Onderzoeker Jonathan Hendrickx (VUB) staat stil bij de open oorlog die in Australië woedt tussen de traditionele mediabedrijven en de techgiganten Facebook en Google. Hij vergelijkt de situatie met de gang van zaken in Vlaanderen.
Momenteel is het nagenoeg onmogelijk om artikels van Australische nieuwssites te delen op Facebook. De reden is een plaatselijk wetsvoorstel dat techgiganten als Facebook en Google dwingt mee te betalen voor het delen van links naar dergelijke artikels, dat ook in Europa al van kracht is. Het lijkt een ver-van-ons-bedshow, maar is dat dus allesbehalve.
Het verdienmodel van commerciële nieuwsmedia staat al lang op losse schroeven. Door toenemende onlineconsumptie dalen de oplage- en verkoopcijfers van dag- en weekbladen gestaag, waardoor ook advertenties minder opbrengen. Amerikaanse spelers als Facebook en Google romen intussen grote delen van plaatselijke online advertentiemarkten af: in België alleen al gaat het volgens de Vlaamse Regulator voor de Media (p. 274) om tot ruim 500 miljoen euro. Ze bepalen ook in groeiende mate welke inhoud we wanneer (niet) te zien krijgen op onze tijdlijn of in onze zoekresultaten. Zo zijn mediabedrijven afhankelijk van hen en hun grillige algoritmes zijn voor onlineverkeer: Facebook is volgens het recentste Digital News Report (p. 64) voor maar liefst 41% van alle Belgen een nieuwsbron. Ter vergelijking: alle traditionele kranten en tijdschriften samen kunnen nog amper één op de drie landgenoten bekoren.
In de nieuwsoorlog tussen techgiganten zijn er alleen verliezers.
Grote mediabedrijven trekken samen met politici al een poosje aan de alarmbel. In 2019 mondde dat uit in een Europese richtlijn die online platformen noopt tot onderhandelen met nieuwsbedrijven over het auteursrecht van hun inhoud. In landen als het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en (binnenkort) Frankrijk zijn artikels van verschillende grote mediaspelers terug te vinden in Google News Showcase, een onderdeel van de nieuwe Google News-app, of Facebook News, een aparte feed naast de gewone tijdlijn met foto’s en filmpjes. In beide gevallen betalen de techgiganten de uitgevers rechtstreeks voor het delen van hun inhoud en proberen ze binnen én buiten de Europese grenzen grote mediaspelers te overtuigen met hen in zee te gaan.
Vooral in Australië liggen techgiganten en traditionele mediabedrijven op ramkoers. Google News Showcase wordt ook down under uitgerold na enkele grote deals, maar de Australische regering en mediasector eisten ook van Facebook (financiële) inspanningen. Zuckerbergs platform reageerde door te doen waar het al lang mee dreigde: het totaal én globaal onmogelijk maken content van Australische media te delen. Zelfs sommige overheids- en non-profitpagina’s waren per ongeluk tijdelijk non-actief, wat dit precedent enkel zorgwekkender maakt. Zover zal het bij ons niet snel komen, maar er vallen kritische vragen te stellen bij de rol van techgiganten, mediabedrijven en overheden.
Google News Showcase en Facebook News zijn mooie pogingen tot consensusoplossingen waarbij de techgiganten zich een beetje (moeten) schikken naar iets strakkere wetgeving. Maar uiteindelijk worden ze er zelf vooral beter van: inhoud van externe bedrijven wordt binnen hun platformen geconsumeerd, waardoor het weer makkelijker wordt om gebruikers langer binnen de poorten van Google of Facebook te houden. En ze kunnen zich opwerpen als redders van de nieuwsmedia die ze deels mee hebben drooggelegd.
Tegelijkertijd is het eerder naïef om van Facebook te eisen dat ze nieuwsinhoud moeten delen, behoudens strikte voorwaarden van mediabedrijven. Facebook is niet afhankelijk van de mediabedrijven, integendeel: slechts vier procent van gedeelde content op tijdlijnen is journalistiek werk. Natuurlijk verkiezen mediagroepen en journalisten direct traffic, het rechtstreeks lezen van kranten en surfen naar websites zonder daarbij langs een techgigant te passeren. Maar die tijden liggen inmiddels grotendeels voorgoed achter ons, en stilstaan bij dat verleden is meer dan ooit achteruitgaan.
Nog frappanter is dat het bij de deals steevast gaat om gevestigde en sowieso al dominante en winstgevende mediabedrijven. Volgens De Standaard voert Google momenteel verkennende gesprekken met Mediahuis en DPG Media, de twee groepen die nagenoeg alle grote commerciële nieuwsmedia in Vlaanderen een Nederland bezitten, al is een akkoord nog niet in zicht. Ook hier zou (en zal) het dus gaan om de twee grootste bedrijven die zo weer een duwtje in de rug krijgen, ten nadele van de kleinere spelers in de Vlaamse markt (verzameld onder de noemer Media.21) die zo buiten de boot vallen bij techgiganten én overheden die (sociale)mediawetgeving maken. Ironisch genoeg zijn net die onafhankelijke online mediatitels bij uitstek gebaat bij meer exposure via sociale media om een breder publiek aan te trekken.
Zoals in iedere oorlog vallen er ook bij de strijd tussen Facebook en Google om mediabedrijven uiteindelijk quasi enkel slachtoffers te betreuren. De grote bedrijven krijgen een zak geld toegestopt om enkel maar meer afhankelijk te worden van de techgiganten waartegen ze ageren. De kleinere, onafhankelijke spelers blijven opnieuw in de kou staan. De nieuwe initiatieven, ook al zouden ze goedbedoeld zijn, ondermijnen dus alweer een stabiele toekomst voor nieuwsdiversiteit in binnen- en buitenland, door steeds weer nieuwsinhoud van dezelfde spelers te blijven pushen. Daarbij verliest de gewone mediagebruiker nog het meest van allemaal: het aanbod dreigt verder te verschralen en mogelijk zelfs, zoals nu op Facebook in Australië, plots verwijderd te worden van invloedrijke platformen.
Gelukkig zijn er ook nog positieve signalen. Alleen al in Vlaanderen lopen verschillende onderzoeksprojecten (CPN, DIAMOND, NewsDNA) die zich toeleggen op nieuwspersonalisatie en het behoud van (organische) nieuwsdiversiteit en variatie in tijdlijnen. Het gaat daarbij om exploratieve studies die natuurlijk niet opboksen tegen de almacht van de Facebookfeed. Er is vooralsnog geen zicht op een trendbreuk in de dominantie van Facebook en Google. Ook bij ons zullen mediabedrijven uiteindelijk in zee gaan met (een van) hen. En dat dreigt nadelig te worden voor nagenoeg alle partijen.
Lees ook:
– Verschillende openbare diensten getroffen door Facebooks beperkingen in Australië
– Wat is er mis met de (mainstream)media?
– ‘Algoritmes kunnen ons ook béter informeren: laten we daar in Vlaanderen werk van maken’
– Econometriste Sanne Blauw: ‘Algoritmes zijn níét neutraal. Ik wil niet dat ze alles overnemen’
– Is Facebook een gevaar voor de democratie? ‘Uiteraard worden we níét gemanipuleerd’
– ‘Waarom Facebookadvertenties uw politieke overtuiging amper beïnvloeden’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier