Via haar sociale media geeft influencer The Wizard Liz, van Tsjetsjeense afkomst maar opgegroeid in Antwerpen, miljoenen vrouwen advies over zelfvertrouwen, relaties, ‘vrouwelijke energie’, succes en persoonlijke groei. Wie is deze ‘Andrew Tate voor meisjes’? ‘Ze geeft het concept golddigger een eigen, feministische invulling.’
Haar echte naam is Lize Dzjabrailova. Ze heeft bijna 8 miljoen volgers op YouTube, 3 miljoen op Instagram en meer dan 7 miljoen op TikTok. Ze richt zich tot (jonge) vrouwen die onzeker zijn over relaties, uiterlijk, werk, mentaal welzijn, levensdoelen. De twintiger, bekend onder haar online naam ‘The Wizard Liz’, is in enkele jaren tijd uitgegroeid tot een extreem populaire stem in de uitdijende womanosphere, ook wel femosphere genoemd. Socialemediaexperts noemden de in Antwerpen opgegroeide tovenaar Liz in een onderzoek van De Standaard ‘het gezicht van de femosphere’.
Andrew Tate voor meisjes
De femosphere begon als een feministische tegenreactie op de manosphere – een verzameling sites, blogs en socialemedia-accounts van mannen die machogedrag, antifeministische, seksistische en extreem traditionele opvattingen over mannelijkheid promoten, en soms zelfs geweld op vrouwen aanmoedigen.
‘Inmiddels is de femosphere uitgegroeid tot een griezelige vrouwelijke evenknie met veel overeenkomsten met de manosphere, “Andrew Tate voor meisjes” gedoopt,’ schreef filosofe Stine Jensen in een recente column in de Nederlandse krant NRC. Jensen bespeurt bij die ‘femfluencers’ een soortgelijke giftigheid tegenover de andere sekse.
De meeste mannen zijn geen knip voor de neus waard, dat is de teneur. En vrouwen kunnen maar beter focussen op hun uiterlijk en goede omgangsvormen. Dan kunnen ze een rijke alfaman aan de haak slaan die hen financieel ondersteunt, zodat ze niet zelf uit werken hoeven terwijl ze ook nog eens voor de kinderen en het huishouden zorgen. Antifeministisch feminisme, noemen sommige academici de denkbeelden in de femosphere.
Maar de femosphere is heel divers. Een apart genre zijn de immer elegante tradwives, die perfect gekapt en opgemaakt levensvervulling (lijken te) halen uit taarten bakken voor man en kinderen, de klok van de sekseverhoudingen willen terugdraaien naar de jaren 1950 en, zeker in de Verenigde Staten, sterk aanleunen bij de radicaal-rechtse MAGA-ideologie.
Mooie jurken
Waar past tovenaar Liz, onze homegrown femfluencer die sinds dit jaar in Dubai woont, in dit plaatje? Na een dag marathonkijken naar de (overwegend Engelstalige) motiverende video’s van The Wizard Liz, is dat niet altijd makkelijk vast te stellen.
Sommige filmpjes hebben een overduidelijk feministische inhoud: stel je grenzen als vrouw, laat niet op je kop zitten, neem ruimte in, wees assertief indien nodig, laat mannen je nooit respectloos behandelen of tegen je praten.
Vaak zijn haar adviezen gewoon heel materialistisch en individualistisch: wees egoïstisch, denk in de eerste plaats aan jezelf, you are the main character!
Andere filmpjes, over hoe vrouwen hun partners onderhoudsgeld moeten vragen, met name voor mooie jurken om op dates goed voor de dag te komen, klinken wat reactionair, al zegt The Wizard Liz er voor de volledigheid bij dat vrouwen financieel ook op eigen benen moeten kunnen staan.
Nog vaker zijn de adviezen gewoon heel materialistisch – zoals in de video over ‘how to become rich’ – en individualistisch: wees egoïstisch, denk in de eerste plaats aan jezelf, you are the main character!
