Drugscommissaris Ine Van Wymersch roept politici op om verder te kijken dan repressie na de getuigenis van een dader in Knack vorige week. ‘Gerecupereerd drugsgeld moet terugvloeien naar de meest kwetsbaren.’
Sinds ze in februari 2023 aantrad als nationaal drugscommissaris probeert Ine Van Wymersch vanuit een holistische aanpak de drugscriminelen pijn te doen om onze samenleving veiliger te maken. ‘De getuigenis van de jonge dader Yassin in Knack sterkt mij in mijn visie’, zegt ze.
‘Zijn verhaal is maatschappelijk relevant en zeer herkenbaar. Veel jongeren komen op die manier in de klauwen van drugsbendes terecht. Maar zijn zelfinzicht en wens om uit de criminaliteit te stappen, zijn wél eerder uitzonderlijk. Yassin heeft de intellectuele capaciteiten om te reflecteren over zijn eigen gedrag én de vaardigheden om van zich af te bijten. Die hebben niet alle jongeren.’
Kwetsbare jongeren zijn een makkelijke prooi voor drugsbendes. Hoe pak je dat aan?
Ine Van Wymersch: Jongeren in slechte wijken krijgen minder kansen. Ons beleid moet erop gericht zijn om hen weerbaarder te maken, zodat ze ‘nee’ durven te zeggen tegen wie hen wil rekruteren voor een criminele organisatie. Dat is de beste preventie. Die weerbaarheid helpt ook tegen intrafamiliaal en seksueel geweld en vormen van groepsdruk zoals dronken achter het stuur kruipen. De jongeren zijn niet veranderd, maar de wereld om hen heen is complexer geworden.
U vergelijkt jonge drugscriminelen vaak met Syriëstrijders. Waarom?
Van Wymersch: Ze worden op dezelfde manier gerekruteerd. Ofwel worden ze benaderd door iemand die ze kennen, zoals bij Yassin, ofwel gaat het via internet. Tegenwoordig ronselen drugsbaronnen via filmpjes op TikTok of gamingplatforms.
Wie naar Syrië trok, was op zoek naar zichzelf en voelde zich uitgesloten van de samenleving. Ook jongeren die in de drugscriminaliteit stappen, willen ergens bij horen. Het is dezelfde kwetsbare groep die getarget wordt.
Nog een parallel is dat die jongeren niet weten waar ze op intekenen. De Syriëstrijders dachten dat ze als helden onthaald zouden worden in chique hotels met zwembaden. Hun trieste lot was een vuile oorlog met als uitvalsbasis een tentenkamp in de woestijn. De drugswereld is ook niet bepaald glitter en glamour.
Dat is zacht uitgedrukt. Yassin heeft het over constante stress en ‘rattenstreken’.
Van Wymersch: Drugskartels misbruiken die jonge werkkrachten. Van een erecode of enig normbesef is geen sprake. Ze komen in een leefwereld terecht waar agressie en bedreiging de norm zijn: uit angst blijven ze aanslagen plegen. De facto geven ze hun vrijheid op.
Dat is niet het beeld dat drillrappers op TikTok meegeven.
Van Wymersch: Ik noem hen crimfluencers, criminele online rolmodellen. Hun uiterlijk vertoon en gepoch met luxegoederen moeten we doorprikken. De aanhoudende angst en leegheid, die Yassin pakkend schetst, is de keerzijde van zo’n criminele carrière. Dat realistische beeld bereikt jongeren niet.
Volstaat het om jongeren daarover te informeren?
Van Wymersch: Nee, we weten dat jongeren informatie geven niet helpt om ze uit de criminaliteit te houden. Wat jongeren nodig hebben, is een positief verhaal. Positieve rolmodellen zoals wielrenner Remco Evenepoel maken het verschil. Met zijn Cycling Initiative geeft hij Brusselse ketjes de mogelijkheid om via sport aan zichzelf te werken. Ook Polbru Cadets, een jongerenopleiding door de Brusselse politie, biedt zo’n alternatief.
‘Met zijn Cycling Initiative geeft Remco Evenepoel Brusselse ketjes de mogelijkheid om via sport aan zichzelf te werken.’
U pleit al jaren voor zo’n multidisciplinaire aanpak. Waarom gaan er nog steeds zo veel aandacht en middelen naar repressie?
Van Wymersch: Yassins noden, en die van duizenden jongeren in soortgelijke situaties, worden niet ingelost door alleen maar meer blauw op straat. Zij hebben re-integratie, begeleiding en ondersteuning nodig om een diploma te behalen en werk te vinden.
