Veel gemeenten hebben een eigen reglement voor de uitbating van sekswerk. Maar hoe ver reikt hun bevoegdheid?
In de Antwerpse politiecodex staat het volgende: het is verboden voor sekswerkers om ‘tegen het raam te tikken of schoppen om de aandacht van voorbijgangers te trekken’. Bij politiezone HEKLA (Hove, Edegem, Kontich, Lint en Aartselaar), in het zuiden van Antwerpen, mogen sekswerkers niet met ‘woorden, gebaren of tekens’ kenbaar maken dat ze seks verkopen. Daarnaast is het niet toegelaten om sekswerkers op te halen, er ‘gesprekken’ mee te voeren, en abnormaal traag te rijden.
Lokale besturen wijzen om hun regels te verantwoorden steeds naar de bewaring van de openbare rust. In artikel 121 van de Gemeentewet staat dat gemeentelijke regels over prostitutie ‘enkel beogen de openbare zedelijkheid en rust te verzekeren’, en dat ze ‘niet tot doel mogen hebben prostitutie onmogelijk te maken’.
‘Een totaalverbod op tippelen kan eigenlijk niet’, zegt professor bestuursrecht Liesbeth Todts van de Universiteit Gent. ‘De maatregelen moeten proportioneel zijn, bijvoorbeeld tippelen beperkt tot een bepaalde zone.’ Dat is het geval in het Antwerpse schipperskwartier, maar niet in politiezone HEKLA, waar een algemeen verbod geldt.
Verder bevatten lokale reglementen vaak een screening van uitbaters, hygiënevoorschriften en veiligheidsprocedures. Veel van de regels staan ook in de federale arbeidswet sekswerk, die sekswerkers de mogelijkheid geeft om in loondienst te werken. Een bekend voorbeeld is de verplichte alarmknop in elk sekswerkvertrek: baanbrekend op federaal niveau, maar al langer verplicht in verschillende gemeenten.
Waarom de Zweden geen fan zijn van ons model voor sekswerk: ‘De Belgische overheid is een pooier’
Dat die lokale en federale regels naast elkaar bestaan, is volgens professor Todts geen probleem. ‘De federale regels moeten uiteraard worden nageleefd door de gemeenten. Maar omdat ze een ander doel hebben – de federale wet wil een arbeidsrelatie vormgeven en de gemeentelijke draait om ordehandhaving – sluiten ze elkaar niet uit.’
Billijke belasting
‘Sinds lang duiken herhaaldelijk problemen op in de nabijheid van seksuitbatingen, zoals verloedering en verkeershinder’. Het is het relaas van de gemeenteraad van Sint-Truiden eind 2023. En hoewel de vaststelling ‘niet voor alle seksuitbatingen’ geldt, beslist het stadsbestuur een ‘billijke’ belasting in te voeren: 6000 euro om een zaak te openen en 2500 euro per jaar.
De voorbije jaren ontving de Antwerpse stadskas jaarlijks om en bij de 1 miljoen euro aan belastingen uit seksuitbatingen.
Sint-Truiden is geen uitzondering. De Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten (VVSG) heeft weet van twintig gemeenten die belastingen heffen op seksuitbatingen, maar dat overzicht is onvolledig. De bedragen lopen uiteen. Zo betaalt men in Hechtel-Eksel 1700 euro per etablissement per jaar, terwijl Tienen 7000 euro bij de opening én 2000 euro jaarlijkse kosten int. Antwerpen spant de kroon: in de Sinjorenstad moeten uitbaters 3000 euro per kamer ophoesten. De voorbije jaren ontving de Antwerpse stadskas zo jaarlijks om en bij de 1 miljoen euro, voor 320 kamers.
Belasting op seksuitbatingen in 5 Vlaamse gemeenten
Antwerpen: 6000 euro openingsbelasting + 3000 euro per kamer per jaar
Kuurne: 1200 euro per kamer per jaar
Sint-Truiden: 6000 euro openingsbelasting + 2500 euro per zaak per jaar
Tienen: 7000 openingsbelasting euro + 2000 euro per zaak per jaar
Hamme: 6000 openingsbelasting + 1500 euro per zaak per jaar
Prostitutietaks
Daan Bauwens, directeur van sekswerkersorganisatie Utsopi, is niet opgezet met de belastingen: ‘Gemeenten willen sekswerkers gewoon wegjagen en stellen daarom zo goed als onmogelijke eisen. Die belastingen zijn prostitutietaksen zonder juridische grond.’
