Meisjes en jonge vrouwen van generatie Z worden steeds linkser. Is dat echt alleen een kwestie van actie en reactie?
Zelfs als u dit voorjaar Adolescence niet zag, is de kans groot dat u er zonder veel moeite over kunt meepraten. De Netflix-reeks, waarin een Britse tienerjongen ervan wordt beschuldigd een meisje van zijn school te hebben vermoord, kreeg niet alleen uitstekende kritieken, maar was ook de aanleiding voor heel veel artikels over de manosphere.
Jamie, zoals de tiener heette, was zo’n jongen die er op internet in was verdwenen. Daar zijn het influencers als Andrew Tate – de naam valt wel héél erg vaak – die van zulke jongens vrouwen hatende, radicaal-conservatieve ballen maken.
In de achtergrond daarvan verschijnen al enkele jaren zorgwekkende onderzoeken waaruit blijkt dat het niet heel goed gaat met onze jongens: ze doen het slechter op school dan meisjes en missen vaak perspectief. Bovendien, blijkt ook, schuiven ze almaar verder op naar rechts of radicaal-rechts.
Maar wat is er tegelijkertijd met de meisjes en, ondertussen, jonge vrouwen van generatie Z aan de hand?
Wel, die vrouwen worden op hetzelfde moment linkser. Niet zelden lijken vrouwelijke gen Z’ers zelfs verder naar links op te schuiven dan hun mannelijke collega’s naar rechts. Een invloedrijk onderzoek van Gallup naar Amerikaanse jongeren tot 24 jaar, liet vorig jaar al een genderkloof zien die zo goed als volledig door vrouwen werd veroorzaakt. Terwijl de positie van jonge mannen gelijk bleef, waren vrouwen in enkele jaren tijd stevig naar links opgeschoven. Het verschil op die schaal was ondertussen 23 procent, ongezien groot.
In Europa leverden de Duitse verkiezingen in februari bewijsmateriaal voor dezelfde trend. Onder mannelijke jongeren was het radicaal-rechtse AfD de populairste partij: een kwart van hen had ervoor gestemd, tegenover slechts 14 procent van de jongste vrouwen. Omgekeerd hadden dan weer 34 procent van die vrouwen voor Die Linke gestemd, tegenover slechts 15 procent van de mannen. Jongens en meisjes als elkaars spiegelbeeld.
In het Verenigd Koninkrijk waren er bij de laatste verkiezingen ook al significante verschillen in stemmen voor de groenen en voor Reform UK van Nigel Farage. Die verschillen lijken sinds de verkiezingen van vorig jaar alleen nog maar (veel) groter te zijn geworden. In Amsterdam zijn er ondertussen jonge vrouwen die actievoeren aan een abortuskliniek en zichzelf opnieuw, zoals ooit hun grootmoeders, dolle mina’s noemen.
Vlaamse tienerjongens in de ban van Andrew Tate: ‘Blijf jij maar thuis, ik zorg voor het geld’
Focus op jongens
Ook politicologen zien dat er iets aan de hand is met de meisjes van gen Z, al zijn er alleen al door hun jonge leeftijd nog maar weinig grondige onderzoeken naar gebeurd. ‘Het verschilt vaak van land tot land, en soms zelfs van jaar tot jaar’, vertelt Ruth Dassonneville. Ze werkte lange tijd als politicologe in Canada, maar keerde dit jaar terug naar de KU Leuven. ‘De trend is wel duidelijk: zoals jongens zich in de laatste jaren rechtser zijn gaan positioneren, zien we dat meisjes hetzelfde doen op links. Zij stemmen steeds vaker voor nieuwe, linkse partijen zoals de groenen of Die Linke in Duitsland.’
‘Het is bovendien opmerkelijk dat er zo veel gefocust wordt op de jongens, want de trend bij meisjes is in heel wat landen duidelijker’, zegt ook Rosie Campbell, professor politicologie verbonden aan het King’s College London en gespecialiseerd in dit onderwerp.
‘Meisjes stemmen aanzienlijk meer voor Groen.’
