Rapper Freddie Konings: ‘Op de grond slapen vond ik het minst erge aan de gevangenis’

Op 10 oktober komt het nieuwe album van de Antwerpse rapper Freddie Konings uit, waarna een tournee volgt langs Vlaamse en Nederlandse concertzalen. Ondertussen speelt hij nog voorstellingen van De gevangenis, een NTGent-stuk waarin ex-gedetineerden de schrijnende toestanden in onze gevangenissen aan de kaak stellen. ‘Ik vond dat ik er móést aan meewerken, om mijn ervaring te delen. Maar het is ook therapie voor mezelf gebleken.’

Op Manifiesta speelde hij vorig weekend de tent plat met een cover van Mia. Dat hij graag een keer had samengewerkt met Luc De Vos, zegt rapper Freddie Konings in een Instagramfilmpje. Wie weet was dat een even groot succes geworden als zijn collabs met Dikke en Zwangere Guy, die goed waren voor miljoenen streams op Spotify.

Chossellonië 3 heet Konings’ nieuwe album, dat op 10 oktober gelanceerd wordt. Maar het is niet omdat hij eerder Chossellonië 1 en 2 uitbracht dat we meer van hetzelfde mogen verwachten, benadrukt hij tijdens het interview. ‘Zelf verlies ik snel interesse in een artiest die telkens weer met dezelfde vibe komt. Ik probeer dus iets nieuws te brengen, maar dat maakt deze lancering extra spannend. Voor deze plaat heb ik ook bewust samengewerkt met opkomende producers, omdat ik mij maar al te goed herinner wat het betekent om steun te krijgen als beginnend artiest’,  zegt Konings, die in het echte leven Frederick Ewunkem heet.

U  bent geboren in Liberia. Hebt u nog herinneringen aan uw kindertijd daar? 

Freddie Konings: Een jaar na mijn geboorte, tijdens de Liberiaanse burgeroorlog, is mijn vader naar België gevlucht. Een jaar later is mijn moeder hem gevolgd. Ik was zes toen ze mij lieten overkomen. Tot die tijd woonde ik in Liberia bij mijn oma, samen met zeven andere kinderen. Dat was plezant, ik voelde me nooit alleen.

Ik herinner me vooral dat we voetbalden in de tuin en dat we onze bal kwijt waren als we die over het hek trapten. Want onder geen beding mochten we de tuin verlaten om die bal te gaan zoeken. Er woedde een burgeroorlog en overal was er gevaar. Ik was te jong om te beseffen hoe groot die oorlogsdreiging was. Eigenlijk leefde ik al mijn hele leven in een soort van lockdown, voor mij was dat normaal.

Hoe was het om uw ouders al die jaren te moeten missen?

Konings: Je kunt niet missen wat je niet kent. Mijn oma heeft mij altijd uitgelegd dat mijn ouders in een ander land een betere toekomst aan het opstarten waren. Ze toonde mij  foto’s, en de video van hun bruiloft in België moet ik honderden keren bekeken hebben. Ik wist dus heel goed dat zij mijn moeder en vader waren, en ik was blij toen we herenigd werden. 

Hoe was de nieuwe wereld waarin u terecht kwam voor u?

Konings: In België had ik meer vrijheid, want hier moest ik niet binnenblijven. Waar ik het wel moeilijk mee had, was het besef dat iedereen er hier anders uitzag dan ik. Niemand leek op mij, niemand praatte zoals ik. Gelukkig sprak ik al na een jaar vloeiend Nederlands, daar kreeg ik vaak complimenten over. 

Uit uw muziek valt op te maken op dat racisme uw jeugd wat heeft verpest.

Konings: Ik heb me altijd afgevraagd waarom ik niet werd geaccepteerd zoals alle anderen. Als ik ruzie met iemand had, dan geloofde niemand mijn kant van het verhaal. De leraar niet, maar mijn ouders ook niet. Het was altijd mijn woord tegen dat van mijn medeleerlingen, die als één blok tegenover mij stonden. Als ik gepest werd en uit frustratie zelf uithaalde, dan was de conclusie dat ik begonnen was. Nu pas besef ik dat het pesten waarschijnlijk uit onwetendheid voortkwam, uit angst voor het onbekende. Kinderen kunnen ook heel hard zijn voor elkaar. 

