Het idee om een databank voor ziektebriefjes op te richten, is volgens huisarts Annelies Janssens de zoveelste illustratie van een beleid dat vertrekt vanuit wantrouwen. ‘Alsof wij ons vakgebied en onze patiënten zelf niet het beste kennen.’
Het is september 2025. De grote vakantie is voorbij, de infectieziekten zijn opnieuw aan een opmars bezig en de najaarsvaccinatiecampagne draait op volle toeren. Voor 75-plussers en 65-plussers met een verhoogd risicoprofiel zijn er twee alternatieve vaccins beschikbaar, zo communiceerde de overheid doodleuk begin deze maand. Alleen: die vaccins moeten niet enkel worden voorgeschreven, er moet ook individueel een terugbetaling bij de mutualiteit worden aangevraagd.
Resultaat? Overvolle agenda’s, ontplofte mailboxen en telefoonlijnen van patiënten die er – terecht – niets meer van snappen. Valt leeftijd dan zo moeilijk af te leiden van een identiteitskaart?
Alsof dat nog niet genoeg was, blijkt er onvoldoende stock van die vaccins te zijn. Een gevolg van laattijdige communicatie of een bewuste strategie, omdat deze vaccins de maatschappij duurder uitvallen?
Gisteren viel er als kers op de taart nog een schrijven van het Riziv in de bus: patiënten die vroeger automatisch goedkeuring kregen voor bepaalde diabetesmedicatie (binnen het zorgtraject), moeten nu plots opnieuw een aanvraag indienen. Kafka zou erom lachen, artsen en patiënten doen het allerminst.
Toen ik twaalf jaar geleden voor de huisartsgeneeskunde koos, wist ik heel goed waarom. Niet om het prestige – andere specialiteiten mogen daar dan meer van genieten – maar om de mensen, de brede waaier aan pathologie en het idee dat je patiënten kan begeleiden doorheen hun hele levensloop.
Bovenal was het ook de vrijheid die me aantrok: zelf mijn agenda bepalen, kiezen hoelang ik uittrek voor een consultatie, geen maximum op vakantiedagen. Vrijheden die ik gelukkig binnen mijn groepspraktijk kan ervaren.
Maar die vrijheid brokkelt af. Voorschrijfgedrag wordt nauwlettend gevolgd door barometers (op zich niet verkeerd), elke afwezigheid moet sinds de afschaffing van het ziektebriefje van één dag apart gedocumenteerd worden, en voor elke terugbetaling of uitzondering moet een nieuwe aanvraag worden ingediend.
We zijn steeds meer bezig met verantwoording en administratie, en steeds minder met geneeskunde. Waardoor steeds meer collega’s afhaken en de wachttijden voor patiënten oplopen.
De rode draad is duidelijk: een beleid dat vertrekt vanuit wantrouwen. Alsof wij, na negen jaar (of langer) opleiding en voortdurende bijscholing, geen experts zouden zijn in ons eigen vakgebied. Alsof wij onze patiënten niet het best kennen. Alsof we uit puur tijdverdrijf attesten en terugbetalingen zouden aanvragen die overbodig zijn.
Het toppunt van dat wantrouwen is de geplande centrale databank voor ziektebriefjes. Ja, langdurige ziekte kost de maatschappij veel geld, en ja, er zullen altijd mensen zijn die het systeem misbruiken.
Maar mijn ervaring leert dat de meeste patiënten net wél willen bijdragen. Ziek zijn is geen bewuste keuze. Vaak zoeken we samen naar progressieve werkhervatting, maar stuiten we op werkgevers die daar niet in mee willen.
Het zou logischer zijn om te investeren in preventie in plaats van repressie: mensen aanmoedigen gezonde keuzes te maken, gezonde voeding, sport en ontspanning betaalbaar te houden, bedrijven met een groot personeelsverloop onder de loep te nemen, psychologische zorg écht toegankelijk te maken.
Iedereen kan ziek worden, door tegenslag of door omstandigheden. Onlangs was het suïcidepreventiedag. België is koploper in suïcidecijfers.
In een samenleving die steeds minder tolerantie toont voor kwetsbaarheid, is dat een alarmsignaal.
Uitwassen mogen aangepakt worden. En ja, er zijn ook artsen die niet altijd te goeder trouw handelen. Maar met de data die nu al verzameld worden, is het perfect mogelijk om excessen te filteren zonder een volledig wantrouwenbeleid over de hele beroepsgroep uit te rollen.
Wat dreigt, is dat de beroepseer en vrijheid van artsen steeds meer uitgehold worden. Dat we niet langer geneeskunde beoefenen, maar administratie. En dat patiënten de rekening betalen.
Als het leven een doos chocolaatjes is, zoals Forrest Gump ooit zei, dan kan je maar beter hopen dat je geen slecht chocolaatje treft. Want in het huidige beleid heb je dan gewoon brute pech.
Annelies Janssens is huisarts in Hoboken.