Ook in Vlaanderen is er ondertussen hier en daar wel wat onderzoek gedaan naar gen Z, bijvoorbeeld nog maar recent door de Universiteit Antwerpen. ‘Meisjes stemmen aanzienlijk meer voor Groen’, zegt politiek wetenschapster Laura Jacobs over dat onderzoek. ‘Ze geven ook aan veel minder enthousiast te zijn voor een stem op Vlaams Belang en zelfs N-VA dan jongens van dezelfde leeftijd. We weten voorlopig natuurlijk niet of dat straks zal veranderen als ze ouder worden, maar alle trends wijzen wel in dezelfde richting.’
Genderongelijkheid bij migranten: ‘Als migrantenvrouw groei je op met het idee: je moet de eer van je familie beschermen’
Klimaat vs. migratie
Waarover verschillen de meisjes van gen Z dan van mening met de jongens? In de Verenigde Staten maakt alles wat onder Donald Trump gebeurde het eenvoudig te begrijpen dat jonge vrouwen zichzelf vaker als liberal of progressief omschrijven. Het terugdraaien van de abortuswetgeving door het Hooggerechtshof in 2022 is daar het belangrijkste voorbeeld van. In dat land zijn vrouwen ondertussen ook op alle mogelijke manieren actiever bezig met politiek dan mannen, iets wat heel erg lang omgekeerd is geweest.
In de Verenigde Staten maakt alles wat onder Donald Trump gebeurde het eenvoudig te begrijpen dat jonge vrouwen zichzelf vaker als liberal of progressief omschrijven.
Het is lang niet alleen in de VS dat die thema’s voor de grootste verschillen zorgen. Ook in Europa is gendergelijkheid een onderwerp waarop vrouwen steeds progressiever worden. ‘Vooral stellingen over vrouwenrechten, discriminatie en de nood aan feminisme leveren ons heel andere antwoorden op’, zegt Gefjon Off. Zij doet aan de universiteit van Hamburg specifiek onderzoek naar die onderwerpen. ‘Soms zien we dat jonge mannen conservatiever denken dan de rest van de bevolking als het over feminisme gaat, maar we zien inderdaad evengoed dat jonge vrouwen veel progressiever worden. Ook in vergelijking met oudere vrouwen.’
Ook andere thema’s sturen meisjes naar links. Het succes van groene partijen onder hen verraadt het al: ze vinden klimaat aanzienlijk belangrijker dan jongens. Het is absoluut geen toeval dat de klimaatbeweging getrokken wordt door jonge vrouwen als Greta Thunberg. ‘Wij hebben vorig jaar een groot onderzoek gedaan bij jongeren’, vertelt Jacobs. ‘Ze mochten daarbij zelf in open vragen aangeven welke thema’s voor hen het belangrijkst zijn, en daar zagen we ook duidelijk dat het klimaat vooral meisjes beroert. Jongens van dezelfde leeftijd noemden veel vaker hardere thema’s als migratie, of de begroting en de economie.’
Jongens verrechtsen, meisjes verlinksen: is de genderkloof bij Gen Z straks onoverbrugbaar?
Economisch kwetsbaar
Helemaal nieuw is dat verschijnsel in de grond niet: in de meeste landen stemmen vrouwen al enkele decennia linkser dan mannen. Nochtans waren ze tot daarvoor vaak conservatiever, toen ze meestal ook nog religieuzer waren dan mannen. Die periode ligt al een hele tijd achter ons.
Uit sommige onderzoeken blijkt al even dat vrouwen grotere voorstander zijn van investeringen in onderwijs en gezondheidszorg, maar het zou ook kunnen komen doordat ze vaker precaire of gewoon slechtere jobs hebben dan mannen. Zij werken vaker parttime en moeten hun werk nog steeds beter zien te combineren met huishoudelijke taken. Dat zijn allemaal redenen waarom iemand een voorstander kan zijn van een linksere overheid die herverdeelt en ondersteunt.
‘Door de financiële crisis van 2008 zijn de genderverschillen op scherp gesteld.’