Ervaart u nog altijd racisme? 

Konings: De woke-beweging heeft een en ander ten goede veranderd.  De meeste mensen weten dat ze bepaalde dingen niet meer kunnen zeggen of doen. Maar – en wat ik nu ga zeggen, is fucked up – homo’s hebben veel sneller rechten gekregen dan zwarte mannen. Als je tegenwoordig iets zegt dat onrespectvol is tegenover de lgbtq+-gemeenschap en je zegt iets dat onrespectvol is tegenover de zwarte gemeenschap, dan zul je veel harder gestraft worden voor het eerste.

Hoe bent u in de gevangenis beland?

Konings: Op mijn zestiende ben ik gestopt met school en thuis weggegaan. Ik was de voortdurende conflicten beu. Ik ben toen gaan couchsurfen bij vrienden, maar evengoed sliep ik af en toe in het park. Ik dacht makkelijk een job te vinden, ik kende genoeg mensen die zonder diploma aan het werk waren. Maar dat lukte niet zo goed, ik had mijn vreemde  familienaam tegen. En zo werd ik dealer. Ik deed dat met een helder doel voor ogen. Ik had geld nodig om muziek te maken en mijn carrière op gang te krijgen. Toen het lukte in de muziek, ben ik ook meteen gestopt met dealen en was ik snel weer op het rechte pad. 

Ironisch genoeg belandde u net toen in de gevangenis.

Konings: Ik had net een platencontract beet toen ik een brief kreeg waarin stond dat ik me moest aanmelden bij de gevangenis, vanwege eerdere veroordelingen bij verstek. Die timing was hoogst ongelukkig. Anderzijds vind ik het ook maar normaal dat ik vast heb gezeten. Ik had die feiten wel gepleegd, hè.

Het lijkt wel of u, anders dan de meeste gedetineerden, beter uit de gevangenis bent gekomen? 

Konings: Als ik hier toch moet blijven, dacht ik, dan kan ik mijn tijd maar beter nuttig besteden. Ik ben in de gevangenis als een gek beginnen te sporten. Ik woog 130 kilo toen ik binnenging en kwam afgetraind naar buiten. Maar vergis u niet, mentaal ben ik er wel degelijk slechter van geworden. Toen ik buitenkwam had ik last van stemmingswisselingen en op sociaal vlak was het wennen.

Sinds mijn celstraf kan ik slecht tegen drukke plekken met veel prikkels, terwijl ik daar vroeger geen last van had. En mijn leven plannen, dat was ik helemaal verleerd. Meerdere afspraken op één dag? Dat liep in de soep. Logisch natuurlijk, in de gevangenis wordt alles voor je geregeld, en alles is dichtbij. Hoogstens moet je eens een verdieping hoger of lager zijn, nu moest ik ineens met afstanden en tijd in de file rekening houden. 

De situatie in onze gevangenissen is schrijnend, onder meer door personeelsgebrek en overbevolking. Hebt u ook op de grond geslapen?

Konings: Die grondslapers zijn een beetje het symbool geworden van alles wat misgaat in onze gevangenissen, maar eerlijk gezegd, ik heb ook op de grond geslapen en dat vond ik nog het minst erge. Het machtsmisbruik van sommige cipiers zal mij langer bijblijven. Zo ben ik na een gevecht met medegevangenen bijzonder hard aangepakt door een cipier. Terwijl hij zijn knie in mijn rug duwde, zei hij tegen zijn collega’s: ‘Kom, we gaan deze aap naar de isoleercel brengen.’

Naakt en geboeid aan handen en enkels werd ik naar het cachot gebracht. Uit de reacties van zijn collega’s kon ik opmaken dat het niet de eerste keer was dat die cipier zich racistisch gedroeg. Maar in de gevangenis wordt de fout van de ene toegedekt door de andere. Ik ben na dat incident vijf dagen in hongerstaking geweest, zo bang was ik dat ze iets in mijn eten zouden draaien. Later heb ik een nummer gemaakt over dat voorval, waarvoor de bewuste cipier mij heeft aangeklaagd. Maar hij heeft die zaak verloren.

