Door de beperking van de werkloosheid in de tijd zullen de komende twee jaar ongeveer 65.000 Vlamingen hun uitkering verliezen. De OCMW’s bereiden zich voor op een eventuele stormloop door extra maatschappelijk werkers aan te nemen.
Tienen, Turnhout, Koksijde, Genk. Wie op de website van de arbeidsbemiddelingsdienst VDAB naar ‘maatschappelijk werker’ zoekt, krijgt een aanbod geserveerd van De Panne tot Opgrimbie. Haast elke dag komen er nieuwe vacatures bij voor de job die de VDAB omschrijft als ‘het helpen van mensen om zelfredzamer te worden’ en weer ‘te participeren aan het maatschappelijke leven’. Sinds 2023 is het een knelpuntberoep.
Vroeger waren de OCMW’s dé logische werkgever. Sinds enige tijd zoeken steeds meer andere spelers, zoals scholen en ziekenhuizen, maatschappelijk werkers. Zo onstaat er als het ware een concurrentiestrijd met de OCMW’s.
‘Onze studenten vonden inderdaad al een tijdje vlot werk’, zegt Stijn Belmans, opleidingshoofd van de professionele bachelor Sociaal Werk aan de AP Hogeschool Antwerpen. ‘Maar sinds de beslissing om de werkloosheid te beperken gaat het nóg vlotter.’
‘Niet elk lokaal bestuur neemt meer mensen aan bij het OCMW. Dat kan een negatieve impact hebben op nieuwe cliënten.’
Langdurig werklozen
Dat komt doordat de OCMW’s een leger maatschappelijk werkers rekruteren. Door de beperking van de werkloosheid zullen ongeveer 65.000 Vlamingen hun uitkering verliezen binnen dit en twee jaar. In heel België gaat het om 180.000 mensen. De hervorming wordt vanaf 1 januari in golven doorgevoerd. Eerst komen de mensen aan de beurt die minstens 20 jaar werkloos zijn.
Volgens een ondertussen bekende prognose zal een derde van die mensen bij de OCMW’s aankloppen voor een leefloon. Dat staat niet in steen gebeiteld: het kunnen er dus minder of meer zijn. Maar de Vlaamse OCMW’s bereiden zich alvast voor op een grote toestroom. En daar hoort dus bij: rekruteren.
Grotere steden zullen het hardst getroffen worden. In Gent worden 1100 extra leefloners verwacht, een stijging van 12 procent in vergelijking met vandaag. ‘In totaal mikken we op dertig extra sociaal werkers’, zegt schepen voor Sociale Vooruitgang Astrid De Bruycker (Voor Gent). ‘In de piekmaanden januari, maart, april, juli verwachten we telkens tot 350 extra aanvragen voor een leefloon per maand. Ter vergelijking: bij de komst van Oekraïense oorlogsvluchtelingen – wat ook een uitdaging was – ging het om pieken van 100 extra aanvragen.’
Antwerpen werft 34 nieuwe mensen aan. ‘Bijna allemaal pas afgestudeerden’, klinkt het bij schepen voor Sociale Zaken Nathalie van Baren (N-VA). Net als elders is het in Antwerpen niet de bedoeling dat kersverse werkkrachten de dossiers van langdurig werklozen behandelen, bijvoorbeeld via het sociaal onderzoek naar hun financiële en sociale toestand. Bij mensen die lang werkloos zijn, spelen wellicht verschillende problematieken, bijvoorbeeld op het vlak van gezondheid. ‘Daarom zullen we die dossiers aan de meer ervaren maatschappelijk werkers geven.’
‘In de piekmaanden januari, maart, april, juli verwachten we telkens tot 350 extra aanvragen voor een leefloon per maand.’
Dispatchers
Ook buiten de grote steden is het alle hens aan dek. ‘Toevallig woon ik vandaag een mondeling examen van een sollicitant bij’, zegt Koen Vandendyck van de sociale dienst van het OCMW in Tongeren-Borgloon. ‘Wij gaan er prat op dat we mensen onmiddellijk opvolgen om hen te activeren.’ Vandendyck zit nu al samen met de VDAB om mensen te contacteren. ‘Stel dat tijdens ons gesprek blijkt dat de partner van de persoon die de uitkering verliest voltijds werkt (het OCMW houdt rekening met alle soorten inkomsten in een huishouden, nvdr). In dat geval heeft het geen zin om een leefloon aan te vragen. Zo kunnen we de toestroom wat temperen.’ Ook op andere plekken, zoals Antwerpen en Gent, zet het OCMW een soort dispatch op om lange wachtrijen te voorkomen.
Doorgedreven samenwerking tussen OCMW’s, VDAB, de sociale economie en welzijnsactoren is een goede zaak, vindt professor sociaal werk Peter Raeymaeckers (UAntwerpen). ‘Ik heb toch vragen bij de manier van werken. Maatschappelijk werkers zijn geen dispatchers. OCMW’s hebben de opdracht om voor elke burger een menswaardig bestaan te garanderen. Nu focust men vooral op een ontradingsbeleid waarbij mensen zo weinig mogelijk hulp vragen. Bovendien neemt niet elk lokaal bestuur meer mensen aan bij het OCMW. Dat kan opnieuw een negatieve impact hebben op nieuwe cliënten.’
Nathalie Debast van de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) laakt de erg korte voorbereidingstijd voor deze ‘historische omwenteling’. Extra personeel is één ding, maar er zijn ook andere denksporen. ‘De werkdruk is al te lang te hoog omdat er ook heel wat dossiers worden behandeld die niet bij het OCMW thuishoren’, zegt Debast. ‘Een op de vijf leefloondossiers is een voorschot in een dossier van vakbonden of mutualiteiten die niet snel genoeg handelen. Zij moeten beter zorgen voor hun cliënten en aanvragen zélf behandelen.’
Beperking werkloosheid in de tijd: ‘Veel werklozen beseffen nog altijd niet wat er op hen afkomt’