Het uitgangspunt is dat elke vrouw, net zoals Liz, in de kern een tovenaar is, die zichzelf en haar leven, als ze zich de juiste houding en skills eigen maakt, kan verbeteren – ‘upgraden’ – en compleet transformeren. Maar, houdt Liz haar volgers voor, stop met lui en pathetisch zijn. Zelfbeklag en zielig zitten kniezen, interesseren niemand en helpen je geen meter vooruit. Je moet werken aan jezelf, aan de binnen- en aan de buitenkant.
Voor de binnenkant verwijst ze in elke video naar haar hoofdsponsor BetterHelp, een online platform voor geestelijke gezondheidszorg, ter aanvulling van haar eigen, richting een droomleven gidsende video’s met titels als How to make people respect you, How to make someone obsessed with you (een variant op een andere video, namelijk ‘Why everyone is always obsessed with me’, want van valse bescheidenheid heeft Liz geen last) of ‘How to be hot’. Dat laatste bereik je vooral door niet zelf mannen achterna te zitten, maar door hen op je te laten jagen.
Prinsessenleven
Digitale feministen uit de femosphere zoals The Wizard Liz, schrijft de Indiase feministische academica en auteur Ananya Ray, gebruiken tot op zekere hoogte dezelfde taal als toxische mannelijke influencers zoals Andrew Tate, en hebben vaak ook zijn lucratieve businessmodel gekopieerd. ‘Tegenover de seksistische en door beurskoersen geobsedeerde alfaman staat dan de “high-value” vrouw, die vindt dat vrouwen moeten ophouden met zeuren over hun lot, om te worden behandeld als prinsessen.’
Een prinsessenleven betekent, aldus The Wizard Liz, geen arme jongens daten, want dat zijn losers die je energie en je geld doen weglekken. Haar hart breekt, zegt ze, als ze hoort dat vrouwen de rekening delen met mannen, of erger nog, betalen voor een man. Dat is niet haar idee van respect.
‘Mannen eisen zo veel van vrouwen, maar wij vrouwen leggen de lat voor mannen doorgaans op de grond en mogen niet zeggen dat geld belangrijk is.’
‘Wat is er mis met een man kiezen van wie je weet dat hij voor zijn kinderen zal zorgen, in plaats van een man zonder inkomen die zijn kinderen een trauma zal bezorgen?’ houdt ze haar publiek voor. ‘Als je denkt dat het verkeerd is dat een man je financieel steunt, probeer dan eens een relatie met een man die blut is. Hij gaat bij je op de bank liggen, terwijl jij je te pletter werkt en alles voor hem doet. Mannen eisen zo veel van vrouwen, maar wij vrouwen leggen de lat voor mannen doorgaans op de grond en mogen niet zeggen dat geld belangrijk is.’
Haar eerste vriendje, vertelt ze, was een multimiljonair die haar alles gaf waar ze om vroeg. Maar niet de bedragen op zich zijn het allerbelangrijkst, wel dat een man een kostwinnersmentaliteit heeft. ‘Trouw met een man die je veel spullen geeft en je de princess treatment geeft.’
Het internet bulkt van de adviezen over hoe vrouwen koninginnen/diva’s /prinsessen kunnen worden, kunnen ‘shinen’ en ‘glowen’, en welke technieken en formules ze moeten gebruiken om onweerstaanbaar te worden en hun superverleidingskracht aan te boren.
Bij The Wizard Liz is dat niet anders. Alleen: niet iedereen ziet eruit als zij. Een heel knappe meid, zoveel is zeker, aan wie ook nog eens hard is gewerkt met fillers, botox, een borstvergroting… ‘Mensen noemen mij soms een golddigger’, zegt Liz, inmiddels getrouwd, over haar houding tegenover mannen. ‘Maar ik ben gewoon een meisje met doelen in het leven.’
‘Over collectieve actie of systemische veranderingen rept The Wizard Liz met geen woord.’