Al zijn het vooral culturele thema’s die de meeste aandacht krijgen in de media, ook op die sociaal-economische as schoven jonge vrouwen de laatste jaren nog verder op naar links. Rosalind Shorrocks doet er aan de universiteit van Manchester onderzoek naar, en zag dat terugkomen in haar resultaten. ‘De genderkloof die er voor elke generatie is op deze thema’s, is het grootst voor de jongste generatie’, zegt Shorrocks. ‘Ik denk dat veel te maken heeft met de financiële crisis van 2008 en alle besparingen die daarop zijn gevolgd. Vrouwen zijn economisch altijd al kwetsbaarder geweest, en dat is daardoor erger geworden. Dat heeft de genderverschillen op scherp gesteld.’
De femosphere dijt uit: ‘Zorg ervoor dat een man je verwent en behandelt als een prinses’
Hoogopgeleid
Alleen al omdat het hier om zo’n jonge generatie gaat, is er nog niet erg veel onderzoek gebeurd naar deze groep en hun politieke voorkeuren. Het beeld moet zich nog verder uitkristalliseren, en zal naarmate deze generatie ouder wordt misschien ook nog veranderen.
Eén zo’n bevinding die de onderzoekers van de Universiteit Antwerpen tegenkwamen in de data die zij verzamelden, is dat het verschil tussen jonge mannen en vrouwen goeddeels verklaard wordt door de opleidingsgraad. Het zijn vooral hoogopgeleide jonge vrouwen die veel linkser zijn in vergelijking met hoogopgeleide jongens. Zodanig links dat ze de cijfers voor hun hele generatie kleuren. ‘De verschillen tussen lager opgeleide mannen en vrouwen in die jongste generatie zijn niet zo heel erg groot, of niet groter dan onder andere generaties’, vertelt Laura Jacobs. ‘Het zijn vooral de hoogopgeleide vrouwen die zich echt significant linkser positioneren. Dat verschil naar opleiding is ook het grootst voor de sociaal-culturele thema’s.’
Wat dan weer onder jonge vrouwen wél vrij algemeen is, bleek ook uit het Antwerpse onderzoek: de aversie voor radicaal-rechts. Terwijl nogal wat jonge mannen daarmee lijken te flirten, valt de boodschap van die partijen bij meisjes op een koude steen. Driekwart van de jonge vrouwen van gen Z gaf aan dat de kans klein is dat zij ooit voor het Vlaams Belang zullen stemmen. Daarmee scoren ze aanzienlijk hoger dan vrouwen van andere leeftijden, en bij jongens van gen Z is dat cijfer minder dan de helft. (Van de jongens noemt zo’n 32 procent de kans groot ooit op die partij te stemmen, van de meisjes is dat slechts negen procent.)
‘Vrouwen stemmen nooit graag voor partijen waar een stigma rond hangt, en zien hun stem ook niet graag verloren gaan aan een partij die nooit kan meebesturen.’
Die aversie tegen radicaal-rechts is ook internationaal breed gedocumenteerd. ‘Het hangt ook samen met een aversie voor risico’, verduidelijkt Ruth Dassonneville. ‘Vrouwen stemmen nooit graag voor partijen waar een stigma rond hangt, en zien hun stem ook niet graag verloren gaan aan een partij die nooit kan meebesturen. Zulke partijen proberen zichzelf aantrekkelijker te maken door vrouwelijke topfiguren naar voren te schuiven, maar ik heb nog geen hard bewijs gezien dat ze daar ook echt in slagen.’
Femosphere?
Als jonge mannen gekneed worden in de online manosfeer, bestaat er dan ook zo’n spiegelbeeld voor vrouwen op sociale media? Mascottes als Andrew Tate zijn aan de vrouwenkant niet te zien, alleen al omdat vrouwen die ongemeen populair worden op TikTok of Instagram dat vaak doen met thema’s als gezondheid die slechts zijdelings iets met politiek te maken hebben.
