververzadigde cocaïnemarkt. In combinatie met de hevige concurrentiestrijd tussen de talrijke criminele netwerken heeft dat de groothandelsprijzen van cocaïne in vele landen doen kelderen.
In Nederland kostte een kilo cocaïne een jaar geleden bijna 30.000 euro, nu ongeveer 15.000 euro. Andere Europese landen zien een vergelijkbare prijsdaling. Morales van de Spaanse antidrugspolitie: ‘Een van onze informanten vertelde dat drugsdealers zeggen: ik handel niet voor minder dan 12.000 euro per kilo, want dan kom ik niet rond.’
Omdat de cocaïneverkoop nu haast niet rendabel is, hamsteren de criminelen, zegt Morales. Door cocaïne te verstoppen, hopen ze schaarste te creëren en de prijs weer op te drijven. Daarom begroef een drugskartel 7 ton coke op de oever van de Guadalquivir.
En de consument?
In een normale legale markt zou een dergelijk overaanbod ook de consumentenprijs doen dalen. Maar dat is niet te merken in het Antwerpse uitgaansleven: de straatprijs van cocaïne blijft grotendeels stabiel rond 50 euro per gram.
De consumentenprijs van coke wordt dan ook haast niet beïnvloed door de groothandelsprijs, zo blijkt uit onderzoek van het VN-bureau voor Drugs en Criminaliteit. De cruciale factor in de straatprijs is hoe groot de dealer het risico inschat op arrestatie of geweld.
Door de halvering van de groothandelsprijs is de zuiverheid van de coke toegenomen. Nu zuivere cocaïne een pak goedkoper geworden is voor hen, versnijden dealers het witte poeder minder met vergelijkbaar uitziende stoffen als ontwormingsmiddel.
Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met het Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP).