‘Vzw’s zijn essentiële laboratoria voor onze samenleving’

Martha Balthazar is theatermaakster. Haar column verschijnt tweewekelijks.

In mijn buurt zijn moestuinen aangelegd door oude mannen, waarin jongeren worden uitgenodigd om te filosoferen over natuur en cultuur. Er is tai chi op dinsdag en een nomadisch wassalon voor hen die het financieel niet trekken. Er is een theaterhuis voor meertalige tieners, een plek waar je gratis juridisch advies kunt krijgen, een vrouwenhuis, een centrum voor huiswerkbegeleiding, een sociaal restaurant, een vereniging voor de Somalische gemeenschap, een boksclub met een bib erbij, een samentuin voor zorgbehoevenden, een skatecafé, een kinderfilmfestival en een medisch centrum voor druggebruikers.

Mijn buurt wordt pas een buurt – en de samenleving pas een plek waarin we samen kunnen leven – bij gratie van al die initiatieven. Doordat op ongeveer elke morsige hoek een plek is gebouwd om elkaar te ontmoeten, te ondersteunen, bij te leren, te ontspannen, op te groeien, oud te worden, je rechten op te eisen, eten te krijgen of je uit te drukken.

Een van de hardnekkigste mythes van het kapitalisme is dat alleen concurrentie en de hang naar winst ons aansporen om hard te werken en ons te ontwikkelen, en dat een maatschappij niet groeit zonder de druk van de markt. Al die verenigingen zonder winstoogmerk bewijzen dat dat niet klopt. Het zijn net zij die de stad leefbaar en het sociale weefsel gezond houden. Het is door hun engagement, moed en creativiteit dat een samenleving kan ontwikkelen en sociale vooruitgang bestaat.

In het netwerk van vzw’s wordt druk gedroomd van een betere wereld, terwijl die bottom-up ook wordt gebouwd. Het zijn essentiële laboratoria, waar een mooiere toekomst op mensenmaat wordt uitgeprobeerd. Waar collectief en democratisch antwoorden worden gezocht op de uitdagingen van onze tijd. In die organisaties zijn inclusiviteit, duurzaamheid, ecologie, zorg of onderwijs geen bureaucratische problemen maar werkwoorden. Werk zonder winst, maar werk waar we allen aan winnen.

Politici weten donders goed dat ze zonder al die organisaties noch stad, noch samenleving hebben, dat er eigenlijk geen betere en makkelijkere investering is dan die initiatieven te ondersteunen. Toch maken ze het graag spannend voor de vzw’s, wier voortbestaan afhangt van wispelturige subsidies. Men teert op hun werk zonder het naar waarde te schatten. Want wanneer winst niet het oogmerk is, lijkt waarde niet te bestaan. Maar wanneer winst niet het oogmerk is, worden solidariteit, creativiteit, inventiviteit of gezondheid dat wel, dan laten mensen zich motiveren door wat er echt toe doet en ontwikkelt een samenleving die richting uit.