Ananya Ray betoogt dat The Wizard Liz het concept golddigger een eigen, feministische invulling geeft. Als het systeem zo tegen je werkt, kun je maar beter mannen manipuleren en het patriarchaat naar je hand zetten, is haar onderliggende boodschap, legt Ray uit. ‘Maar over collectieve actie, systemische veranderingen, rept ze met geen woord. Bovendien: het is zoals de meisjes die gratis drank krijgen aan de bar. Dat lukt alleen bij conventioneel mooie meisjes.’
Tough love
Het valt niet moeilijk in te zien waarom vrouwen massaal vallen voor de pep-video’s van The Wizard Liz – ‘ik heb altijd geweten dat god grote plannen met mij had’. Liz wil die vrouwen immers helpen te slagen in het leven en moedigt hen aan in zichzelf te geloven (‘your blessings are coming’) zodat ze even mooi, rijk, succesvol en zelfverzekerd kunnen worden als zij, en mannen hen als een prinses willen behandelen.
Over het leven van Lize Dzjabrailova is weinig geweten. Ze geeft geen interviews. Haar langere video’s filmt ze meestal in kale, nauwelijks gemeubelde appartementen met gesloten gordijnen en rolluiken, zodat het onmogelijk is om haar te lokaliseren.
Over haar persoonlijke levensgeschiedenis weten we alleen wat ze zelf zo nu en dan prijsgeeft: haar moeder is gevlucht voor de oorlog in Tsjetsjenië, heeft haar kinderen alleen opgevoed in Antwerpen en hard gewerkt om het hoofd boven water te kunnen houden.
Jonge vrouwen worden steeds linkser, jonge mannen steeds conservatiever
Zelf verwijst Liz geregeld naar een – intussen verwerkt – trauma uit haar verleden, met een vader die een nietsnut was en haar moeder bedroog. Ze spreekt vaak in vage bewoordingen over god. Als ze moslima is, iets waarover online druk wordt gespeculeerd, dan in elk geval het vrijgevochten type. Ze heeft verschillende relaties gehad voordat ze haar verloofde ontmoette.
Of beter ex-verloofde, want dit bommetje bracht Liz zelf vorige week naar buiten: hij heeft haar bedrogen terwijl zij vier maanden zwanger is. En dus heeft ze besloten haar verlovingsring ter waarde van 100 000 dollar te verkopen en het bedrag te doneren aan organisaties die alleenstaande moeders ondersteunen.
Liz zelf zal die steun niet nodig hebben. Haar maandelijkse verdiensten op sociale media worden geschat tussen de 58.000 en 79.000 dollar.
‘Ze slaat ons in het gezicht en houdt ons een spiegel voor. Liz is de enige die dat kan.’
Een slimme zakenvrouw dus, actief in een winstgevende niche. ‘Ik ben een kind van migranten, maar ik was altijd geobsedeerd door geld en werd miljonair toen ik 24 was’, zegt ze zelf.
Haar stijl wordt omschreven als luid, vurig en ook wel streng. Tough love: stop met jammeren, deal met je problemen en neem de controle over je leven. Of zoals een van haar talrijke volgers het verwoordt: ‘Ze slaat ons in het gezicht en houdt ons een spiegel voor. Liz is de enige die dat kan.’
Bieke Purnelle (RoSa): ‘De nieuwe antifeministen bedenken heel individuele, soms bijna narcistische oplossingen, die alleen haalbaar zijn voor vrouwen met een rijke partner’
We vroegen Bieke Purnelle, journaliste en directeur van RoSa, het kenniscentrum voor gender, feminisme en gelijke kansen, hoe ze aankijkt tegen de uitdijende femosphere, waar vrouwen online een heel traditionele kijk op genderrollen promoten.
Beleeft het feminisme een identiteitscrisis?
Bieke Purnelle: Ik denk van niet. Ik heb er in elk geval geen last van en mijn collega’s ook niet. Antifeministische sentimenten zijn niet nieuw. Die tegenstand was er van in het begin. Eind negentiende eeuw verdedigden antifeministen het idee van de vrouw aan de haard, die zich niet in publieke aangelegenheden moest mengen. Daartegenover stond een strijdbare suffragettebeweging.