Voorlopig is er ook geen onderzoek naar gedaan, maar geen enkele van de onderzoekers met wie we spraken twijfelt eraan dat sociale media vandaag een belangrijke rol spelen. ‘Gen Z volgt het nieuws heel vaak via sociale media’, zegt Rosie Campbell. ‘Het zou kunnen dat jongens en meisjes op basis van kleine verschillen andere berichten te zien krijgen, en vervolgens steeds verder in die richting worden getrokken. We hebben daar dringend meer onderzoek naar nodig, want ik maak me daar grote zorgen over. Dat gaat niet enkel over politieke voorkeuren, maar ze krijgen ook andere boodschappen te zien waar niemand enige controle over heeft.’
Dit voorjaar schreef de Nederlandse politicoloog Cas Mudde over linkse meisjes in The Guardian. Hij begreep niet goed waarom daar niet veel meer aandacht naar gaat dan naar rechtse jongens, aangezien die jongens ook maar volgen wat er in de rest van de samenleving gebeurt: iederéén stemt steeds rechtser, dus is het niet heel opmerkelijk dat het ook onder jongeren gebeurt. ‘Het was natuurlijk wel lange tijd een trend dat jongere generaties steeds progressiever en linkser werden in vergelijking met hun ouders’, zegt Campbell daar nog over. Zij begrijpt die ongelijke aandacht wel. ‘Het is verrassend dat jongens met die trend lijken te breken, terwijl meisjes in die zin het patroon volgen van eerdere generaties. Veel mensen zijn vandaag ook vooral bezorgd over de opkomst van radicaal-rechts. Dat is een bedreiging voor onze democratie. Het idee dat zulke partijen erin slagen jonge mannen te rekruteren voor hun zaak, is echt wel alarmerend.’
Bieke Purnelle (RoSa, schrijfster) ‘Andrew Tate is passée’
Merkt u ook dat jonge vrouwen steeds linkser worden?
Bieke Purnelle: De aandacht voor het thema van RoSa, gendergelijkheid, neemt onder jonge vrouwen zeker toe. Helaas wordt dat ook als een links thema beschouwd. De activiteiten die wij organiseren, zoals feministische boekenclubs, trekken de laatste jaren steeds jongere vrouwen aan. Dat was vroeger wel anders. Het blijkt ook uit de vele vragen die we van studenten krijgen voor scripties en masterproeven.
Hebt u daar een verklaring voor?
Purnelle: Deels is dat natuurlijk actie en reactie. We beleven een jongenscrisis, zoals we het ondertussen zijn gaan noemen. Jongens hangen conservatieve ideeën aan om zichzelf een plaats te geven in een veranderende samenleving. Als zij weer vallen voor zo’n verstikkend beeld van vrouwen én mannen, komt daar bij jonge vrouwen een fervente reactie op. Zij kijken ook naar de rest van de wereld: de rechten die vandaag in de Verenigde Staten onder Donald Trump worden teruggedraaid, zijn hier ook niet veilig.
De woke-beweging was altijd queer, en trok misschien ook meer vrouwen aan. Ziet u dat ook?
Purnelle: Woke is ondertussen zo’n containerbegrip geworden, zelfs de klimaatbeweging valt daar tegenwoordig onder. Toevallig is dat wel een voorbeeld van een thema waar meisjes en vrouwen de trekkers van zijn. Jongens krijgen dan weer op sociale media influencers te zien die het liefst met vervuilende auto’s rijden, veel vlees eten en zelfs geen herbruikbare tasjes willen gebruiken omdat zoiets niet past bij hun beeld van mannelijkheid.
Spelen die influencers een belangrijke rol?
Purnelle: Voor meisjes is mij dat minder duidelijk: er zijn uiteraard feministische influencers, maar er zijn ondertussen ook conservatieve tradwives te vinden op Instagram en TikTok. Voor jongens zien we die effecten veel meer: Andrew Tate is al lang passé, er bestaat op sociale media een waterval aan content waar zij in terecht kunnen komen. Vijf jaar geleden merkten wij al op scholen, nog voor de media erover schreven: er is hier duidelijk iets aan de hand. Dat zien we bij meisjes voorlopig veel minder.
