‘Hoe boeren (onbewust) de pootjes van vogels breken’

Boeren willen in dialoog gaan. Maar niet altijd en overal. Knack-journalist Dirk Draulans werd geschrapt uit de organisatie ‘Schrijvers op stal’ die de boerenstiel een grotere zichtbaarheid wil geven.

Het blad Boer & Tuinder van de Boerenbond is soms voorspelbaar, soms verrassend. Voorspelbaar was het editoriaal van de voorzitster in het nummer van 22 juni: een bladzijdelange eisenbundel voor steunmaatregelen van de overheid voor door de droogte getroffen boeren. Ter herinnering: vorige zomer moesten er steunmaatregelen komen omdat het te nat was voor de boeren.

Als men dat telkens gaat honoreren, zullen steunmaatregelen voor boeren de regel worden, want extreme weersomstandigheden zijn een gevolg van de globale klimaatopwarming: het wordt afwisselend droger en natter dan vroeger, met langere periodes van hetzelfde weer. Slecht nieuws voor de kleine, maar hardnekkige schare ontkenners van de ernst van de klimaatverandering, die als levende doden uit hun graf kropen nadat de Amerikaanse brulboei Donald Trump, tevens president van de Verenigde Staten, zich terugtrok uit het klimaatakkoord dat de internationale gemeenschap eind 2015 in Parijs afsloot.

De feiten zijn echter wat ze zijn. Extreme regen in ons land: gevolg van de klimaatopwarming. Enorme bosbranden in Portugal: de klimaatopwarming. Een tsunami in Groenland veroorzaakt door een brekende ijsberg: de klimaatopwarming. Miljoenen mensen met honger in de Hoorn van Afrika waarvoor onze steun wordt gevraagd: de klimaatopwarming. Extreme droogte in ons land: de klimaatopwarming.

De belastingbetaler wordt op die manier niet alleen de belangrijkste subsidieverstrekker van de boer, maar ook zijn belangrijkste verzekeraar. Mij niet gelaten, de landbouw hangt meer dan andere sectoren af van de weersomstandigheden, en boeren hebben recht op een leefbaar inkomen voor hun arbeid. De steun wordt verkocht als een investering in onze voedselzekerheid.

Het is wel jammer dat boeren ook constant in het getouw gaan tegen pogingen van de overheid om ze milieuvriendelijker te laten opereren. Vroeger deed een boer zo goed als wat hij wilde, en draaide de maatschappij op voor de nefaste gevolgen van zijn praktijken. Nu het principe dat de vervuiler betaalt ook steeds meer op de landbouwsector wordt toegepast, is het kot geregeld te klein. De problematiek van boerenbedrijven die zich moeten aanpassen aan Europese regelgeving door hun stikstofuitstoot te beperken, verzandde in gedoe over onder meer ‘flankerende maatregelen’, lees: vergoedingen van de belastingbetaler voor boeren die verplicht zijn hun vervuilende activiteiten terug te schroeven.

Chronische stikstofvervuiling

Tot wat chronische stikstofvervuiling in onze natuur kan leiden, blijkt schrijnend uit een recent bericht op de site Nature Today. Eieren van mezen op de Nederlandse Veluwe breken massaal als gevolg van een teveel aan stikstofelementen in de omgeving, en de pootjes van veel jonge mezen zijn zo dun dat ze breken nog voor de diertjes uitgevlogen zijn. De populaties van sperwers crashen er, ook als gevolg van stikstofvervuiling. Het doet denken aan de ramp die DDT en andere pesticiden tot een halve eeuw geleden in onze natuur veroorzaakte. Het spook van de dodelijke aantasting van ons leefmilieu door grootschalige landbouwpraktijken is terug van nooit helemaal weggeweest. Dat een deel van de boeren zich halsstarrig blijft verzetten tegen aanpassingen van hun bedrijfsvoering aan strengere milieunormen, grenst aan het misdadige.