U hebt niet het gevoel dat de tegenstand opnieuw meer tractie krijgt?
Purnelle: Feminisme roept altijd tegenreactie op. Op de tweede feministische golf in de jaren 1960 en 1970 kwam er ook veel kritiek. De antifeministische ideeën die femfluencers vandaag propageren, verschillen daar niet zo veel van. Denk aan de tradwifetrend, met vrouwen die een leven aanprijzen dat is gewijd aan het huishouden en het moederschap, terwijl hun partners kostwinner zijn.
Vandaag raken dat soort denkbeelden makkelijker, sneller en op veel agressievere wijze verspreid. Bovendien worden ze ook vertaald in conservatief beleid dat vrouwen benadeelt. Dat is wel zorgwekkend.
Misschien kijken die jonge vrouwen die de klok willen terugdraaien naar hun overwerkte moeders die een baan en de zorg om de kinderen moeten zien te combineren, en geloven ze niet meer in de beloofde feministische bevrijding?
Purnelle: Het ironische is dat dit soort figuren en feministen hetzelfde probleem aankaarten, namelijk dat het onmogelijk is voor vrouwen om werk en al die onbetaalde zorg te combineren. Maar de nieuwe antifeministen bedenken heel individuele, soms bijna narcistische oplossingen, die alleen haalbaar zijn voor vrouwen met een rijke partner.
‘Natuurlijk mag je kiezen voor een leven zonder baan. Maar die levensstijl propageren als bevrijdend getuigt van een enorme blinde vlek.’
De tweede groep, de feministen, bedenken collectieve oplossingen, zoals arbeidsduurverkorting, een betere waardering voor onbetaalde zorgarbeid enzovoort. Hoe kan een poetshulp nu in godsnaam een tradwife worden? Hoe kan een alleenstaande moeder lekker thuisblijven om koekjes te bakken? De helft van de bevolking zit bovendien niet in een relatie. En meer dan de helft van de relaties loopt ook nog eens stuk. Daar sta je dan, met je koekjes en je mooie jurken. Natuurlijk mag je kiezen voor een leven zonder baan, maar die levensstijl propageren als bevrijdend, getuigt van een enorme blinde vlek.
The Wizard Liz is een bekende stem in de femosphere, maar een tradwife is ze niet. Ze klinkt op sommige vlakken best feministisch en heeft van zichzelf een succesvolle business gemaakt. Maar ze verwacht wel van een man dat hij haar wil onderhouden en verwent als een prinses.
Purnelle: Maar dan maak je van een romantische relatie wel een soort koopwaar of transactie. Dat mag allemaal, maar liefde speelt daarin geen rol. Het gaat heel vaak over de vraag of dit feministisch is of niet. Daar komt nog bij dat deze vrouwen vaak een heel manonvriendelijk beeld hebben.
‘In de femosphere moeten mannen rijk, succesvol en gespierd zijn, anders zijn het losers. Maar het grootste deel van de mannen beantwoordt helemaal niet aan dat beeld.’
In die zin is de femosphere wel degelijk het spiegelbeeld van de manosphere?
Purnelle: Absoluut. Mannen moeten rijk, succesvol en gespierd zijn, zoals de traditionele alfamannen in het discours van de Canadese psycholoog Jordan Peterson, anders zijn het losers. Maar het grootste deel van de mannen op deze planeet beantwoordt helemaal niet aan dat beeld en de verwachtingen van die vrouwen.
Die mooie en door zelfverbetering geobsedeerde vrouwen staan op hun eigen apinnenrots, zeg maar.
Purnelle: Precies, het is hetzelfde verhaal als in de manosphere, waar je op individuele manier boven aan de maatschappelijke ladder moet zien te raken. Als je in dat proces iedereen onder je moet vertrappelen, dan is dat maar zo.
Vlaamse tienerjongens in de ban van Andrew Tate: ‘Blijf jij maar thuis, ik zorg voor het geld’
