Kroniek van de week: tien corona-conclusies

Het ging deze week vooral over de coronacrisis en de ingrijpende regeringsmaatregelen. Knack-redacteur Ewald Pironet blikt terug.

Tien corona-conclusies

Het is een gamechanger: de coronacrisis zal ons leven niet alleen de komende weken maar voorgoed veranderen. Tien conclusies kunnen alvast worden getrokken.

1. Geen lockdown. Veertig dagen nadat het eerste coronaslachtoffer in België werd gesignaleerd (een man die in een Chinese vestiging werkte van een West-Vlaams bedrijf) en drie dagen nadat de eerste coronadode in ons land werd bekendgemaakt (een 90-jarige vrouw uit de regio Brussel) kondigde de Nationale Veiligheidsraad nooit geziene maatregelen af. De scholen gaan dicht, cafés en restaurants moeten hun deuren sluiten, dat zijn de meest opvallende maatregelen van een hele reeks.

‘Dit zijn strenge maatregelen’, verklaarde premier Sophie Wilmès (MR), ‘maar we nemen die om situaties zoals in Italië te vermijden. We zijn er samen met de wetenschappers van overtuigd dat die maatregelen vandaag nodig zijn precies om een lockdown te voorkomen.’ In Italië vielen er al meer dan 800 coronadoden en ligt alles plat. In ons land zijn er drie coronadoden te betreuren en het land blijft ook na de maatregelen draaien. De bouw bijvoorbeeld blijft actief, de fabrieken blijven produceren. Het land is niet stilgevallen en dat is maar goed ook.

2. Getroffen sectoren. Natuurlijk worden sommige sectoren zwaar getroffen door de coronacrisis, terwijl andere er garen bij spinnen. Zoals de supermarkten, waar de voorbije dagen de rekken geplunderd leken en lange rijen mensen aan de kassa’s stonden aan te schuiven.

Cafés en restaurants moeten hun deuren sluiten, maar gerechten afhalen blijft mogelijk. In de frituur kan men nog steeds frietjes halen. Maar vele kleine zelfstandigen gaan moeilijke tijden tegemoet en het is uitkijken hoe de regering ze financieel zal bijspringen. De horeca spreekt al van ruim 800 miljoen euro coronaschade en Horeca Vlaanderen heeft al laten weten dat bijvoorbeeld de btw-tarieven naar omlaag moeten. Het zal erop aankomen om de getroffen sectoren op een billijke manier te helpen, en dat wordt niet eenvoudig.

3. Scholen en crèches. De scholen gaan dicht, maar moeten wel voor opvang zorgen. Volgens premier Wilmès is er opvang voor de kinderen van de ouders die in de zorgsector aan de slag zijn en in deze tijden dus hoognodig op het werk moeten zijn. En de opvang is er ook voor kinderen die alleen maar door de grootouders kunnen worden opgevangen, want dat is een kwetsbare groep. Maandag zal moeten blijken hoeveel kinderen toch in de scholen moeten worden opgevangen en of deze maatregel doeltreffend is.

Opmerkelijk is dat de crèches wel openblijven, in tegenstelling tot in heel wat andere landen, zoals Frankrijk. Het is de vraag of dat houdbaar is.

4. Alternatieven. De scholen en universiteiten gaan dicht, maar dat wil niet zeggen dat er geen lessen zouden zijn. Thuisonderwijs via computer was al mogelijk voor zieke kinderen of kinderen die om een of andere reden niet naar school konden of mochten. Dat kan nu worden uitgebreid. En wie weet vindt het meer zijn ingang, wie weet wordt het eind van de hoorcolleges nu versneld.

Het thuiswerk wordt nu aangeraden als dat mogelijk is, en misschien zal ook dat nog meer ingang vinden. En moeten onze bedrijven in de toekomst zo afhankelijk blijven van bijvoorbeeld China? Is de globalisering te ver gegaan? Gaan we opnieuw de kleinschaligere en dichter-bij-huis economie meer waarderen, al ook kost dat op het eerste gezicht wat meer? Dat zouden positieve gevolgen van de coronacrisis kunnen zijn.

5. Zwak leiderschap. De getroffen maatregelen zijn drastisch, maar dat neemt niet weg dat er op vele niveaus de voorbije weken weinig daadkracht te zien was. Wat heeft bijvoorbeeld Europa de voorbije weken en maanden bijgedragen aan het opvangen en oplossen van de coronacrisis? In eigen land was de regering in lopende zaken van Wilmès ook lange tijd zeer aarzelend, alsof ze de ernst niet goed inzag. Ondanks de alarmkreten van virologen en andere wetenschappers.