Verrassend in hetzelfde nummer van Boer & Tuinder was een artikel onder de kop ‘Op de weg naar samenwerking’. Het handelde over grootschalige samenwerkingsverbanden in de regio Hoogstraten om ‘de Vlaamse land- en tuinbouw duurzaam op de kaart te zetten’. Burgers en consumenten moeten bij het initiatief betrokken worden om het een ‘sterk maatschappelijk draagvlak’ te geven.

Helaas geldt dat niet voor de burger en consument Dirk Draulans. Die was uitgenodigd om op 24 augustus met de vogelminnende schrijfster Lize Spit bij een aardbeikweker in Hoogstraten een literaire avond te verzorgen, in het kader van het project ‘Schrijvers op stal’ van de plattelandsvereniging Rurant. Die streeft naar rurale ontwikkeling, onder meer door de dialoog tussen de landbouw en andere maatschappelijke sectoren te bevorderen. ‘Schrijvers op stal’ is een paradepaardje van Rurant. Het slorpt elk jaar bijna 23.000 euro op, grotendeels subsidies van allerlei overheidsinstanties.

Blijkbaar wil de landbouw in Hoogstraten alleen een dialoog met burgers en consumenten die de sector aanvaardbaar vindt. Ik kreeg te horen dat mijn deelname geannuleerd werd. Na mijn expliciete vraag of de boer mij niet op zijn erf wilde, ging de paraplu open. Het heette dat Rurant ‘gespannen’ was, omdat men had laten weten dat mijn aanwezigheid voor commotie onder de lokale landbouwers zou zorgen.

Vorig jaar was ik voor ‘Schrijvers op stal’ wel welkom bij een melkveehouder in Balen. Het was een boeiende avond, met achteraf een constructief gesprek met de landbouwer, een breeddenkende man die zijn bedrijf diversifieert en er onder meer bedrijfsevenementen organiseert (voor geïnteresseerden: het betreft de Sint-Jozefhoeve). Ik koester de dialoog, ook (en misschien wel vooral) met sectoren waar ik bedenkingen bij heb.

Onlangs bezocht ik nog een biologische boer in de fruitstreek, nadat landbouwminister Joke Schauvliege (CD&V) bioboeren in Knack als ‘keuterboerkes’ had omschreven. Ze werd daarvoor niet teruggefloten door de Boerenbond, die zijn bevoorrechte contacten met de bevoegde minister niet gaat hypothekeren door te sterk op te komen voor een segment van de landbouwsector waar hij niet voor door het vuur loopt. De Boerenbond legt zijn prioriteiten bij grootschalige landbouw, en bij het doorsluizen van zoveel mogelijk overheidssubsidies naar die landbouw. Het is mogelijk betekenisvol dat de burgemeester van Hoogstraten Schauvlieges partijgenote Tinne Rombouts is, trouwe verdediger van de boerenbelangen in het Vlaams Parlement.

De natuuronvriendelijke boerenzoon en gepatenteerde kankeraar Chris De Stoop, auteur van het boek ‘Dit is mijn hof’ waarin hij de schuld voor de problemen van de landbouwsector in de schoenen van groene jongens schuift, hanteert eveneens het principe van geen dialoog aangaan met mensen waarvan hij weet dat ze hem niet volgen in zijn vooringenomen visie. Hij weigert debatten en dubbelinterviews met de natuurminnende bioloog over het conflict tussen boeren en natuurliefhebbers in de Waaslandpolders.

Dialoog kan dus voor de landbouwer en zijn acolieten, maar niet altijd en overal. Zo is het gemakkelijk. Lippendienst bewijzen aan het maatschappelijk debat via voorstellen op papier, maar vervolgens zorgvuldig kiezen hoe je dat debat in het publiek voert. Jammer voor de boeren is wel dat het maatschappelijk gewicht van de natuurbeschermingssector ondertussen zo groot is geworden dat niemand er nog naast kan kijken, zelfs Schauvliege en haar partij niet. Boeren hebben er dus alle belang bij hun struisvogelkop uit hun grond te trekken en eens rond te kijken naar wie er nog allemaal recht heeft om zich uit te spreken over wat er met onze open ruimte mag en moet gebeuren. De tijd dat ze daar alleenheerser waren is definitief voorbij.