Zitten zaakvoerders te wachten op arbeidscontracten voor sekswerkers?
Professor Todts kadert: ‘Gemeenten mogen de vrijheid van ondernemen niet aantasten door disproportionele taksen te heffen. Maar het is heel moeilijk hier een bedrag op te plakken.’ Ze geeft het voorbeeld van Sint-Joost-ten-Node. Die Brusselse gemeente zag in 2016 haar nieuwe prostitutiereglement in rook opgaan. Het gemeentebestuur had onder meer de jaarlijkse belasting voor seksuitbatingen opgetrokken van 900 naar 3000 euro. De Raad van State oordeelde dat dit de winstgevendheid van het beroep zou aantasten en vernietigde het reglement.
Wildgroei
En er is nog iets. ‘Het hoofddoel van een belastingreglement moet altijd financieel zijn’, stelt professor Todts. Maar in Sint-Truiden was de motivatie anders. De stad wilde met een hoge belasting vooral ‘de drempel verhogen’ voor nieuwe bars, schrijft burgemeester Ludwig Vandenhove (Vooruit) in een e-mail aan Knack. In het Oost-Vlaamse Hamme valt een soortgelijk verhaal te horen. Daar verklaart burgemeester Lotte Peeters (N-VA) dat het reglement bedoeld is om ‘de vestiging van erotische inrichtingen te ontmoedigen’ en ‘wildgroei’ tegen te gaan. Het resultaat? Geen enkel erotisch etablissement in Hamme, en dus ook geen inkomsten om te belasten.
‘We willen niet dat de effecten van onze wetgeving uitblijven omdat conservatieve burgemeesters ons stokken in de wielen steken.’
‘Het is precies die mentaliteit – dat sekswerk zogezegd uit de hand loopt en ingedamd moet worden – die schadelijk is’, zegt Daphné, zelfstandig sekswerker en medewerker bij Utsopi. De organisatie probeert met man en macht gemeenten te overtuigen om geen bijkomende regels of belastingen op te leggen. Drempels voor sekswerk verlagen was immers de hele opzet van de nieuwe arbeidswet, zegt directeur Daan Bauwens. ‘We willen niet dat de effecten van onze wetgeving uitblijven omdat conservatieve burgemeesters ons stokken in de wielen steken.’
De overheid reageert
Hilde Crevits (CD&V), Vlaams minister van Binnenlands Bestuur: ‘Steden en gemeenten stellen autonoom hun reglementen op. Als die niet verenigbaar zijn met de geldende regelgeving, kan er een klacht worden ingediend bij de toezichthoudende overheid.’
David Cleiren, woordvoerder kabinet burgemeester Antwerpen: ‘Het verbod om tegen het raam te tikken of schoppen kwam er omdat dit gedrag onenigheid veroorzaakte tussen sekswerkers. De seksuitbatingen die belast worden zijn publiek toegankelijke instellingen die gecontroleerd worden door de stad om zo onder meer de arbeidsomstandigheden van sekswerkers optimaal te houden en de veiligheid van betrokkenen te beschermen.’
Kurt Suykerbuyk, commissaris politiezone HEKLA: ‘Het stellen van deze gedragingen (tippelen, nvdr) op de openbare weg wordt verboden omdat ze aanleiding geven tot openbare overlast.’
Lotte Peeters (N-VA), burgemeester Hamme: ‘Sekswerk is in Hamme niet verboden. Een jaarlijkse retributie kan perfect betaald worden door uitbaters en zorgt er ook voor dat deze zaken bij ons geregistreerd zijn. Als jonge vrouwelijke burgemeester erken ik de noodzaak van sekswerk, maar wil ik tegelijk een vinger-aan-de polsbeleid voeren.’
Ludwig Vandenhove (Vooruit), burgemeester Sint Truiden: ‘Er is een onderscheid tussen sekswerk onmogelijk maken en de drempel verhogen om uitbaters te demotiveren.’