Mensen opsluiten in de gevangenis werkt niet. Dat weten we al dertig jaar en de hoge recidivecijfers bevestigen het. Ziet u betere oplossingen?

Konings: Het probleem begint volgens mij al bij het feit dat de mensen die de celstraffen opleggen niet weten hoe het in de gevangenis toegaat. Zouden zij zelf in staat zijn om de straffen die ze anderen opleggen te ondergaan? Herinner u het tv-programma Recht naar de gevangenis, waarin een rechter, een gevangenisdirecteur en de minister van Justitie in de gevangenis van Haren werden opgesloten. Een gevangenisdirecteur die in de isoleercel werd gestopt lag na twintig minuten al te huilen. Maar die mensen sturen daar wel anderen voor vijf, zes, zeven dagen naartoe. En dan zijn ze verbaasd dat iemand zot wordt.  

Behalve wat inleving in de gedetineerden, zou iets meer begeleiding ook niet slecht zijn. Toen ik de eerste keer binnen zat, voor drie maanden was dat, was ik achttien. Nul begeleiding heb ik gekregen, niemand die met mij sprak, behalve de oudere gedetineerden met zware feiten op hun kerfstok. Dat is de kat bij de melk zetten, toch? ‘Ga maar leren van de besten in het vak.’ (lacht)

Hoe staat u tegenover alternatieve straffen?

Konings: Op zich ben ik al blij dat er eens iets anders geprobeerd wordt dan mensen opsluiten. Maar voor mij werkt het niet. Ik heb eens een werkstraf gekregen, maar ik heb ze niet uitgedaan. Ik vond het absurd, eigenlijk. Ik was in de gevangenis beland omdat ik geld had willen verdienen en daar op een legale manier niet in geslaagd was. En dan zou het een oplossing zijn om mij gratis te laten werken? Help mij dan liever aan een echte job, denk ik dan. 

Een enkelband heb ik ook even gehad, maar dat vond ik erger dan de gevangenis. Want daar zit je tenminste nog allemaal in hetzelfde schuitje. Met een enkelband zit je nog altijd vast, alleen zie je de vrijheid wel. Voor iemand die een partner en kinderen heeft, kan dat werken, maar voor een jonge kerel die graag buiten is, is een enkelband een kwelling.

Toen u de gevangenis vervroegd mocht verlaten, eind 2022, was een van de voorwaarden dat u muziek moest blijven maken. 

Konings: Ik was veroordeeld tot vijf jaar maar ben na anderhalf jaar vrijgekomen. De gevangenis had nochtans een negatief advies gegeven voor mijn vervroegde vrijlating, maar ik botste op een rechter die mijn muziek kende en mij een kans durfde te geven. Wat ik enorm heb geapprecieerd.

En die voorwaarde vond ik zelf niet eens zo vreemd. Muziek was mijn job en wat ik altijd al had willen doen. Ook in de gevangenis schreef ik muziek trouwens, en mijn album Koning met principes is zelfs uitgekomen terwijl ik in de cel zat. We hebben die plaat opgenomen in de week tussen het vonnis en de dag waarop ik binnen moest. Ik vond het belangrijk dat de plaat toen werd uitgebracht. Ik was bang dat iedereen mij anders zou vergeten zijn tegen de tijd dat ik weer vrijkwam. En op die manier had ik tenminste een passief inkomen terwijl ik vastzat. Dat kunnen weinig gedetineerden zeggen.

Welke voorwaarden kreeg u nog opgelegd? 

Konings: Ik mag niet met de auto rijden, geen alcohol of drugs gebruiken en uiteraard geen nieuwe feiten plegen. Dat zijn al bij al geen strenge voorwaarden. Dat rijverbod vond ik eerst vervelend, maar ondertussen heb ik de geneugten van het fietsen ontdekt. Ik woon in Antwerpen. Met de auto kom je daar overal drie keer trager aan, en dan moet je nog parking zoeken, en hopen dat je geen boete krijgt. (lacht) En als het nodig is, dan brengt mijn vriendin mij wel. Over een paar dagen vervallen die voorwaarden trouwens en ben ik opnieuw even vrij als iedereen.

