‘Links of rechts? Het zijn labels uit een vorig tijdperk’

‘Denk niet links, denk niet rechts. Denk na.’ De zinnen hingen een tijd geleden op zwarte affiches in de straten, in een poging de polarisering te doorprikken. Kijk nu eens voorbij dat gedateerde links-rechtsdenken, was de boodschap.

Ten tijde van de Franse Revolutie werd de tweedeling gebruikt om een onderscheid te maken tussen de voorstanders en tegenstanders van de toenmalige vorst Lodewijk XVI. Aan de linkerkant van het parlement zaten de hervormingsgezinde parlementsleden, aan de rechterkant de behoudsgezinden.

Dat dualisme kleurt tot op de dag van vandaag de debatten. Wie pleit voor meer aandacht voor de geestelijke gezondheid wordt als ‘linkse softie’ weggelachen. Als veiligheid je na aan het hart ligt, ben je een ‘rechtse zak’.

Breuklijnen uit de vorige eeuwen lopen nog altijd door, ook al is de samenleving grondig veranderd. Van de kerkelijke almacht is nog weinig sprake. De ontvoogdingsstrijd van de arbeider is grotendeels gestreden. En het Nederlands is gelukkig ontsnapt uit zijn gemarginaliseerde positie.

Hét probleem met het verschil tussen links en rechts is dat elk debat a priori in de kiem wordt gesmoord.

Vandaag verdeelt migratie de geesten, het klimaat evenzeer. De precaire werkomstandigheden van de Uberchauffeur en Deliverookoerier baren ons zorgen. De Amerikaanse abortuswetgeving wordt teruggedraaid en beroert ook bij ons de publieke opinie. Nieuwe breuklijnen tekenen zich af.

De sociaaleconomische breuklijn uit de vorige eeuw blijft weliswaar deels overeind, maar dan wel in een andere vorm. Herverdeling als criterium om de linkerzijde te onderscheiden van de rechterzijde, is begrijpelijk. Maar wat met de etnisch-culturele breuklijn, zoals migratie? Ben je links als je hart bloedt wanneer minderjarige vluchtelingen op straat slapen? Ben je rechts wanneer je in een volgende fase verwacht dat die kinderen zich integreren? En wat met het klimaat? Is een pleidooi voor kernenergie rechts? Is minder met de auto rijden links?

Hét probleem met het verschil tussen links en rechts is dat elk debat a priori in de kiem wordt gesmoord. De boodschapper wordt verketterd omdat hij volgens de ontvanger tot de ene of andere zijde behoort, hoewel de boodschapper zichzelf misschien noch als links noch als rechts identificeert. Je kunt maar naar elkaars hartenkreten en argumenten luisteren als je je in de ander leert te verplaatsen. Om het debat in leven te houden, is herkenning in de ander nodig. Mensen bij voorbaat verdelen in links en rechts bemoeilijkt dat proces.

Misschien ligt de waarheid wel in het midden. Zoals zo vaak. Links of rechts? Labels uit een vorig tijdperk. Gerard Reve zei het al: ‘Rechts, respectievelijk links zijn alleen in het wegverkeer en in de architectuur objectieve begrippen.’