Opmerkelijk is dat de Vlaamse regering die lacune niet invulde. Ook de regering-Jambon blonk niet uit in daadkracht. Zo kwam bijvoorbeeld minister Wouter Beke (CD&V) veel te laat met een verbod op het bezoek aan woonzorgcentra en pas na lang aandringen door de woonzorgcentra zelf. Of neem minister Ben Weyts (N-VA) die zelfs tot een paar uren voor de persconferentie van de Nationale Veiligheidsraad bleef herhalen dat ‘het sluiten van de scholen niet aan de orde is’. Ook Bart De Wever toonde zich als burgemeester van Antwerpen niet echt doortastend, toen hij aarzelde om evenementen te verbieden.

De voorbije weken hebben geïllustreerd dat onze politici op essentiële momenten een gebrek aan beslissings- en daadkracht hebben.

6. Achter de feiten aanlopen. De beslissingen die de politici de voorbij weken hebben genomen, kwamen er vaak pas nadat ze in de praktijk al lang werden toegepast. Een school in Brugge had bijvoorbeeld zijn deuren al gesloten, universiteiten hadden al beslist dat er geen hoorcolleges meer zouden plaatsvinden. Kinepolis had al beslist dat de bioscopen gesloten zouden blijven, net als zovele cultuurhuizen.

Bovendien ontstaat de indruk dat de beslissingen alleen maar werden genomen nadat medische wetenschappers, rectoren van de universiteiten en andere professoren, opiniemakers en het brede publiek steeds luider begon te roepen om nu eindelijke serieuze maatregelen te nemen. En nadat die maatregelen in het buitenland, met name in Frankrijk, waren genomen. Onze leiders bleken geen leiders maar volgers.

7. Geen buffer. De coronacrisis gaat ons allen geld kosten, dat is onvermijdelijk. Het is wel jammer dat we als land niet goed voorbereid zijn op zo’n crisis. Er werd in het verleden nochtans vaak gewaarschuwd voor die zware crisis die er vroeg of laat zou komen. Wel, we zitten er nu middenin. Dan is het pompen of verzuipen.

De gouverneur van de Nationale Bank, Pierre Wunsch, zegt dan ook terecht: ‘Vergeet alles wat ik gezegd heb over het tekort en de nood om dat af te bouwen. De overheid moet nu alles op alles zetten om de economische schade te beperken, en niet babbelen over hoeveel miljoen dat gaat kosten en welke richting het tekort dan uitgaat.’

Juist daarom is het des te pijnlijker dat we de voorbije decennia onze overheidsfinanciën niet op orde hebben gebracht. We hebben geen buffer opgebouwd, integendeel, zelfs zonder coronacrisis zou ons begrotingstekort al naar 2,6 procent zijn gegaan. Daar komen nu de kosten van de coronacrisis bovenop, als snel zullen we boven de 3 procent tekort zitten. Dat betekent ook dat, als die crisis achter de rug is, we de volgende tien jaar opnieuw alleen maar aan saneren zullen mogen denken.

8. Nieuwe regering? Op de persconferentie flankeerden ze mooi premier Sophie Wilmès: minister-president Jan Jambon (N-VA) en zijn Waalse evenknie Elio Di Rupo (PS). Samen hadden ze een compromis weten te sluiten over deze drastische maatregelen na advies van experts. Zou het een afspiegeling kunnen zijn van een nieuwe federale regering? Zou er een regering gevormd kunnen worden tussen de partijen die nu in Wallonië een coalitie vormen (PS, MR en Ecolo) en met de Vlaamse regeringspartijen (N-VA, Open VLD en CD&V)? Misschien met een beperkt programma? En zou die dan beslissingen kunnen nemen op basis van adviezen van experts?

9. Nog meer maatregelen? We mogen niet denken dat het ergste nu al achter de rug is, integendeel. Alle specialisten zeggen dat het aantal slachtoffers nog zal toenemen, viroloog Marc Van Ranst (KULeuven) gokt dat deze crisis pas midden mei voorbij zal zijn.

Er wachten ons zeker nog zware weken. En premier Wilmès gaf al te kennen dat er indien nodig nog maatregelen volgen: ‘We willen voorkomen dat we nog méér maatregelen moeten nemen, maar we volgen de situatie dag na dag, uur na uur op. Als het noodzakelijk is, zullen we extra maatregelen nemen, ook als dat niet leuk is.’ Het is ook helemaal niet uit te sluiten dat de huidige maatregelen verlengd zullen worden.

10. Solidariteit en veerkracht. Het is makkelijk om te wijzen naar de beleidsverantwoordelijken, maar we moeten zeker nu ook naar onszelf kijken. We kunnen deze crisis alleen maar overwinnen als we ons met z’n allen inzetten om ze te overwinnen. Als we de opgelegde maatregelen goed opvolgen. Als we niet dwaas beginnen te hamsteren bijvoorbeeld. Als we aandacht hebben voor hen die het nu extra moeilijk hebben, zoals zieken en ouderen.

Laten we een voorbeeld nemen aan al die mensen in de zorg, ziekenhuizen, woonzorgcentra enzoverder, die nu elke dag in heel moeilijke omstandigheden hun stinkende best doen. Misschien komen we er sterker uit.