De drugsproblematiek is ingewikkeld. Een multidisciplinaire aanpak is de enige duurzame uitweg. Maar vanuit hulpverlening, gezondheid en preventie legt men de verantwoordelijkheid systematisch bij politie en justitie. Waarom spreken Vlaams minister van Welzijn Caroline Gennez (Vooruit) en federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) zich niet publiekelijk uit voor meer middelen in die strijd?
Zij kunnen wellicht makkelijker politiek scoren door pakweg de prijs van geneesmiddelen te verlagen.
Van Wymersch: Wil je een veilige samenleving creëren, dan moet je inzetten op zinvolle detentie met voldoende begeleiding en geestelijke gezondheidszorg. Geven we ex-gedetineerden echt een nieuwe kans als samenleving? Is er één journalist die de bevoegde departementen daar vragen over stelt? Nee, men wijst alleen naar minister van Binnenlandse Zaken Bernard Quintin (MR) en van Justitie Annelies Verlinden (CD&V). Onterecht: die complexe problematieken rusten op veel meer schouders dan die van handhaving alleen.
Yassins celstraf had hem bijna gekraakt. Ondanks – en niet dankzij – zijn gevangenisstraf probeert hij zijn leven nu weer op het juiste spoor te krijgen.
Van Wymersch: Als jonge gasten in de gevangenis terechtkomen, breiden ze hun criminele netwerk uit. Na een gevangenisstraf hebben ze meer aanzien in de criminele wereld. Zo zijn gevangenissen haast een dienst voor arbeidsbemiddeling voor criminele organisaties. Bovendien zetten drugscriminelen hun activiteiten verder vanuit de cel en vaak ook als ze vrijkomen. Reclassering is de enige manier om te voorkomen dat daders nieuwe feiten zullen plegen.
Ik hoop dat de politici bij de begrotingsbesprekingen oren hebben naar meer complexe maatregelen tegen de drugsproblematiek. Yassins verhaal geeft duidelijk aan dat investeren in een veilige samenleving ook betekent dat je moet investeren in psychosociale ondersteuning van gedetineerden.
De duizenden euro’s die Yassin kreeg voor zijn ‘klussen’ zijn kleingeld voor grote drugsbendes. Hoe pakken we dat het best aan?
Van Wymersch: Dealers die rondrijden met patserbakken zijn een groot probleem. Nu moet justitie bewijzen van fraude of belastingontduiking vinden vooraleer we die chique auto’s in beslag kunnen nemen. Dan zijn we vijf jaar verder en zijn er weer zoveel Yassins overstag gegaan voor de blingbling.
Voor najaar 2026 moet ons land de Europese richtlijn rond ‘terugvordering van bezittingen en onverklaarbare rijkdom zonder veroordeling’ omzetten. Dat is een momentum om er concreet voor te zorgen dat iemand die rondrijdt in een chique auto moet bewijzen met welk geld hij die betaald heeft. Woont hij bijvoorbeeld in een sociale woning en krijgt hij een werkloosheidsuitkering, dan kunnen we die auto in beslag nemen via een administratieve procedure.
Dankzij die nieuwe procedure zullen we crimineel vermogen in beslag kunnen nemen zonder de strafrechtelijke keten extra te belasten. We nemen de onrechtmatig verkregen statussymbolen af. Zo tonen we dat een criminele carrière niet loont. Idealiter stroomt dat gerecupereerde drugsgeld terug naar de meest kwetsbaren.
Onlangs was er weer een grote politieactie in de Anderlechtse Peterboswijk die geteisterd wordt door drugscriminelen. Is zo’n ‘schoonmaakactie’ voldoende?
Van Wymersch: Het is een cruciale eerste stap volgens de Britse aanpak van drugsgeweld: clear-hold-build. Eerst moet je de criminele elementen uit een wijk verwijderen door een versterkte aanwezigheid van blauw op straat (clear). Dan ga je met méér dan alleen blauw op straat voorkomen dat ze terugkeren (hold). Ten slotte versterk je de lokale gemeenschap door in te zetten op de school, de lokale economie en armoedebestrijding, zodat ze weerbaar wordt tegen criminaliteit (build).
Zo’n grote actie in Peterbos of militairen inzetten tegen drugsgeweld is duidelijk ‘clear’. Maar we zetten ook in op laagdrempelige wijkbureaus waar burgers melding kunnen doen als er iets kapot is of het huisvuil niet is opgehaald. Daar werken stadswachten, jeugdwerkers en wijkagenten samen. Zo’n duurzame terreinbezetting is ‘hold’. Dat is cruciaal, want de politie kan de massale aanwezigheid in een probleemwijk niet op lange termijn volhouden. Meer aandacht en middelen voor ‘hold’ en ‘build’ zijn broodnodig. Alleen met repressie komen we er niet.
