Op de NAVO-top volgende week in Den Haag buigen de 32 lidstaten zich over het voorstel om 5 procent van hun bbp uit te geven aan defensie. België zal zich niet verzetten tegen die nieuwe uitgavennorm. Maar wat als een land dat toch doet? Kan het dan uit de NAVO worden gezet?
In de aanloop naar de NAVO-top in Den Haag kondigde zowel defensieminister Theo Francken (N-VA) als premier Bart De Wever (N-VA) aan dat België zich neerlegt bij de nieuwe uitgavennorm van 5 procent: 3,5 procent voor militaire kernbehoeften en 1,5 procent voor veiligheidsgerelateerde investeringen.
Riskeerde België anders uit de NAVO te worden gezet?
Nee, zegt een woordvoerder van de FOD Buitenlandse Zaken: ‘De NAVO werkt op basis van politieke besluitvorming. Net zoals het 2 procentdoel in 2014 een politieke keuze was, zal ook het nieuwe streefdoel van 5 procent het resultaat zijn van gezamenlijke politieke afwegingen. Het NAVO-verdrag treft geen disciplinaire maatregelen voor lidstaten die de doelstellingen niet halen. Toch werkt de Belgische regering actief aan het herstel van haar reputatie als loyale, geloofwaardige en solidaire bondgenoot.’
Nochtans groeien de miljarden hier niet aan de bomen. ‘België bevindt zich in een budgettaire context waarin het nieuwe NAVO-doel op korte tot middellange termijn niet haalbaar is zonder het sociale weefsel in gevaar te brengen’, zegt de woordvoerder. ‘In de onderhandelingen over de nieuwe NAVO-norm, die nog altijd aan de gang zijn, pleit België daarom voor maximale flexibiliteit in de invulling en uitvoering ervan.’
Donderdag berichtte De Morgen dat de nieuwe uitgavennorm wellicht pas tegen 2035 gehaald moet worden, en er ook geen verplicht groeipad zou komen.
Als een land toch niet uit de NAVO gezet kan worden, wat zijn dan de belangrijkste hefbomen om regeringen te overtuigen 5 procent van het bbp uit te trekken voor defensie?
‘De NAVO is een club gebaseerd op wederzijds vertrouwen’, antwoordt Sven Biscop, professor internationale politiek (Egmont Instituut/UGent). ‘Natuurlijk speelt er ook een element van groepsdruk. Achterblijven ligt moeilijk als alle andere landen het wél gaan doen. In de internationale diplomatie worden dossiers vaak aan elkaar gelinkt. Er zal een moment komen dat wij andere landen nodig hebben in een ander debat. Dat kan binnen de NAVO zijn, maar ook in een ander forum. Je wilt niet dat andere landen dan zeggen: ‘België kwam de deal niet na bij de NAVO. Waarom zouden we jullie nu steunen?’ Die peer pressure en politieke druk is natuurlijk groot.’
‘Nog 3,5 jaar en dan is Trump weg: volgens mij spelen verschillende landen daarop, al zeggen ze dat natuurlijk niet.’
Zijn alle landen die instemmen met de norm écht allemaal van plan om 5 procent te gaan uitgeven?
Sven Biscop: Mogelijk redeneren een aantal landen: nog 3,5 jaar en dan is Trump weg’ Volgens mij spelen verschillende landen daarop, al zeggen ze dat natuurlijk niet.
In de regering-De Wever had je wel een heel expliciet publiekelijk debat. Zo ontstaat de indruk dat België het enige Gallisch dorpje is dat zich nog verzet. Maar dat is niet zo.
Denkt u dat Bart De Wever stiekem dezelfde strategie hanteert: wachten tot Trump weg is?
Biscop: Ik kan zijn gedachten niet lezen, maar ik denk het niet. De manier waarop De Wever ernaar kijkt, is: ‘Als je iets toezegt, moet je het ook doen.’
De voorbije tien jaar heeft België de huidige NAVO-norm van 2 procent nooit gehaald. Waarom zouden we ons nu wel zorgen maken?
Biscop: Dat is een typische Belgische reflex: ‘Ze kunnen het toch niet afdwingen’. Zoals een Belg die zijn belastingbrief krijgt en denkt: hoe gaan we daaraan ontsnappen? Dat narratief mogen we niet voeden.
De NAVO zal niet weglopen uit ons land. In 2018 opende een nieuw hoofdkwartier in Evere, en volgend jaar start de bouw van het nieuwe SHAPE in Bergen.
Biscop: Dat dreigement om weg te trekken dateert uit 2001, omdat België zich toen expliciet verzette tegen de Amerikaanse inval in Irak. Al waren wij toen niet de enige. Maar bon, je kunt een hoofdkwartier niet zomaar oppakken en verzetten.
De stocks zijn overal leeg, en iedereen wil opeens hetzelfde materiaal aankopen om aan Oekraïne te schenken. Dat is een slechte onderhandelingspositie.
België wil dit jaar wél voor het eerst 2 procent van zijn bnp uitgeven aan defensie. Maar lukt dat überhaupt nog?
Biscop: Er zijn wel mogelijkheden, om te beginnen moeten we sowieso onze munitievoorraden aanvullen. Er zijn zo veel grote noden dat een deel daarvan het best op korte termijn wordt aangepakt.
De vraag naar wapentuig is momenteel gigantisch groot: geen ideale onderhandelingspositie om goedkope contracten af te sluiten?
Biscop: Iedereen zit in diezelfde positie nu, door de oorlog in Oekraïne. De stocks zijn overal leeg, en iedereen wil opeens hetzelfde materiaal aankopen om aan Oekraïne te schenken. Dus het is effectief sowieso een slechte onderhandelingspositie, maar niet specifiek voor België.
Het debat ging de voorbije maanden over procenten, maar gaat het niet te weinig over de inhoud? Welk militair materiaal hebben we écht nodig?
Biscop: Een vraag die te weinig aan bod komt is: gaan we de NAVO-plannen invullen zoals ze nu op papier staan? Want die plannen gaan nog altijd uit van de Amerikaanse bijdrage. Terwijl de VS inmiddels toch zelf al hebben gezegd dat ze misschien niet meer zullen bijdragen.
Mijn visie is dat je de bestaande NAVO-plannen moet openbreken, en de capaciteiten en doelstellingen herzien. Zodat je een autonome Europese pijler krijgt binnen de NAVO. Daarvoor moet je dan een deel van het extra geld samenleggen met andere Europese NAVO-lidstaten. De andere optie is dat we structureel afhankelijk blijven van de VS.