Hoe kunnen we als samenleving vermijden dat kwetsbare jongeren zich laten inlijven door misdaadbendes?

Konings: Ik weet het oprecht niet. Als jongere kijk je niet op naar de brave huisvader die om zes uur thuiskomt van het werk en goed voor zijn gezin zorgt. Je laat je wel de ogen uitsteken door de weelde waarin drugsdealers leven. En al die andere opportuniteiten – studeren en een goede job vinden bijvoorbeeld – zijn veel minder zichtbaar.

Het probleem beperkt zich ook niet tot bepaalde Antwerpse of Brusselse wijken. Al van jongs af aan zie je in films, series en videoclips hoe het goede leven eruitziet. Dat ligt zo ver van je eigen realiteit dat de stap naar de illegaliteit snel gezet is. Maar is dat de schuld van de maatschappij? Ik leg de verantwoordelijkheid voor wat bij mij is misgegaan alleen bij mezelf. Niemand heeft mij met een pistool tegen de slaap verplicht om drugs te gaan dealen, hè. 

Zijn jongens gevoeliger voor die lokroep dan meisjes? Meisjes worden zelden drugdealers, toch?

Konings: Veel minder vaak, dat klopt. Ik denk dat mannen inderdaad gevoeliger zijn voor makkelijk geld verdienen, omdat mannen providers zijn.

Is dat zo? Of is dat wat bepaalde influencers, en sommige rappers, aan jonge mensen wijsmaken? 

Konings: Ik denk dat het in de mannelijke natuur zit. Als ik op restaurant ga met mijn vriendin, dan wordt de rekening standaard aan mij gepresenteerd. In een relatie kun je ook de kosten delen, maar ik ben daar nogal ouderwets in. Het geeft me een akelig gevoel om een vrouw voor mij te laten betalen.

Zet u met die boodschap geen extra druk op jonge mannen? Motiveert u ze daarmee niet net om voor het snelle geld te gaan?

Konings: Dat is zeker niet de bedoeling, ik hoop dat jonge mensen juist leren van mijn fouten. Ik steek de ellende die ik heb gehad niet weg. Daarom ben ik ook steeds eerlijker in mijn teksten. Ik heb ook geen reden meer om me in te houden. Door mijn ervaringen met justitie heb ik toch geen geheimen meer. 

U bent een van de acteurs in De gevangenis, de voorstelling die Lara Staal met vier ex-gedetineerden voor NTGent maakte over de ontluisterende leefomstandigheden in de gevangenissen. Waarom wilde u meedoen?

Konings: Ik heb daar wekenlang over gepiekerd, maar ik vond dat mensen buiten de gevangenis moesten weten hoe het daar is. Achteraf gezien is het ook een soort therapie voor mezelf gebleken om even met iets helemaal anders bezig te zijn.

Hoe was het om theater te maken?

Konings: Leuk. Leerzaam. Helemaal nieuw voor mij, ik ging zelfs nooit naar het theater. De mensen met wie ik voor het stuk samenwerkte én de mensen die kwamen kijken, zijn niet de mensen die ik tegenkom op mijn optredens. Dat is een heel ander publiek, dat mij ook gewoon apprecieerde en mijn talent zag. Het heeft me geholpen om weer in mezelf te geloven. Ik ben er nu van overtuigd dat ik ooit gekroond zal worden tot beste artiest binnen de Vlaamse hiphopscene.

Het theaterpubliek is wellicht een stuk ouder is dan de fans van uw muziek?

Konings: Ja. Als ik de statistieken moet geloven is het gros van mijn fans tussen 19 en 26. Ze zijn wat ouder geworden met de jaren. Mensen van dertien, veertien, vijftien weten niet meer wie Freddie Konings is. Niet alleen omdat ik zelf ouder geworden ben, ik heb de indruk dat die generatie gewoon niet meer geïnteresseerd is in Belgische muziek. 

Zou u nog theater willen doen?

Konings: Het stuk heeft mooie recensies gekregen en binnenkort spelen we weer extra voorstellingen. Misschien wil ik mij wel verder in theater verdiepen, ja. Ik heb nog geen nieuwe aanbiedingen gekregen, maar ik sta er zeker voor open.